مقاله بررسي و كنترل آلودگي صدا در شركت صنايع تيغ ايران (لاميران) (docx) 109 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 109 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
1-1- اهميت موضوع
در عصر حاضر پيشرفت فن‌آوري در تمام زمينه‌هاي صنعتي و گسترش كاربرد وسيع وسايل و ماشين‌آلات و تجهيزات مختلف را به همراه داشته و‌اين رشد سريع سبب گرديده تا انسان در زندگي روزمره و شغلي خود هر چه بيشتر تحت تأثير آشفتگيهاي ناخوشايند صدا با شدتهاي مختلف قرار گيرد به طوري كه امروزه صدا جزيي از زندگي انسان را تشكيل مي‌دهد به همين جهت صدا يكي از خطرات شغلي و صنعتي به شمار مي‌آيد و بسياري از كارگران به ويژه شاغلين بخش صنعت در معرض عامل زيان‌آور صدا قرار دارند.
2-1- بيان مسأله
نياز به صنعت و تكنولوژي در جامعه با توجه به رشد جمعيت،ايجاد كارخانجات و كارگاههاي صنعتي را‌ايجاب ميكند. تاريخچه زندگي انسان نشان مي‌دهد كه انسان براي ارضاي روح خود به آراستگي ظاهر دارد و براي‌اين آراستگي ابزار و امكاناتي نياز مي‌باشد كه يكي از آنها وسيله‌اي به نام تيغ مي‌باشد. تيغ كه براي بريدن از زمانهاي ديرين به كار مي‌رفته شكلها و جنسهاي متفاوتي جهت استفاده‌هاي گوناگون داشته است. تيغ صورت تراش نيز از ابتدا تاكنون تغيير قابل ملاحظه‌اي داشته تا به شكل كنوني درآمده است. براي ساخت تيغ صورت تراش كارخانه‌اي در سال 1346 در‌ايران احداث گرديد.
اين شركت داراي منشاء اسكاتلندي به صورت سهامي‌خاص بود براي ساخت تيغ ابتدا مواد اوليه كه از جنس فولاد با طول و عرض و ضخامتهاي مشخص مي‌باشد از زير دستگاههاي پرس عبور مي‌كند‌اين دستگاهها به دليل نوع پروسه كار و فرسودگي سروصداي زيادي توليد كرده كه مسبب‌ايجاد مشكلاتي جسماني جهت كارگران‌اين قسمت مي‌گردد. تعداد ضربه‌هاي مداوم تقريباً 800 بار در دقيقه مي‌باشد كه تعداد 3 عدد از‌اين دستگاههاي پرس در ابتداي سالن توليد سبب‌ايجاد سروصداي خارج از حد استاندارد را براي پرسنل شاغل دراين قسمت مي‌گردد.
بديهي است به دليل خارج از حد استاندارد بودن‌اين سروصدا در طول ساليان متمادي پرسنل‌اين قسمت دچار مشكلات جسماني ناشي از سروصدا نظير كاهش شنوايي گرديده‌اند كه متأسفانه آزمايشات پاركلينكي اديومتري نيز‌اين موضوع را تأئيد مي‌نمايد و بازگشت شنوايي اكثريت آنها نيز امكان‌پذير نمي‌باشد. به همين علت تعداد زيادي از پرسنل‌اين قسمت درخواست بازنشستگي پيش از موعد به دليل‌اين شرايط كاري را نموده‌اند و مطابق بخشنامه‌هاي مشاغل سخت و زيان‌آور مديريت‌اين شركت مي‌بايست ظرف مدت معين نسبت به حذف عامل زيان‌آور محيط اقدام نمايد كه اميد است با پيشنهادهايي كه پس از اندازه‌گيريهاي دقيق و مطالعات كارشناسي ارائه مي‌گردد نسبت به اجراي‌اين پيشنهادات و كاهش سروصدا به حد استاندارد به صورت عملي اقدام گردد.
3-1- اهداف پژوهش
هدف كلي:
بررسي و كنترل آلودگي صدا در شركت صنايع تيغ‌ايران (لاميران) در سال 82-1383.
اهداف ويژه پژوهش:
شناسايي منابع مولد صدا و اندازه‌گيري آن.
تجزيه و تحليل صدا و مقايسه نتايج آن با منحني استاندارد.
تعيين زمان مواجهه كارگران با صدا.
تعيين سهم منابعي كه آلودگي صوتي بيشتري دارند.
تعيين ميزان صدا در محيط زيست اطراف.
طراحي جهت كنترل آلودگي.
سوالات پژوهش
صداي‌ايجاد شده در واحدهاي پرس تيغ شركت لاميران به چه ميزان مي‌باشد و‌اين ميزان در مقايسه با استاندارد جهاني چگونه است؟
در صورتي كه مقادير ارزيابي شده صدا بيش از حد مجاز باشد با توجه به ميزان جذب صوت در محيط چه راه‌حل‌هايي جهت كنترل و كاهش صدا ارائه گردد؟
4-1- مروري بر پژوهش‌هاي گذشته در خصوص بررسي سر و صدا
با توجه به بررسي به عمل آمده و اطلاعات بر گرفته از پايگاههاي علمي‌مركز اطلاعات و مدارك علمي‌ايران در خصوص پايان نامه‌هاي انجام شده توسط دانشجويان كارشناسي ارشد در داخل و خارج از كشور نتايج ذيل حاصل گرديد كه به اختصار توضيح داده ميشود.
در سال 1359 توسط آقاي محمد علي قاجار كوهستاني پايان‌نامه بررسي اثرات سروصدا به شنوايي كارگران باتري‌‌سازي نيرو و تسليحات ارتش صورت گرفته است.
در سال 1351 در دانشگاه تهران پايان‌نامه فوق ليسانس آقاي فرهنگ اكبر خانزاده در خصوص بررسي و كنترل سر و صدا در كارخانه نساجي صورت گرفته است
در سال 1372 در دانشگاه تربيت مدرس تهران آقاي مجيد معتمدزاده به بررسي اثرات توام صدا و نوبت‌كاري روي پارامترهاي فيزيولوژي كارگران در يك صنعت شيميايي پرداخته است.
به منظور بررسي اثرات توام احتمالي صدا و نوبت‌كاري روي پارامترهاي فيزيولوژيكي كارگران (درجه حرارت بدن‌ـ ضربان قلب و فشار خون) مطالعه كل روي جمعيت كارگري (1000نفر) در يك صنعت شيميايي در تهران انجام گرفت. كليه كارگران مورد مطالعه به حسب تماس با صدا و نوبت كاري به پنج گروه زير تقسيم شده‌اند:
كارگران روز كار بدون تماس با صدا (115 نفر به عنوان گروه شاهد).
كارگران روز كار در معرض صداي ناپيوسته (44 نفر).
كارگران دوشيفت كار بدون تماس با صدا (180 نفر).
كارگران سه شيفت بدون تماس با صدا (173 نفر).
كارگران سه شيفت كار در معرض صدا (216 نفر).
تعداد افراد سيگاري در گروه نوبت‌كاري بيشتر از روزكاران بود همچنين فراواني بيماريهاي معده روده‌اي در گروه نوبت‌كاري سه شيفت بيشتر از كارگران روزكار بود. آناليز رگرسيون نشان داد كه با كنترل سن سيگار كشيدن و وزن، سابقه نوبت‌كاري و سابقه تماس با صدا و با فشار خون سيستوليك رابطه گرايش معني‌دار دارند. ضربان قلب افزايش يا كاهش معني‌دار را در اثر صدا و نوبت كاري نشان نداد.
همچنين تغييرات در تراز صدا بالاتر از تأثيري روي پارامترهاي فيزيولوژيكي نداشت. نتيجه آنكه اثرات توام صدا و نوبت‌كاري روي فشار خون سيستوليك و دياستوليك افزايش وجود دارد و دراين بين اثر صدا قويتر از تأثير نوبت‌كاري است.
در سال 1372 خانم منيژه فريور به بررسي اثر سروصدا بر روي كارگران شركت داروسازي الحاوي پرداخته است (دانشگاه علوم پزشكي تهران).
ايشان در يك بخش صنعت داروسازي اثرات سرو صدا را روي كارگران شاغل در محيط پر سروصدا بررسي نمودند. براي‌اين كار در بخشهاي مختلف ساخت، پرس، بسته‌بندي و شيشه‌شويي از طريق‌ايستگاه‌بندي يك نقشه كامل از قسمتهاي مختلف تهيه نموده و توسط دستگاه آناليزور صوت شدت صوت در نقاط‌ايستگاه‌بندي شده در فركانسهاي مختلف اندازه‌گيري نموده بعد از تثبيت شدت صوت بالاتر از استاندارد در بعضي از نقاط اندازه‌گيري شده و برحسب حركت كارگران دراين نقاط 12 نفر را از بخشهاي مختلف جهت آزمايش و كنترل شنوايي انتخاب نموده و به مركز ناشنوايان فرستاده طي آزمايشات مرحله اول و تثبيت نوع ضايعه و صدمات وارده براي‌اينكه پيش رونده و يا غير پيش رونده بودن ضايعه را مشخص نمايند هر سه ماه يكبار و در چهار مرحله‌اين افراد جهت سنجش به مركز رفاه فرستاده‌اند. تمام افراد مورد آزمايش از جهت سن، شرايط كاري، منحني كار، رعايت اصول بهداشت حرفه‌اي و سابقه بيماري موثر … مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. كه نهايتاً نظر پزشك با مطالعه اديوگرامها بدين ترتيب مي‌باشد:
پرهيز از محيط پر سرو صدا جهت جلوگيري از پيشرفت بيماري لازم است(مخصوصاً افراد شيشه‌شويي)
استفاده از وسايل حفاظت انفرادي استاندارد و آموزشهاي لازم جهت استفاده از آنها ضروري است ( در تمام بخشها)
تغيير مكان كاري كارگر تا بهبودي نسبي او و انجام آزمايشات سنجش شنوايي بعد از 6ماه جهت تعيين ضايعه ضروري است (افرادي كه تغيير مكان داده ميشود)
از نظر بهداشت حرفه‌اي و پيشگيري نيز نكات زير در كارخانه بايد مورد توجه قرار گيرد.
بهبودي بخشيدن به شرايط كاري و كاهش سروصدا محيطهاي كار به حدود مجاز بخصوص در بخشهاي پودرسازي و شيشه‌شوئي
شناسايي و كشف حساسيتهاي انفرادي در برابر سروصدا و مراقبت از‌اين افراد در تمام قسمتهاي شركت
استفاده از وسايل حفاظت شنوايي
همچنين در سال 1374 آقاي محمود قاسمپور پايان نامهاي بعنوان آلودگي صدا و نقشه‌سازي اكوسيستم‌هاي شهري را در دانشگاه تربيت مدرس تهران به انجام رسانده‌اند.اين مطالعه با هدف شناسايي و معرفي مهمترين آلاينده‌هاي صوتي در تهران صورت گرفت و ضمن اندازه‌گيريهاي مونومتريك‌ايستگاههاي تحقيق، سونوگراف هر منطقه ترسيم شد. در حين مطالعات روي اكوسيستم شهري همزمان با‌اين اندازه‌گيريها نظرخواهي عمومي‌به صورت كار پرسشنامه‌اي صورت گرفت و نتايج تفسير آن در بيان تاثيرات مخرب صدا در فعاليتهاي روزمره انسان و زندگي شهرنشيني بكار رفت.
در هر‌ايستگاه ضمن اندازه‌گيري نوسانات صوتي تعداد خودروهاي عبوري نيز شمارش گرديد.اين شمارش‌ها به تفكيك خودروهاي سبك، سنگين و موتور سيكلتها انجام گرفت. تمامي‌شمارش‌ها در سه زمان‌بندي 5، 15، 20 دقيقه‌اي انجام شد و مدلسازي رژيم ترافيكي را شكل داد.اين مدل كه براي اولين بار ارائه مي‌گرديد بخوبي جوابگوي رابطه ميزان صدا و شاخص‌هاي چندگانه ترافيك بود. اما در نظر گرفتن عامل سرعت در مدل بدست آمده نياز به تعميق بيشتر و تكرار آزمايشها دارد.
برخلاف انتظار پس از ترسيم نقشه همتراز صدا براي شمال غرب تهران معلوم شد كه مساحت نواحي آلوده درجه 3 (مناطق بالاي 70 دسيبل در مقياسA) قابل توجه است. لذا ادامه‌اين نوع مطالعات در مناطقي از تهران كه تاكنون نقشه همتراز صوتي نداشته‌اند به علاقمندان توصيه شده است در پايان پيشنهاداتي جهت كاهش بار آلودگي صوتي در تهران ارائه گرديد.
همچنين در سال تحصيلي 82-1381 آقاي نعمت‌الله قنبري در دانشگاه آزاد اسلامي‌واحد علوم و تحقيقات در خصوص بررسي و كنترل آلودگي صدا در صنايع چوب و كاغذ مازندران (واحد300) به بحث و بررسي پرداخته،ايشان به منظور‌ايجاد شرايط اكوستيك مناسب در واحد 300 صنايع چوب و كاغذ مازندران پس از تهيه نقشه صوتي به روش‌ايستگاه‌بندي، تعداد 40ايستگاه اندازه‌گيري تراز فشار صوتي در بسامدهاي مركزي 8 گانه برحسب اكتاباند اندازه‌گيري كرده و جهت ارزيابي زيست محيطي در دو نقطه مشخص اندازه‌گيري به انجام رسانده است نهايتاً جهت كنترل صدا از ميان مواد جاذب صوتي و جذب كننده‌هاي فلزي سوراخدار حاوي لايه‌هاي جاذب به صورت آويزان شده از سقف كارگاه طراحي پيشنهاد داده‌اند. همچنين آموزش بهداشت، استفاده از وسايل پيشگيري فردي، معاينات ادواري كاركنان و برنامه تعمير و نگهداري منظم را جهت كم كردن صدمات ناشي از آلودگي صوتي بعنوان ساير آلويتهاي پيشنهاد دادند.
در سال 1990 آقاي عليرضا قربانعلي الله‌ياري در دانشگاه شفيلد انگلستان به موضوع كنترل فعال در سه بعد فضايي به تحقيق پرداختند. ضمناً در سال 1992 آقاي لطف‌الله وقفي در دانشگاه شفيلد انگلستان در خصوص كنترل سروصدا به روش فعال به بحث و تحقيق پرداختند.
همچنين در سال 1383 آقاي زنگنه از دانشكده علوم تحقيقات دانشگاه آزاد راههاي كنترل صدا در شركت سيمان اصفهان را بررسي و ارائه طريق نموده است.
فصل دوم ـ تاريخچه و خط توليد شركت صنايع تيغ‌ايران‌ـ رايزان
1-4- مقدمه
كارخانه توليد تيغ در‌ايران براي اولين بار در آبان 1346 شمسي در محل فعلي با نام شركت پرماي‌ايران افتتاح گرديد.اين شركت داراي منشاء اسكاتلندي و سهامي‌خاص بود.
در آن زمان‌ايران چون از نظر بازار مصرف و نيروي كار ارزان مورد توجه شركتهاي بين‌المللي جهت سرمايه‌گذاري قرار داشت، اولين توليد كننده تيغ اصلاح به شكل فعلي كمپاني (ژيلت) نيز جهت بدست‌گيري انحصار توليد تيغ در‌ايران اقدام به تلاشي مستمر و گسترده نمود تا صاحبان شركت پرما را به واگذاري كارخانه راغب نمايد.
بالاخره در سال 1349 كمپاني ژيلت با مشاركت تعدادي از سهامدارن‌ايراني موفق به خريد‌اين كارخانه گرديد و در طي دو سال گذشته از تعويض كليه ماشين‌آلات فضاي كارخانه را نيز گسترش داده و با نام ناست‌ايران و 67 نفر پرسنل به فعاليت توليدي اقدام نمود.
اين شركت به مرور فعاليت تجاري خود را گسترش داد و نمايندگي پخش معدودي از محصولات ژيلت در‌ايران را نيز به عهده گرفت و با افزايش توليد گذشته از تأمين مصرف داخلي موفق به صدور محصول خود گرديد و هرساله ميزان قابل توجهي از توليدات خود را به كشورهاي ديگر مخصوصاً شوروي سابق صادر مي‌نمود.
شركت در سال 1355 تغيير نام داد و با اسم جديد (شركت لاميران سهامي‌عام) با مديران خارجي به فعاليت خود استمرار بخشيد و بالاخره در سال 1357 بعد از انقلاب و خروج مديران خارجي از‌ايران به وكالت تحت سرپرستي و مديريت‌ايراني قرار گرفت.
در سال 1361 پس از طرح مشكلات‌ايران و انگلستان در دادگاه لاهه ژيلت به واگذاري سهامداران فراري نيز پس از مصادره در اختيار بعضي از ارگانهاي دولتي و تحت پوشش سازمان صنايع ملي‌ايران گذاشته شد و در همين زمان به شركت (تيغ‌ايران) سهام عام تغيير نام يافت.
در سال 1370 و در پي سياست خصوصي سازي از طرف دولتي جمهوري اسلامي‌ايران ميزان قابل توجهي از سهام سازمان صنايع ملي‌ايران در سازمان بورس اوراق بهادار به معرض فروش گذاشته، كه‌اين امر موجب كاهش حجم سهام سازمان صنايع گرديد و شركت از تحت پوشش خارج و بعد از سال 1371 مجدداً به لاميران (شركت سهامي‌عام) تغيير نام يافت.
اين شركت در حال حاضر تحت نظارت مديران خصوصي و با 285 نفر پرسنل به امر تأمين بخشي از نياز جامعه مشمول بوده و ميزان قابل توجهي از بازار مصرف حوزه خليج‌فارس و بلوك شرق را به محصول خود اختصاص داده است.
2-2- موقعيت جغرافيايي شركت
شركت لاميران از نظر جغرافيايي در جنوب شرقي تهران، در محدوده شهري واقع گرديده و توسط مناطق مسكوني احاطه گرديده است.
اين شركت از سه طرف با راههاي ارتباطي همجوار مي‌باشد و اگر چه داراي 4 درب ارتباطي به سه خيابان (شمالي، جنوبي، غربي) مي‌باشد ولي تنها از درب شمالي بعنوان تردد پرسنل و ارباب رجوع و همچنين ورود و خروج مواد و كالا از درب جنوبي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و عملاً دو درب غربي ديگر هميشه بسته و بلااستفاده مي‌باشد.
خيابان شمالي 35 متري و از راههاي اصلي شهر مي‌باشد كه به مبادي ورود و خروج شهر مرتبط است. خيابان غربي 12 متري مي‌باشد كه در نهايت به يكي از بزرگراههاي جنوبي تهران (اتوبان بعثت) ارتباط پيدا ميكند. خيابان جنوبي 8 متري مي‌باشد كه ضمن ارتباط با خيابان غربي شركت راه ارتباطي به خيابان‌هاي فرعي ديگر اطراف شركت مي‌باشد.
3-2- مشخصات سطح بناي لاميران (شركت سهامي‌عام)
مساحت كل زمين براساس اسناد مالكيت موجود25/16615 متر مربعمساحت كل زيربنا به شرح ذيل31/6657 متر مربع1- سالن توليد58/3811 متر مربع2- پست برق شورا، كارت‌زني24/120 متر مربع3- اطاق ورزش27/32 متر مربع4- باغباني47/17 متر مربع5- ساختمان اداري483 متر مربع6- رستوران انبار 3 و 4، تعاوني مصرف630 متر مربع7- انبارهاي محصول، مواد44/559 متر مربع8- پست ژنراتور، اطاقهاي انجمن، تعاوني مسكن81/153 متر مربع9- نگهباني درب شمالي19 متر مربع10- انبار روغن50/192 متر مربع11- ساختمان مركزي412 متر مربع12- ساختمان نگهباني جديد درب جنوبي33 متر مربع13- ساختمان رختكن جديد145 متر مربع14- تعميرگاه ترانسپورت48 متر مربعجمع كل31/6657 متر مربع
مدير عامل
مدير كارخانهمدير بازرگانيمدير امور اداريمديرامور مالي و برنامه‌ريزيتداركات داخليفروشكارگزينينگهبانيدبيرخانهايمني و بهداشتخدمات رفاهيحسابداري ماليحسابداري صنعتيانباركامپيوترسهاممدير توليدتوليد نوارسنگ‌زنيتريتمنتچاپخانهبسته‌بنديمدير كنترل كيفيمدير فني و مهندسيآزمايشگاهتأسيساتبازرسي كنترل كيفيتعميرگاهخدمات كنترل كيفيبرقنقشه‌كشي
چارت سازماني لاميران
4-2- انواع محصول
شركت لاميران داراي يك نوع محصول (تيغ اصلاح) مي‌باشد كه در سه نوع بسته‌بندي به بازار داخلي و خارجي عرضه مي‌گردد.
محصول از دو نوع فولاد (كربن، استينلس) ساخته ميشود كه از نظر مواد اوليه‌اي اصلي و بعضي مواد مصرفي و عمليات توليدي متفاوتند.
تيغ از فولاد كربن بنام تجاري (تيز كربن) براي عرضه به بازار داخلي توليد ميشود كه چاپ روي محصول و بسته‌بندي تجاري آن متفاوت با استينلس است.
تيغ از فولاد استينلس براي عرضه به بازار داخلي و خارجي توليد ميشود كه از نظر چاپ روي تيغ تفاوتي در دو نوع محصول وجود ندارد و فقط از نظر بسته‌بندي تجاري و نام تجاري با هم متفاوتند.
5-2- نگاهي اجمالي به كارخانه لاميران
نام كارخانه: پرما شارپ، ناست، لاميران، تيغ‌ايران و در حال حاضر لاميران.
تاريخ تأسيس: 1345
آدرس: تهران، خيابان خاوران، جنب پمپ بنزين دوم، خيابان عباس كاشي.
مساحت كارخانه: 16616 متر مربع.
تعداد كارگران: مرد: 255زن: 30جمع: 285.
تعداد پرسنل اداري: 85 كه از مجموع پرسنلي 285 نفر محاسبه شده.
ميانگين گروه سني: 35 سال.
تعداد شيفت‌كاري: 2 شيفت.
ليست مواد اوليه و محل و نوع كاربرد آنها به تفكيك:
فولاد: در تمام كارخانه.
كاغذ و مقوا: چاپخانه و بسته‌بندي.
پاك كننده روغن (AW 403).
روغن:
جهت سنگ‌زني Sharpening.
O3D براي زنگ نزدن سطح تيغ.
نرم كنندگي پرس و قطعات.
مركب چاپ: چاپ روي فلز (مركب چاپ همراه با تينر مي‌باشد).
مركب روي كاغذ: جهت چاپ كاغذ و مقوا.
تري كلرواتيلن: پاك كردن تيغ از كثافات و روغن‌هاي قسمت Sharpening.
كلروسديم صنعتي جهت پخت M.S.
توليدات كارخانه: تيغ صورت تراشي در دو نوع كربن و استينلس.
محصولات‌اين شركت به دو دسته عمدة كربن با روپوش قرمز و شكل كوسه مشكي و ضدزنگ (استينلس) با روپوش قرمز و شكل كوسه طلايي تقسيم و با نامهاي تجاري نيز در داخل واسد در خارج عرضه ميشود.
محصولات بالا قبلاً با نام ناست يك سوسمار و دو سوسمار به بازار عرضه مي‌شد و همچنين تمامي‌دستگاهها ساخت كمپاني مشترك آمريكا و انگليس است، بنابراين بيشتر مواد اوليه و لوازم يدكي از خارج وارد ميشود.
براي نظم دادن و سهولت كار شركت، آنرا به قسمتهاي مختلف تحت يك مديريت تقسيم كرده و هر قسمت داراي رئيس قسمت، سرپرست و معاون سرپرست و اپراتورهاي خود مي‌باشد.
شركت در حال حاضر داراي دو شيفت‌كاري و يك جنرال شيفت براي كنترل و اداره امور شركت مي‌باشد. تعداد پرسنل شركت كه 285 نفر مي‌باشند كه تحت عناوين زير فعاليت مي‌كنند:
حوزه مديريت عامل
حوزه مديريت كارخانه
توليد
كنترل كيفيت
امور فني
برنامه‌ريزي و انبارها
مالي
اداري
امور بازرگاني
خط توليد، خود به قسمتهاي مختلف تقسيم ميشود كه عبارتند از: توليد نوار، سنگ‌زني، عمليات تكميلي، بسته‌بندي و چاپ، در هر قسمت توليد، يك دايره بازرسي جهت كنترل كيفيت وجود دارد، قسمتهاي تأسيسات و مهندسي و كارگاهي كارخانه بوسيله قسمت امور فني اداره مي‌گردد.
6-2- مواد اوليه
بيش از 85% مواد اوليه‌اين كارخانه از كشورهاي اروپاي غربي، ژاپن و امريكا وارد ميشود.
اين مواد به چهار بخش تقسيم مي‌گردد:
نوارهاي فولاد، نوار فولاد، اصلي‌ترين ماده اوليه‌اي است كه جهت توليد تيغ دو لبه مورد استفاده مصرف قرار مي‌گيرد كه از دو نوع فولاد با كربن بالا با علامت اختصاري B.208 و فولاد ضد زنگ يا استينلس با علامت اختصاري B. 207 از كارخانجاتي مانند سندويك فاكس از كشورهاي انگلستان و اودهلم از كشور سوئد و هيتاچي از كشور ژاپن و غيره … خريداري و وارد فرآيند توليد مي‌گردد،اين نوارها به لحاظ‌اينكه در خط توليد مكرراً كنترل و ارزيابي مي‌شوند حاوي مشخصاتي هستند كه به راحتي بتوان به آنها رجوع كرد.
7-2- مواد شيميايي
اين مواد در واقع مكمل نوارهاي فولاد در امر توليد مي‌باشند و همواره در ارتباط با آنها هستند، مواد شيميايي مورد استفاده در كارخانه متنوع بوده كه بعنوان مثال مي‌توان از گازهاي شيميايي، روغن‌ها، الكل‌ها، محلول‌هاي پوشاننده، مواد پلي‌اتيلن، تينر، چسب‌ها و… نام برد.
برخي از‌اين موارد در داخل كشور توليد شده و برخي نيز از خارج از كشور وارد مي‌گردند.
8-2- قطعات و لوازم يدكي ماشين‌آلات
قطعاتي از ماشين‌آلات كه حين كار مستهلك مي‌گردند و بتدريج از بين مي‌روند مانند سنگ‌ها، قالب‌هاي پرس و كليشه چاپ و … مي‌بايست پس از مدت معيني تعويض گردند. برخي از‌اين قطعات در داخل كشور ساخته شده و برخي ديگر از بازارهاي داخل و خارج كشور تهيه مي‌گردند.
9-2- كاغذ و مقوا
كاغذ و مقواهاي مورد استفاده در كارخانه كه به منظور بسته‌بندي انجام مي‌گيرد به چهار دسته تقسيم مي‌شوند:
كاغذ مومي(واكس‌دار): نوع كاغذ شفاف و نازك شبيه به كالك مي‌باشد كه براي پوشش بدنه تيغ مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
كاغذ بسته‌بندي: كاغذ چاپ شده كه براي محافظت و پوشش كاغذ مومي‌حاوي تيغ بكار مي‌رود (پوشش خارجي)اين نوع كاغذ به صورت رول از كشورهاي فنلاند، نروژ و سوئد خريداري و وارد عمليات كاغذ مي‌گردد و در نهايت به شكل فوق مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
مقواي جعبه‌بندي: براي قرار دادن تيغ‌هاي بسته‌بندي شده (لفاف‌بندي شده) از‌اين مقوا كه به صورت رول از كشورهايي نظير اتريش خريداري و پس از عمليات كاغذ به شكل زير در مي‌آيد.
به‌اين جعبه‌هاي كوچك تيغ كه ده عدد تيغ بسته‌بندي شده را شامل ميشود «تاك» گفته ميشود.اين مقواها در حال حاضر از كشورهاي خارج خريداري و وارد فرآيند توليد مي‌گردد.
4. مقواي آويز: ورقه‌هاي مقوايي حاوي اطلاعات تجارتي كه 20 تاك را شامل ميشود،اين ورقه‌ها جنبه تبليغاتي داشته و هم مي‌توانند بعنوان پوشش براي تاك‌ها مورد استفاده قرار گيرند.اين مقوا نيز اكثراً از كشورهاي خارجي نظير اتريش خريداري مي‌گردد.
مقدار مصرف كليه موارد گفته شده طبق جدول براي توليد يك ميليون تيغ از هر كدام چه ميزان مورد نياز است ارائه شده است و واردات‌اين مواد بستگي به برنامه‌ريزي دارد.
به جهت اهميت شناخت بيشتر فولاد با كربن بالا و فولاد ضدزنگ (استينلس) به تفكيك ساختار آن مي‌پردازيم و يك مقايسه نسبي بين آن دو انجام مي‌دهيم.
فولاد با كربن بالا
تركيب شيميايي
عواملدرصد نسبت به وزن فولادكربن30/1-15/1منگنز5/0-25/0سيليكون3/0-15/0كرم35/0-21/0-فسفرحداكثر 025/0سولفورحداكثر 025/0آهنباقيمانده از 100
فولاد ضدزنگ (استينلس)
تركيب شيميايي
عواملدرصد نسبت به وزن فولادكربن70/0-62/0منگنز75/0-20/0سيليكون15/0-20/0كرم7/13-7/12فسفرحداكثر 025/0سولفورحداكثر 020/0نيكلحداكثر 50/0آهنباقيمانده از 100
فولاد با ويژگي‌هاي بالا براي تهيه تيغ ضدزنگ (استينلس) مناسب بوده و داراي ساختمان بلوري مناسبي براي منگنه كردن (پرس) و آب دادن (عمليات حرارتي) و همچنين‌ايجاد زاويه مورد نظر (عمليات تيزكني و چسبندگي روكش‌هاي لبه‌هاي تيغ) (عمليات تكميلي) مي‌باشد.
ولي فولاد با كربن بالا دراين نوع فولاد چون مقدار كربن زياد بوده (15/1-30/1) و عناصر ديگر از قبيل كرم و منگنز كه در فولادهاي قبلي‌ايجاد خاصيت ضدزنگ را مي‌نمايد در آن نيست از‌اين فولاد و از لحاظ مقاومت در برابر زنگ‌زدگي ضعيف‌تر از فولاد قبلي است و براي تهيه تيغ‌هاي ارزان قيمت مقرون به صرفه بوده و از لحاظ اقتصادي براي تيغ‌هايي كه حداكثر 3 تا 5 بار اصلاح مي‌نمايند تهيه ميشود، مناسب مي‌باشد.
شركت توليدي تيغ‌ايرانخط توليدTIGHE IRAN MANUFACTURINC COPRODUCTICN LINEپرسPERFORATINGكورهHARDENINGچاپ تيغPRINT & LACQUERاتصال نوارCOIL JOINمواد اوليهRAW MATERIALتوليد نوارSTRIP PRCEESSسنگ‌زنيSHARPENINGعمليات شيمياييTREATMENTبسته‌بنديEACKACINGچاپخانهPAFER PRCCESSتوليد نهاييFINAL PRODUCT
10-2- خط توليد
بطور كلي فرآيند توليد به پنج قسمت متمايز زير تقسيم ميشود:
فرآيند توليد نوار.
فرآيند سنگ‌زني (تيزكني).
فرآيند عمليات تكميلي.
فرآيند بسته‌بندي.
فرآيند چاپخانه.
1- فرآيند توليد نوار:
هدف‌اين قسمت، شكل دادن ظاهري و‌ايجاد شكل بخصوص در نوارهاي فولاد و نيز تغيير خواص دروني و فيزيكي آن و همچنين چاپ محصول مي‌باشد و از چهار واحد تشكيل گرديده است.
1-10-2- واحد‌ايجاد شكل تيغ (پرس)
هدف‌اين واحد، همانطور كه قبلاً ذكر شد پرس نمودن نوارهاي فولاد براي به وجود آمدن شكل تيغ مي‌باشد، ماشين‌هايي كه‌اين عمل را انجام مي‌دهند به همين نام يا به اختصار، ماشين پرس ناميده مي‌شوند.
ويژگي‌هاي لازم براي شكل تيغ:
اندازه عرض تيغ بايد 076/0 967/21 ميلي‌متر باشد.
اندازه طول تيغ بايد 025/0 84/42 ميلي‌متر باشد.
اندازه ضخامت تيغ بايد 01/0 1/0 ميلي‌متر باشد.
طرز عملي كلي واحد
كليدهاي خاموش و روشن و تنظيم سرعت روي جعبه‌اي بنام تابلو فرمان قرار داشته و كنترل واحد را در اختيار دارد. پس از بار كردن نوار فولاد روي پايه كه حلقه ابتدايي Coil (كويل) ناميده ميشود و گذراندن نوار فولاد از ميان يك ميكروسوئيچ ثابت كه اگر نوار بيش از حد كشيده شود، دستگاه را خاموش ميكند و سپس به قسمت پرس كه شامل سوراخ كننده يا قالب است برده شده و در آنجا عمل شكل دادن ظاهري تيغ انجام ميشود و پس از آن، نوار سوراخ شده از زير يك ميكروسوئيچ جيوه‌اي عبور ميكند و اگر شكستگي و يا پارگي در نوار باشد،اين ميكروسوئيچ حس كرده و پرس را خاموش ميكند و سپس نوار دور حلقه انتهايي جمع ميشود. لازم بذكر است تعدد سوراخ كننده‌ها و قالب‌ها در هر ماشين يك جفت بوده و عمل سوراخ كردن به صورت زوج تيغ انجام ميشود.
سرعت كار دستگاه معمولاً 800 تيغ در دقيقه مي‌باشد. (400 ضربه دو عددي) هر چند كه مي‌توان‌اين سرعت را به دلخواه تغيير داد براي ازدياد عمر قالب‌ها و كم كردن اصطكاك ميان دو صفحه فلزي از روغن O3D ارسالي از شركت نفت استفاده ميشود. تعداد دستگاه پرس، 3 عدد مي‌باشد و راندمان دستگاه پرس 90% مي‌باشد.
2-10-2- واحد عمليات حرارتي (كوره)
هدف‌اين واحد تغيير خواص فيزيكي فولاد مانند سختي و شكنندگي مي‌باشد در واقع با‌ايجاد حرارتهاي متغير، تكثير بلورهاي منفرد (Single Cristal) كه آستانيت (Austenite) نام دارد تغيير نموده و با سرد نمودن ناگهاني فولاد، تغييرات خواص فيزيكي فولاد را باعث ميشود.
طرز عملي كلي واحد
دراين مرحله، نوارهاي پرس شده پس از قرار گرفتن در روي پايه، وارد قسمت پاك كننده روغن در روي كوره مي‌شوند و روغن‌هاي حاصل از پرس حين عبور از‌اين دستگاه توسط ماده‌اي بنام AW 403 ساخت شركت نفت كه خاصيت چربي‌زدائي دارد، بوسيله هواي فشرده (10 Psi) از روي نوار در آن محفظه پاك ميشود.
براي پاك كردن ماده فوق در روي نوار، آنرا وارد محفظه ديگر كرده كه با فشار آب گرم شستشو ميشود و سپس با هواي گرم و فشرده (20 Psi) خشك مي‌گردد تا عاري از هرگونه جرم يا چربي باشد، زيرا بودن چربي يا جرم در روي نوار باعث بد قرار گرفتن بلورهاي موجود در فولاد نوار هنگام حرارت شده و در نتيجه سختي و شكنندگي لازم را نمي‌دهد و بعد بوسيله نواركش كه خود بوسيله يك موتور كار ميكند آنها را به واحد گرماي اوليه هدايت مي‌كنند كه كار آن‌ايجاد سختي نوار مي‌باشد. نوارها پس از سختي در منطقه گرماي اوليه وارد كوره مي‌گردد.
كوره‌ها بطور يكنواخت توسط المنت‌هاي برق گرم مي‌شوند. در كوره نوار در مجاورت مستقيم با المنت‌ها نيست بلكه از روي صفحاتي كه در ميان يك لوله سراسري هستند عبور داده ميشود.
اين لوله سراسري بوسيله المنت‌ها گرم ميشود كه قسمتي از‌اين لوله خارج از كوره اوليه قرار گرفته و به سر‌اين قسمت از لوله يك ميكروسوئيچ بسته شده است زماني كه اشكالي پيش بيايد، ميكروسوئيچ عمل كرده و دستگاه را خاموش ميكند.
حرارت كوره‌ها بوسيله پتانسيومترهاي تعبيه شده در تابلو فرمان تنظيم مي‌گردد. حرارت بيش از 21500F كوره در مجاورت اكسيژن باعث اكسيده شدن و بنابراين سپاه شدن و تغيير جنس نوار مي‌گردد.
براي‌اين شكل، گاز آمونياك را در دستگاهي
17500F بالا مي‌برد طبق فرمول تجزيه كرده و به گاز ئيدروژن
گاز آمونياك تجزيه شده را پس از عبور از يك تنظيم كننده وارد شيلنگ ارتباط نموده و در نتيجه به درون لوله سراسري فرستاده ميشود تا فضاي كوره را از اكسيژن عاري كرد. براي سخت كردن فولاد، آنرا حرارت مي‌دهند تا به مرز آستانيت برسد و سپس آنرا سرد مي‌كنند.
آلياژهاي مختلف درجه حرارتهاي مختلفي براي آستانيت دارند. براي سخت كردن نوار تيغ نمي‌توان آن را به سرعت به دماي مرز آستانيت رساند و با سرعت آنرا سرد كرد. چون‌اين عمل باعث تاب و پيچ خوردگي نوار شده و آنرا غيرقابل استفاده ميكند. بنابراين در چهار كوره دماي تيغ به آرامي‌به درجه حرارت مزبور رسيده و سپس به آرامي‌سرد مي‌گردد.
در «Preheater» و كوره 1 يا Zone 1 نوار بتدريج حرارت داده ميشود و در كوره2 يا Zone2 به دماي آستانيت مي‌رسد، سپس در كوره2 يا Zone3 سرد مي‌گردد.
سپس نوار وارد دستگاه خنك كننده با آب Water Box كه به شكل مكعب مستطيل است مي‌گردد.اين دو مكعب مستطيل هنگام عبور نوار از ميان آنها به صورت اتويي با فشار قابل تنظيم عمل كرده و اگر انحنايي در نوارها باشد آنرا صاف ميكند،اين دستگاه بوسيله آب ورودي خنك مي‌گردد و بعد از آن نوار وارد يك يخچال گازي مي‌گردد.اين قسمت مختص نوار استينلس مي‌باشد. فولاد استينلس داراي تركيبات مولكولي ناپايدار مي‌باشد.
براي همين دليل نوار را تا دماي (-32 C0) سرد كرده و عمر مفيد آن را افزايش مي‌دهند. فولاد پس از گذشتن از مرز آستانيت داراي سختي و شكنندگي مي‌گردد و براي دادن يك مقدار انعطاف‌پذيري نوار پس از يخچال وارد گپ (Gap Unit) مي‌گردد. كه مانند كوره عمل كرده و به نوار حرارت مي‌دهد. از آنجايي كه نوارهاي حرارت ديده مي‌بايست در مراحل سنگ‌زني (تيزكني) قطع شود. احتياج داريم به‌اينكه نواحي قطع يعني فاصله بين تيغها به اندازه كافي نرم باشد.
براي اطلاع از هرگونه انحناء و يا بريدگي در نوار وارد دستگاه ديش مي‌گردد كه اگر نوار داراي بريدگي يا انحنايي باشد زنگ خطر به صدا درآمده و به اپراتور اطلاع مي‌دهد. در انتها نوار بعد از پيچيده شدن روي حلقه مربوط به مرحله بعدي مي‌رود سرعت كار دستگاه براي فولاد كربن 675 و براي فولاد استينلس 300 تيغ در دقيقه است. تعداد دستگاه كوره 4 عدد و راندمان كار دراين قسمت 85% است.
3-1-2- واحد چاپ فلز
هدف‌اين بخش، ثبت مسائل تبليغاتي از قبيل نام محصول و كشور سازنده بر روي بدنه تيغ مي‌باشد.
طرز عمل:
پس از عمليات حرارتي حلقه‌ها به قسمت چاپ آورده مي‌شوند نوار بعد از بازشدن از روي حلقه از جلوي يك چشم الكتروني عبور ميكند تا اگر پارگي يا شكستگي باشد چشم الكتروني حساس شده و دستگاه را خاموش ميكند. سپس نوار از يك چرخ بين نوار به زير چاپ فرستاده ميشود.
اين قسمت شامل دو غلتك چاپ و دو مخزن رنگ مركب مربوط مي‌باشد كه هر كدام وظيفه چاپ يك طرف نوار تيغ را به عهده دارند.
بر روي‌اين غلتك‌ها 10 عدد Stamp تيغ نصب شده بطوري كه غلتك‌ها در هر دو گردش 10 تيغ را چاپ مي‌كنند. پس از چاپ نوار تيغ از ميان چرخ عبور كرده و به كوره رفته، حرارت مي‌بيند تا مركب چاپ خشك شده و ثبت گردد (دماي كوره دراين قسمت 620 0F) است.
بعد از كوره نوار بوسيله دو لوله مسي سوراخدار كه هواي فشرده دارند به آن مي‌دهند تا خنك شود.
مرحله بعد مربوط به نوار فولاد كربن است كه چون قابليت زنگ‌زدگي‌اين نوع فولاد زياد مي‌باشد. بدنه آنرا با مايعي شامل تينر و لاكر مي‌پوشانند.
مازاد‌اين مواد هم توسط دو برش متفابل بهم گرفته ميشود و براي خشك شدن لاك، مجدداً به كوره برگشت داده ميشود. پس از بيرون آمدن از كوره به آن هواي فشرده دميده ميشود تا خنگ گردد. سپس بر روي حلقه ديگر جمع‌آوري ميشود. سرعت دستگاه براي فولاد كربن 1160 و براي نوار استينلس 1300 تيغ در دقيقه است. راندمان دستگاه 4/88% مي‌باشد تعداد دستگاه چاپ 2 عدد مي‌باشد.
4-10-2- اتصال نوار
جهت استمرار توليد و عدم وقفه در كار مي‌بايست حلقه نوار تيغ به يكديگر پيوسته باشند.
بنابراين چنانچه در قسمتي از نوار پارگي يا شكستگي وجود داشته باشد بوسيله عبور دادن نوار از زير ميكروسوئيچ و يك صفحه كه در ديد اپراتور قرار گرفته است به طرف ديگر هدايت ميشود.
اين ميكروسوئيچ عيوب مربوطه را حس كرده و دستگاه را خاموش ميكند.
اپراتور در قسمت عيب‌دار نوار را زير يك پرس مربوطه برده و برش مي‌دهد و سپس بوسيله دستگاه نقطه جوش دو سر آن را بهم مربوط مي‌سازد. واحد اتصال نوار علاوه بر دستگاه جوش نقطه‌اي داراي يك اندازه‌گيري ضخامت است كه چنانچه نقطه جوش خورده، ضخامتش بيش از حد استاندارد باشد، بوسيله آن اندازه‌گيري مي‌شود‌اين عمل براي آن است كه در قسمتهاي ديگر، گيج‌هاي اندازه‌گيري ضخامت وجود دارد كه بايد مطابق استاندارد آن گيج‌ها باشد. دستگاه داراي سرعتي برابر 1200 تيغ در دقيقه مي‌باشد و راندمان آن 100% مي‌باشد.
5-10-2- فرآيند سنگ‌زني
هدف‌اين مرحله از توليد تيز نمودن لبه تيغ‌هاست، بدين منظور با استفاده از دستگاه سنگ‌زني زواياي مناسب را در طي مراحل مختلف در لبه‌تيغ‌ها به وجود آورده كه بتوان با آن تيغ صورت را اصلاح نمود و سپس مراحل جداسازي تيغ انجام مي‌گيرد كه تيغ‌هاي جدا شده در جعبه‌هاي مخصوص بنام خشاب قرار گرفته و به واحدهاي بعدي فرستاده ميشود.
6-10-2- عمليات تكميلي
تيغ‌هايي كه از واحد سنگ‌زني خارج ميشود، هر چند كه داراي لبه تيز و پرداخت شده است ولي داراي شكل اره مانندي است كه هنگام اصلاح بين تيغ و مويي كه در حال بريده شدن است و صورت اصطكاك‌ايجاد ميشود و در اثر اصطكاك در بين و مو و در نتيجه صورت، بريدگي و الكتريسته ساكن توليد شده كه‌ايجاد يك حالت كششي مي‌نمايد و‌اين همان ناراحتي است كه در موقع تراشيدن صورت احساس ميشود.
بنابراين روي سطح لبه تيغ بايد روكشي از مواد شيميايي پاشيده شود كه‌اين روكش باعث رفع‌اين ناراحتي‌ها گردد.
مواد روكش در حالت عادي بسيار ناپايدار و بي‌ثبات هستند و مي‌بايست تحت درجه حرارت خاصي حرارت ببيند تا محكم و با ثبات شوند به همين منظور تيغها به‌اين قسمت آورده و در واحد حمام نمك‌اين كار انجام ميشود.
در واحد حمام نمك و به دلايلي كه در بالا شرح داده شد با حرارتهاي بالا سروكار داريم. بنابراين لازم است يكبار ديگر از آمونياك تجزيه شده استفاده كنيم.
ابتدا غلاف‌ها را از گاز آمونياك تجزيه شده اشباع نموده تا هواي موجود داخل آن خالي شده و از ورود هواي بيرون كه باعث اكسيدشدن تيغها در داخل غلاف‌ها مي‌گردد جلوگيري كند. با ورود گاز آمونياك تجزيه شده در دهانه خروجي لوله، ئيدروژن آن با اكسيژن هوا مي‌سوزد و بعد از‌اين عمل جعبه فلزي مكعب شكل (گريدها) را درون حوضچه نمك شماره 1 كه درجه حرارت حدود 8800F درجه دارد وارد كرده و همزمان زمان سنج را بكار انداخته و پس از 9 دقيقه وقتي زنگ هشدار دهنده به صدا درآمد‌اين بار گريدها را وارد حوضچه نمك شماره 2 كه داراي درجه حرارتي حدود 6800F وارد مي‌كنند.
براي گرمادهي يكنواخت به گريدها، يك همزن در هركدام از حوضچه‌هاي نمك وجود دارد كه مرتباً محلول آب نمك را بهم مي‌زند، پس از‌اين كار و به منظور كاهش درجه حرارت گريدها وارد حوضچه‌هاي آب سرد 1 و 2 شده و در خاتمه عمل سردكردن يعني وقتي كه دماي غلاف‌ها به اندازه كافي پايين آمده است.
بجاي گاز نيتروژن هوا وارد غلاف‌ها ميشود تا عمل خنك كردن تيغها كاملاً انجام شده باشد.
قبل از بردن خشابها به قسمت بعدي روي تيغها، روغن سيليكون ساخت شركت نفت زده ميشود تا از زنگ زدن آنها بعد از بسته‌بندي مخصوصاً در شهرهاي شمالي با رطوبت بالا جلوگيري گردد.
بدين منظور تيغها، پس از حمام نمك مجدداً با استفاده از انتقال دهنده تيغها درون خشابها قرار گرفته و سپس‌اين تيغها را در دستگاه روغن زني قرار داده و روغن‌هاي سيليكون با فشار از دو طرف تيغ‌هاي درون خشاب را آغشته مي‌كنند و به مرحله بعدي مي‌فرستند.
7-10-2- فرآيند چاپخانه
اين قسمت داراي سه نوع ماشين چاپ مي‌باشد. دستگاه چاپ لفاف، قوطي تاك و مقواي آويز، اساس كار دستگاههاي چاپ لفاف و چاپ قوطي تاك شبيه به يكديگر درون كاغذ يا مقوا پس از بارگيري روي دستگاه از چند غلتك عبور نموده و در مجاورت دو غلتك چاپ (يكي براي چاپ رنگ زمينه و يكي براي چاپ حروف و علامت ثبت شده كوسه) نقش مي‌گيرد و بعد براي ثبات‌اين نقش حرارت مناسبي در ماشين دريافت ميكند. در دستگاه چاپ لفاف نوار، كاغذ از 9 ناحيه توسط سيلندر كاتر كه داخل‌اين سيلندر، تيغچه‌هايي قرار دارد كه لفاف‌ها را از هم جدا ميكند و به شكل حلقه‌هاي كاغذ در انتهاي دستگاه روي 9 قرقره بطور جداگانه پيچيده ميشود، در دستگاه قوطي تاك مقوا از 4 ناحيه همانند دستگاه چاپ لفاف جدا ميشود و در انتها پشت سرهم رديف مي‌گردند.
اساس كار دستگاه چاپ مقواي آويز نيز همانند روش سنتي چاپ قديم در چاپخانه است. پس از‌اين عمليات، كاغذهاي لفاف و مقواهاي تاك جهت استفاده به قسمت‌بسته‌بندي فرستاده مي‌شوند.
8-10-2- فرآيند بسته‌بندي
هدف‌اين قسمت بسته‌بندي پوشش بدنه تيغ بوسيله كاغذ مي‌باشد. چرا كه تيغ درون آن ثابت بوده و لبه‌هاي آن آسيب نبيند.
اگر تيغ در كاغذ معمولي بسته‌بندي شود حفاظت خوبي در مقابل رطوبت و گرد و غبار نخواهد داشت زيرا كاغذ معمولي منفذدار بوده و داراي سوراخ‌هاي بسيار ريزي است كه رطوبت مي‌تواند به داخل آن نفوذ كند.
همچنين بنزوات سديم مقاومت كاغذ را در مقابل ورود رطوبت كه باعث فساد تيغ مي‌گردد، بيشتر مي‌نمايد. هنگامي‌كه تيغ درون‌اين كاغذ بسته‌بندي ميشود حفاظت خوبي در مقابل عوارض خارجي دارا مي‌باشد.
1-3- تعاريف واژه‌ها و اصطلاحات
مفاهيم مربوط به صدا
1-1-3- تعريف صوت
صوت شكلي از انرژي است كه توسط مكانيسم شنوايي قابل شنيدن است كه در نتيجه تغييرات متناوب هواي درون مجراي گوش و ارتعاش پرده گوش احساس مي‌گردد. تغييرات فوق نيز به نوبه خود توسط به ارتعاش در آمدن تارهاي صوتي يا منبع صوتي ديگري به وجود مي‌آيد.
ارتعاشات صوتي از نوع ارتعاشات مكانيكي طولي مي‌باشند كه‌اين ارتعاشات مكانيكي از تغيير مكان قسمتي از يك محيط كشسان نسبت به وضعيت عادي خود به وجود مي‌آيد و همين امر سبب نوسان آن قسمت حول وضعيت تعادل ميشود و به علت خاصيت كشساني محيط‌اين تغيير شكل يا آشفتگي از لايه‌اي به لايه ديگر منتقل ميشود و موجي را‌ايجاد ميكند و ا ين موج بدين ترتتيب در محيط پيش مي‌رود.
2-1-3- طول موج
فاصله بين دو قله متوالي ( بين هر دو نقطه همفاز متوالي دلخواه ) را طول موج گويند.
3-1-3- الاستيسيته يا كشساني محيط
قابليتي است كه با وجود آن ذرات محيط مي‌توانند از وضعيت تعادل خود خارج شده و نوسان نمايند.
4-1-3-اينرسي
به مقاومت نسبي در برابر تغيير حالت و نوسان‌اينرسي مي‌گويند.
5-1-3- فركانس صوت
تعداد دفعاتي كه چرخه تراكم و انبساط هوا در واحد زمان روي مي‌دهد تواتر صوت گويند. گستره تقريبي تواتر براي شنوايي يك جوان سالم بين 000/20-20 هرتر است.
6-1-3- ارتفاع صوت
خاصيت زير و بم بودن هر صوتي را ارتفاع صوت گويند. هرچقدر فركانس صوت بيشتر باشد صدا زيرتر و هر چقدر فركانس صوت كمتر باشد صدا بم‌تر خواهد بود.
7-1-3- طنين صوت
صفت مميزه صوتهاي مركب است و خاصيتي از صوت است كه توسط آن انسان صوتهايي را كه از نظر شدت و ارتفاع يكسانند ولي از منابع مختلفي به وجود آمده‌اند را مي‌تواند تشخيص دهد.
8-1-3- سرعت انتشار صوت1
صدا بسته به نوع محيط انتشار با سرعت‌هاي متفاوتي حركت ميكند يعني سرعت موج صوتي در يك محيط مادي به خاصيت كشساني محيط و دانسيته آن وابسته است و هرچه دانسيته محيط انتشار بيشتر باشد سرعت موج صوتي نيز بيشتر خواهد بود، لذا امواج صوتي در مايعات سريع تر از هوا و در جامدات سريعتر از مايعات منتشر ميشود.
رابطه (1-1) كه در آن ضريب اتميسيته گاز كه عبارت است از نسبت گرماي ويژه محيط در فشار ثابت به گرماي ويژه در حجم ثابت و فشار هواي محيط و دانسيته يا چگالي محيط مي‌باشد.
بنابر قانون عمومي‌گازهاي كامل داريم :
رابطه (2-1)
كه درآن حاصل ضرب چگالي درحجم يك مولكوي گرم و برابربا جرم مولكولي گاز M و R ثابت گازها ، T دماي مطلق گاز (هوا) (°K)، جرم مولي Kg/mol و C سرعت انتشار موج صوتي (m/s) است.1
9-1-3- فشار صوت مؤثر
فشار مؤثر به ريشه مجموع مربعات فشار اندازه‌گيري شده مي‌گويند چون در صنعت صوت ساده ( تك فركانسي ) نداريم و دامنه فشار صوت در زمان تداوم صوت تغييرات زيادي دارد و لحاظ نمودن همه تغييرات لحظه‌اي در مطالعه صوت عملي نيست، لذا در روابط مربوطه به فشار صوت از مقادير مؤثر فشار صوت استفاده ميشود و علت امر‌اين است كه گوش انسان لگاريتمي‌از مربعات فشار را درك ميكند.
رابطه (3-1)
10-1-3- امپدانس صوتي1
كميتي است كه مقاومت نسبي محيط مادي را نسبت به انتشار موج صوتي نشان مي‌دهد براي شرح مشخصات محيط به خصوص از نظر خاصيت جذب و انتقال صوت امپدانس صوتي آن محيط را در نظر مي‌گيرند براي درك جدب و عبور صدا معرفي كميت امپدانس مفيد است. امپدانس اندازه‌گيري مقاومت در مقابل حركت در اثر نيرو و يا فشار وارده است به طور مشابه در مكانيك واژه امپدانس مكانيكي كاربرد دارد.
رابطه (4-1) امپدانس مكانيكي
كره سنگين وزني را با يك كره سبك مقايسه كنيد كره سنگين وزن حركت كمتري در برابر نيروي وارده نسبت به كره سبك تر دارد و در نتيجه امپدانس بزرگتري دارد خواص فيزيكي امپدانس اكوستيكي مشابه امپدانس الكتريكي است.
در بسياري از دستگاههاي اكوستيكي مي‌توان به جاي مشابه مكانيكي، مشابه الكتريكي دستگاه را جستجو كرد دستگاه مشابه الكتريكي مدار الكتريكي است كه داراي القاء خازن و مقاومت باشد. امپدانس اكوستيكي اندازه‌گيري مقاومت ماده در برابر انتشار صدا مي‌باشد در انتشار امواج، امپدانس اكوستيكي ويژه (Z) كه برابر نسبت فشار اكوستيكي به سرعت اكوستيكي ذره است كاربرد دارد.
رابطه (5-1)
براي امواج تخت پيشرونده يا امواج كروي در فاصله مناسب از منبع،امپدانس اكوستيكي ويژه ماده برابر است يعني مقاومت ماده (جامد، مايع، گاز ) به انتشار امواج صوت برابر حاصل ضرب دانسيته مادهدر سرعت C است.
رابطه (6-1)
هنگامي‌كه در ماده‌اي امواج اكوستيكي بازتابي و تابشي وجود داشته باشد امپدانس اكوستيكي كاربرد دارد كه‌اين امپدانس معادل فشار اكوستيكي كل (مجموع فشار امواج تابشي و بازتابي) تقسيم بر سرعت ذره درموج بازتابي و ابشي در يك نقطه است.
رابطه(7-1) امپدانس اكوستيكي
تفاوت بين معادله (5) و (7)اين است كه امپدانس اكوستيكي ويژه درمعامله(5)برانتشار يك موج در يك جهت دلالت دارددرحالي كه امپدانس اكوستيكي ارائه شده توسط معادله (7) براي امواج در تمام جهات است.
11-1-3- انتخاب واحد دسيبل1
دسيبل يك مقياس لگاريتمي‌مورد استفاده در اكوستيك مي‌باشد و واحدي است بدون ديمانسيون كه معمولاً براي بيان نسبت كميت اندازه‌گيري شده به كميت مبنا به كار مي‌رود.
12-1-3- دلايل استفاده از مقياس لگاريتمي‌دسي‌بل
الف‌ـ گستره وسيع فشار صوتي از آستانه شنوايي تا آستانه دردناكي با نسبت كه قابل اندازه‌گيري توسط دستگاههاي اندازه‌گيري نيست.
ب‌ـ عكس‌العمل غير خطي گوش نسبت به صدا يعني گوش نسبت به شدت صوت و فشار صوت به صورت لگاريتمي‌حساسيت نشان مي‌دهد.
13-1-3- باند1
به مجموع يكسري از فركانسهاي نزديك به هم باند صوتي گويند كه در هر باند صوتي سه ناحيه فركانسي حد بالا، حد پايين و حد مركزي وجود دارد كه در مطالعه صوت بر حسب قرارداد فركانس حد مركزي را در نظر مي‌گيرند.
رابطه (8-1)
14-1-3- باند اكتاوي2
در هر پهناي باندي نسبتي بين فركانس حد بالا و حد پايين وجود دارد كه به صورت زير است.
رابطه (9-1)
كه درآن Kضريب اكتاوباند مي‌باشد كه مي‌تواند مقادير و غيره مي‌باشد لذا اگر در يك دستگاه آناليــزورصدا از هريك از مقادير k كه عددي صحيح و مثبت هستند استفاده شود بترتيب آناليز اكتاوباندي. اكتاو باندي و اكتا و باندي و غيره خواهيم داشت.
2-3- كميات فيزيكي ( مطلق ) اندازه‌گيري صوت
1-2-3- توان صوت1
مقدار انرژي صوتي است كه در واحد زمان در منبع صوتي توليد ميشود كه بر حسب وات(w) مي‌باشد. كمترين توان صوتي كه مي‌تواند گوش انسان را تحريك كند وات است كه‌اين ميزان توان مبنا با آستانه درك براي انسان جوان با دستگاه شنوايي سالم مي‌باشد. بيشترين توان صوتي قابل درك و بدون احساس درد 100 وات مي‌باشد.
2-2-3- شدت صوت 2
مقدار انرژي صوتي است كه در واحد زمان از واحد سطحي كه بر امتداد انتشار صوت عمود است مي‌گذرد و يا به عبارت ديگر شدت توان صوتي منبعي است كه از واحد سطح مي‌گذرد از نقطه نظر احساس صدا شدت مقدار انرژي است كه در واحد زمان به پرده گوش مي‌رسد كه هر چه شدت صوت بيشتر باشد احساس صدا شديدتر خواهد بود حداقل شدت صوت قابل درك براي گوش انسان برابر وات بر متر مربع است كه آن را شدت صوت مبنا يا آستانه درك شدت صوت گويند.
بيشترين شدت صوت بدون درد كه انسان قادر به تحمل آن است برابر 100 وات بر متر مربع است.
رابطه (10-1)
كه در آن W توان منبع بر حسب وات و S مساحت سطح عمود بر امتداد انتشار بر حسب متر مربع در يك ميدان آزاد كه مانعي بر سر پيشرفت امواج صوتي وجود ندارد و اگر منبع صوتي به صورت نقطه‌اي فرض شود خواهيم داشت.
رابطه (11-1)
كه r فاصله از منبع بر حسب متر و 4ë r2 مساحت كره است كه امواج صوتي، به صورت امواج كروي هستند.در يك ميدان آزاد براي امواج پيشرونده تخت ثابت ميشود كه مقدار متوسط شدت صوت به صورت زير با فشار صوت ارتباط دارد.
رابطه (12-1)
رابطه (13-1) (db)
3-2-3- تراز توان صوت1
تراز توان صوت نيز از رابطه زير محاسبه ميشود.
رابطه (14-1) (d B )
كه در آن W توان اكوستيكي (W) و توان اكوستيكي مبنا كه در سيستم MKS برابر وات است كه رابطه فوق را به صورت زير مي‌توان نوشت.
رابطه (15-1) LW = 10 log W +120 ( dB)
4-2-3 تراز فشار صوت 1
در بررسي محيط كار به منظور ارزيابي محيطس و نيز ارزيابي مواجه كارگر تراز فشار صوت بيشترين استفاده رادارد كه به علت ماهيت فشار صوت و نحوه انتشار صوت و نيز نحوه وارد شدن فشار به پرده صماخ گوش مي‌باشد و از طرف ديگر اندازه‌گيري فشار و تراز فشار صوت هوايي عملي تر مي‌باشد كه به وسيله دستگاه ترازسنج صوتي2 صورت مي‌پذيرد كه رابطه آن به صورت زير مي‌باشد.
رابطه(16-1) (d B )
كه در آن P فشار مؤثر صوت بر حسب پاسكال و يا ميكروبار و فشار صوت مبنا است در صورتي كه فشار صوت بر حسب پاسكال باشد رابطه را به صورت زير خواهيم داشت:
رابطه (17-1) (d B )
5-2-3- فون
واحدتراز بلندي صدا بوده وآن مقدارعددي بلندي صوتي است كه برابرباتراز شدت صدا در فركانس 1000 هرتز مي‌باشد.لازم به يادآوري است كه بلندي صوت باشنوايي انسان بيشترتطبيق داردوهمچنين چون در كارگاه اصوات تك باندنداريم بيشترازسون استفاده ميشود زيرا فون براي اصوات تك باندي استفاده ميشود.
3-3- شبكه توزين فركانس1
قسمتي از مدار الكترونيك موجود در كليه دستگاههاي تراز سنج صوت شبكه‌هاي سنجش فركانس است و شبكه‌ها طوري طراحي شده‌اند كه ميزان حساسيت به فركانس دريافت شده را مي‌سنجند منحني‌هاي حساسيت مربوطه حساسيت نسبي را بر حسب دسيبل در فركانس مختلف نشان مي‌دهند و معمولاً بايد ازاستانداردهاي بين المللي تبعيت كنند كه عبارت از شبكه‌هاي زير مي‌باشند:
1-3-3- شبكه A
در اندازه‌گيري صدا به منظور تعيين حدود مواجهه كارگر از‌اين مقياس استفاده ميشود چون گوش انسان به فركانسهاي بم حساسيت كمتري دارد و‌اين شبكه نيز در فركانسهاي پايين تر از 1000 هرتز داراي حساسيت كمتري است. لذا منحني توزين فركانس در شبكه A منطبق با منحني آستانه شنوايي انسان است و به تدريج‌اين حساسيت افزايش مي‌يابد و در فركانس HZ 1000 به حداكثر مي‌رسد. با انتخاب‌اين شبكه مقادير بدست آمده را به صورت (A) dB نشان مي‌دهند.
2-3-3- شبكه C
اين شبكه براي اهداف تجزيه فركانس صوت، كنترل صدا و ترازهاي فشار بالاتر از dB 85 استفاده ميشود.
3-3-3- شبكه D
اين شبكه در بررسي صداي ترافيك وسايل حمل و نقل هوايي كاربرد دارد.
شبكه Lin
اندازه‌گيري صدا دراين شبكه براي اهداف كنترل صدا و يا كاربرد دارد.اين شبكه در دو نوع است Lin1 و Lin2 كه نوع اول فقط براي فركانسهاي KHZ 10- 5KHZمنحني تجزيه صدا را مي‌دهد ولي نوع دوم در كليه فركانسهاي بين KHZ 20- HZ20 را به صورت منحني به ما نشان مي‌دهد.
شكل (2-1) حساسيت شبكه‌هاي توزين بر حسب تغييرات فركانس
تغييرات حساسيت بر حسب تغييرات فركانس در شبكه A و C در نمودار شكل (1-1) نشان مي‌دهد كه در شبكه A تغييرات حساسيت در فركانسهاي كمتر از 1000 هرتز بسيار زياد است در صورتي كه در شبكه Cاين تغييرات ناچيز بوده و تقريباً خطي به نظر مي‌رسد{5}
4-3- انواع منابع انتشار صوت در هواي آزاد
صوت به راحتي در اكثر محيطهاي مادي منتشر مي‌گردد. نحوه انتشار صدا به عوامل مختلفي مانند مشخصات صوتي منبع و فاصله از منبع و نيز وضعيت سطوح انعكاسي بستگي دارد منابع انتشار صوت به سه صورت مي‌باشد. منابع نقطه‌اي، خطي و سطحي.
1-4-3- انتشار صوت از منبع نقطه‌اي
منبع نقطه‌اي منبعي است كه در اطرافش سطوح بازتاب دهنده وجود ندارد و در نتيجه امواج صوتي منتشره از‌اين منبع به صورت كروي در فضا پخش مي‌شوند و ساده‌ترين شكل انتشار امواج صوتي از يك منبع صوتي است كه‌اين گونه منابع با دو برابر شدن فاصله تر از فشار صوت به اندازه 6 دسيبل كاهش مي‌يابد دراين گونه منابع صوتي به دليل وجود نداشتن مانع بر سر راه موج صوتي، امواج صوتي به صورت امواج تخت پيشرونده خواهند بود. تراز فشار صوت در منابع نقطه‌اي از رابطه زير بدست مي‌آيد.
رابطه (20-1) (d B)
كه در آن LW تراز توان صوت منبع نقطه‌اي، r فاصله شعاعي از منبع (m) مي‌باشد در منبع نقطه‌اي رابطه بين شدت صوت و فشار صوت به صورت زير مي‌باشد.
رابطه (21-1)
اگر تراز فشار صوت را در يك فاصله معين داشته باشيم تراز فشار صوت در فاصله ديگر برابر خواهد بود با:
رابطه (22-1)
كه در آن LP1 تراز فشار صوت در فاصله وتراز فشار صوت در فاصلهمي‌باشد. لازم به ذكر است كه فرمول‌هاي ذكر شده در صورتي كاربرد دارند كه امواج تغيير شكل نداده يعني يك شكل باشند و همچنين جهت‌دار نباشند و امواج در يك ميدان آزاد انتقال پيدا كنند.
البته بايد گفته شود كه براي كاهش صدا به ازاي دو برابر شدن فاصله به اندازه 6 دسيبل بايستي به ميزان زيادي از منبع فاصله گرفت و نيز اغلب منابع صدا كه در صنعت و محيطهاي اجتماعي وجود دارند بدون جهت نبوده و معمولاً جهت‌دار مي‌باشند كه به خاطر تأثير سطوح بازتابشي در ميدان انتشار صوت ضريبي به نام ضريب جهت تعريف مي‌گردد كه تابع تعداد سطوح بازتابشي مجاور منبع صوتي است.
حال اگر منبع صوتي جهت‌دار باشد دراين صورت فاكتور (انديس جهت) به معادله انتشار صوت اضافه مي‌گردد. يعني داريم:
رابطه (23-1) (dB )
كه انديس جهت ( فاكتور جهت ) ناميده ميشود كه از فرمول زير بدست مي‌آيد :
رابطه (24-1) (dB )
كه در واقع انديس جهت اختلاف تراز فشار صوت اندازه‌گيري شده در فاصله شعاعي r و زاويه è و تراز در همان فاصله شعاعي منبع بدون جهت فوق مي‌باشد كه انديس جهت يك كميت جبري بوده و مي‌تواندعددي مثبت يا منفي باشد.
2-4-3- انتشار صوت از منابع خطي
منابع صوتي كه به صورت طولي در يك رديف قرار مي‌گيرند يا به عبارتي اگر منابع نقطه‌اي به فاصله ثابت و مشخصي از هم قرار يگرند منبع خطي تشكيل ميشود دراين گونه منابع با دو برابر شدن فاصله تراز فشار صوت به اندازه 3 دسيبل كاهش مي‌يابد.
شدت صوت در منابع خطي از رابطه (25-1) بدست مي‌آيد.
رابطه(25-1)
كه در آن W توان اكوستيكي منبع (W) و 2ërhسطح جانبي استوانه به شعاع r و به ارتفاع h (m) مي‌باشد. نتيجه‌اي كه از‌اين رابطه گرفته مي‌شود‌اين است كه در منبع نقطه‌اي شدت به نسبت عكس مجذور فاصله كاهش مي‌يابد. يعني ميزان كاهش شدت بر حسب فاصله دراين منبع خطي از يك منبع نقطه‌اي كمتر است.تراز فشار صوت براي منبع خطي از رابطه زير بدست مي‌آيد:
رابطه(26-1)
كه در آن LP2 تراز فشار صوت در فاصله شعاعي r2 و LP1 تراز فشار در فاصله شعاعي r1 مي‌باشد. براي بررسي حالت‌هاي انتقال صدا وشرايط آن حالت‌هاي مختلفي در ارتباط با منابع خطي ممكن است رخ دهد كه به صورت زير مي‌باشد:
الف‌ـ هنگامي‌كه باشد در چنين حالتي انتقال صدا شبيه منبع نقطه‌اي بوده و تراز فشار صوت هرگاه فاصله دو برابر گرددبه ميزان 6 دسيبل كاسته خواهد گرديد. يعني:
رابطه(27-1) (d B )
ب ـ هنگامي‌كه باشد دراين حالت ا نتقال صدا همچون شرايط خطي عمل كرده و به ازاء دو برابر شدن فاصله3 دسيبل كاهش تراز فشار صوت خواهيم داشت يعني :
رابطه(28-1) (d B )
3-4-3- انتشار صوت از منابع سطحي
اگر منابع خطي در چند رديف قرار گيرند و نيز انتشار صوت از درب‌ها و پنجره‌ها و نظير آن، تشكيل منابع سطحي مي‌دهند.
شكل (4-1) كاهش صدا در ازاء فاصله از منابع مختلف] [21
با توجه به نمودار شكل (3-1) سه حالت را دراين منابع مي‌توان در نظر گرفت.
الف- اگر باشد هيچ گونه كاهش صدايي دراين فاصله نخواهيم داشت.
ب - اگر باشد تراز فشار صوت شبيه منبع خطي عمل كرده و به ازاي دو برابر شدن فاصله 3 دسيبل كاهش تراز صدا خواهيم داشت.
ج – اگرباشد تغييرات انتشار امواج همانند منبع نقطه‌اي عمل ميكند يعني به ازاي دو برابر شدن فاصله 6 دسيبل كاهش تراز صدا وجود دارد.
5-3- طبقه‌بندي صدا از نظر توزيع انرژي
1-5-3- صدا يكنواخت با باند پهن
دراين صورت انرژي صوتي در يك پهنه وسيع فركانسي توزيع و منتشر مي‌شوند مانند موتورهاي درون سوز آسياب، ميكسر.
2-5-3- صداي يكنواخت با باند باريك
دراين اصوات حداكثر انرژي صوتي يا فشار صوتي در يك پهنه محدود از فركانس منتشر ميشود مانند صداي بوق زنگ اخبار و سوت.
3-5-3- اصوات كوبه‌اي
اصواتي كه تكرارصداكمترازيك باردرثانيه باشدمانندصداي ناشي ازشليك گلوله، پرس‌هاي ضربه‌اي وابزارهاي پنوماتيك.
6-3- تقسيم بندي صداها در طيف شنوايي
1-6-3- صوت ساده
صوتي است سينوسي و تك فركانسي كه در طبيعت وجود نداشته مگر‌اين كه آن را‌ايجادكنيم مانندصداي ديا پازون كه در آزمايشگاه قابل توليد است.
2-6-3- امواج صوتي مختلط
اين اصوات خود به در صورت تقسيم ميشود كه عبارتند از:
1-2-6-3- اصوات مختلط دوره‌اي
اصوات مختلط دوره‌اي كه از يك فركانس اصلي و چند فركانس فرعي تشكيل شده‌اند كه فركانسها با هم رابطه منظم و دوره‌اي دارند كه‌اين امواج اثر ناخوشايندي ندارند مانند اصوات موسيقي، طبيعت و مكالمه.
2-2-6-3- اصوات مختلف غير دوره‌اي
دراين اصوات رابطه منظم و پيش‌بيني شده‌اي بين طول موجها و فركانس و دامنه امواج وجود ندارد كه از نوع اصوات ناخوشايند و ناخواسته هستند و براي انسان معنا و مفهومي‌ندارند و حتي با شدتهاي كم آزاد دهنده هستند كه در صنعت با انواع مختلفي از‌اين صداها روبرو هستيم.
7-3- صداي پيوسته
به صدايي گفته مي‌شودكه درطول زمان انتشارخود وقفه نداشته باشد غالباً صداي مكالمه وصداي صنعتي ازدسته صداهاي پيوسته هستند
8-3- توزيع زماني صدا
يكي ازفاكتورهايي كه دربررسي صداداراي اهميت ويژه‌اي است مدت زماني است كه صدا تداوم پيدا ميكند.منابع صوتي رابرحسب مدت زمان تداوم ودرواقع تغييرات صدانسبت به زمان به دودسته تقسيم كرده اند:{4 و5}
1-8-3- منابع با صداي يكنواخت
در اين گروه تراز فشارصوت تغييرات قابل ملاحظه‌اي نداشته واغلب كمتراز(5±) دسيبل است مانند تهويه.
2-8-3- منابع با صداي غير يكنواخت
كه خود شامل سه دسته مي‌باشد.
1-2-8-3- صداي متغير با زمان
در اين دسته تغييرات تراز فشار صوت درطول زمان بين 15-5 دسيبل است dB(15±) مانند صداي ترافيك سنگين.
2-2-8-3- صداي منقطع
درصورتي است كه تغييرات تراز فشارصوت درطول زمان بيش از15±دسيبل باشد مانند صداي پرواز هواپيما يا عبور ترن.
3-2-8-3- صداي كوبه‌اي (ضربه‌اي)
صدايي كه تغييرات تراز فشار صوت در كسري از ثانيه صورت مي‌گيرد يا به عبارت ديگر صدايي است كه در زمان كوتاهي‌ايجاد ميشود و سپس ميرا مي‌گردد.
9-3- تعريف ميدانهاي صوتي
از پيشرفت امواج صوتي در محيطهاي مادي ميدان صوتي به وجود مي‌آيد كه شامل قسمتهاي زير مي‌باشد.
1-9-3- ميدان آزاد1
ميدان آزاد به ميداني گفته ميشود كه داراي سطوح انعكاسي نبوده يا هيچ مانعي سر راه موج صوتي نباشد در چنين ميداني انتشار صوت از قانون عكس مجذور فاصله پيروي ميكند يعني با افزايش فاصله از منبع صوتي شدت صوت كاهش پيدا ميكند.
2-9-3- ميدان بازآوايي1
ميدان بازآوايي به ميداني گفته ميشود كه شرايط ميدان آزاد را نداشته باشد يا در آن بازتاب انرژي صوتي وجود دارد كه شامل ميدانهاي پخشي و نيمه پخشي است.
1-2-9-3- ميدان پخشي2
ميدانهايي هستند كه ضريب انعكاس امواج صوتي يا ضريب بازتاب امواج صوتي خيلي زياد است و در چنين ميدانهايي صوت مستقل از فاصله عمل ميكند يعني در قسمتهاي مختلف شدت صوت تقريباً يكسان و بالاست مانند كارگاههاي نساجي كه به دليل فاصله كم دستگاهها و ساختمان قديمي‌آنهاست.
2-2-9-3- ميدان نيمه پخشي3
ميدان نيمه پخشي ميدانهايي هستند كه به علت بازتاب موجهاي تابشي يا به علت انعكاس صدا، پراكندگي صوت در آن ميدان وجود دارد يعني تراز فشار صوت در يك قسمت از ميدان با قسمت ديگر تفاوت زيادي دارد مثلاً در يك مكان ممكن است تراز فشار حدود مثلاً 105 دسيبل و در مكان ديگر 35 دسيبل باشد.
10-3- تراز مواجهه با صدا4 (SEL)
يكي از انواع صداها، صداي متغير بوده كه در طول مدت زمان T تراز فشار صوت تغييرات قابل ملاحظه‌اي خواهد داشت و از آنجايي كه كارگر در طول شيفت كاري در معرض ترازهاي مختلف قراردارد در بررسي صدا به منظور ارزيابي مواجهه كارگر از ترازهاي مواجهه كارگر متوسط زماني مي‌گيرند و پس از محاسبه تراز معادل مي‌توان كليه كارگران را صرفنظر از چگونگي مواجهه با هم مورد مقايسه قرار داد.
رابطه (29-1)
رابطه (30-1)
كه درآن طول زمان مواجههtام به ساعت(استمرارزمان تماس درترازفشارصوتهاي مختلف) زمان مرجع كه معمولاً 8 ساعت.
lpi = تراز فشار صوت مواجهه به ازاي هر Ti (dB)
n = تعداد دفعات اندازه‌گيري
11-3- زمان مجاز مواجهه
طبق رابطه زير مي‌توان زمان مجاز تماس كارگر با صدا را براي صداي پيوسته تعيين نمود.
رابطه(31-1)
كه درآن Tمدت زمان مواجهه(تماس)روزانه برحسب ساعت وsplترازفشارصوت برحسب دسيبل مي‌باشد. درصورتي كه زمان مواجهه باصدادرساعات مختلف شيفت كاري متفاوت باشداثرتركيبي آن بايدموردتوجه قرار گيرديعني زمان مواجهه باصدا(ميزان تماس روزانه باصدا)اثرتركيبي آنهاست كه همواره بايدكوچكترويامساوي يك باشدودرصورتي كه ازيك بيشترباشدميزان ترازصداي جذب شده توسط شخص بيشترازحداستاندارد خواهد بودكه به صورت زيرمي‌باشد:
رابطه (32-1)
كه در آن c زمان مواجهه با تراز فشار صوت و T زمان مواجهه مجاز با تراز فشار صوت مي‌باشد.
12-3- تراز تداخل با مكالمه
در بعضي از محيطهاي كار تراز فشار صوت آنقدر شديد نيست كه به شنوايي آسيب برساند ولي با مكالمه تداخل كرده و سبب ميشود كه دستورات و اخبار به سهولت شنيده نشود، لذا روش پيشنهادي براي تعيين ميزان تداخل صدا با مكالمه‌اين است كه تراز فشار صوت در فركانسهاي 500، 1000 و 2000 هرتز اندازه‌گيري شده و سپس ميانگين حسابي آن تعيين مي‌گردد.
رابطه(33-1) (d B)
13-3- اندازه‌گيري و محاسبه صدا با باند پهن
دو پارامتر بسيار مهمي‌كه در جهت اندازه‌گيري صدا داراي اهميت ويژه‌اي بوده و بايد مشخص گردد يكي تراز صدا و ديگري كل طول زمان مواجهه با صدا مي‌باشد.
1-13-3- اندازه‌گيري تراز صدا
انواع صداهايي كه با باندپهن هستند (به جز صداي ضربه‌اي) بازمان تكرار كمتراز10 باردرثانيه توسط‌اين روش قابل اندازه‌گيري هستنداين اندازه‌گيري توسط يك ترازسنج صوت باشبكه وزنيA ومشخصات ديناميكي SLOW انجام مي‌شودهنگامي‌كه صدا يكنواخت پيوسته است ترازمعادل صدا(ECNL) رامي‌توان با تعداد كمي‌اندازه‌گيري (تراز فشار صوت) محاسبه كرد اگر ميزان نوسان تفاضل ترازهاي اندازه‌گيري شده كمتر از 5دسيبل باشد مي‌توان متوسط تراز فشار صوت را به طورتخميني از روش تقريب با استفاده از ميانگين حسابي زير بدست آورد.
كل مدت مواجههدر روز (hr)مقادير تصحيحكل مدت مواجههدر روز (hr)مقادير تصحيح128/1+62/1-5/116/1+5.57/1-114/1+52-5/102/1+4.55/2-109/0+43-5/98/0+3.56/3-95/0+34/3-5/83/0+2.55-8026-5/73/0-1.53/7-76/0-19-5/61-0.512-
جدول(1-1) مقادير تصحيح تراز اندازه‌گيري شده براي مواجهه‌هاي منقطع]44[
رابطه(34-1)
و در صورتي كه نوسان بين 10-5 دسيبل باشد 1دسيبل به ميانگين حسابي بدست آمده افزوده مي‌گردد و در صورتي كه نوسانات بيش از 10 دسيبل باشد با توجه به مشخصات زمان مواجهه تراز معادل صدا (ECNL) 8 ساعته به روش زير تعيين مي‌گردد (يعني اظهار نظر نهايي با توجه به تراز معادل انجام مي‌گردد).
الف ـ مواجهه‌هاي منقطع با تراز صداي يكنواخت1
دراين نوع مواجهه با توجه به تراز اندزه گيري شده بايد طول زمان مواجهه در روز بر حسب ساعت برآورد گردد به گونه‌اي كه نمايانگر روزكاري خاص باشد.جدول (2-1) ليستي از مقادير تصحيح را براي شرايطي كه طول زمان مواجهه مغاير با 8 ساعت است را نشان مي‌دهد براي تماسهاي كمتر از 8 ساعت‌اين مقادير تصحيحي بايد ازكسر و براي مواجهه‌هاي بيش از 8 ساعت‌اين مقادير به افزوده مي‌گردد كه مقادير تصحيح شده بعنوان تراز معادل صدا ECNL شناخته ميشود.
ب – مواجهه‌هاي منقطع با ترازهاي متغير
دراين اندازه‌گيري ضمن‌اين كه تراز صدا در طول روز از زماني به زمان ديگر تغيير ميكند زمانهاي مواجهه با صدا نيز به صورت منقطع و در زمانهاي مختلف است لذا اگر در شرايطي كه نوسانات صدا بيش از 10 دسيبل باشد لازم است مانند حالت قبل براي هر مواجهه مقادير را اندازه‌گيري نموده و تصحيح گردد در نتيجه تعداد تراز تصحيح شده بدست مي‌آيد كه بايد به هم افزوده شود براي‌اين منظور جهت تركيب‌اين ترازهاي تصحيح شده به شدت معادل از جدول (3-1) استفاده مي‌گردد و پس از جمع كردن شدتهاي معادل تراز صداي معادل از جدول ذكر شده خوانده ميشود.
جدول (2-1) شدت معادل جهت اندازه‌گيري و تصحيح تراز صدا (44)
تراز صدا((dBشدت معادلتراز صدا((dB شدت معادلتراز صدا( (dB شدت معادل8539750977948649863981000875997999125988610010010015858981011251011995901010215910225129113103199103316292161042511043981932010531610550129425106398106631095321075011077943964010863110810000
البته روش ديگري نيزدرجهت تركيب ترازهاي معين صداوتبديل به شدت معادل ومحاسبهleq وجودداردكه عبارت است از
رابطه(35-1)
بنابراين براي تراز معادل خواهيم داشت:
رابطه (36-1)
14-3- ترازتجمعي 1
انجمن بهداشت حرفه‌اي انگلستان BOHS 2 معياري را تحت عنوان معرفي كرده است كه با آن مي‌توان حد تجمعي مواجهه با صدا را در يك دوره شغلي چند ساله را محاسبه نمود كه نشان دهنده كل مقدار انرژي است كه فرد بعد از يك عمر كاري نسبتاً طولاني دريافت مي‌كند‌اين پارامتر بر حسب دسيبل بوده مقاديري را براي آن عنوان نموده اند كه تماس بيش از آن مقادير منجر به صدمات گوش ناشي از صدا در طي يك دوره چندين ساله كاري را به دنبال خواهد داشت تراز نشري از رابطه زير بدست مي‌آيد:
رابطه(37-1)
رابطه(38-1)
* (تعدادسالهاي مواجهه)T =(سال)T1 يا
كه در آن Leq تراز معدل صدا در شبكه A و T1 عبارت است از تعداد سالهاي مواجهه (T) ضرب در تعداد روزهاي كاري مواجهه در يك سال تقسيم بر 240 مي‌باشد و 240 نشان دهنده تعداد روزهاي كاري در 48 هفته سال و هفته‌اي 5 روز و T0 دوره مبنا و برابر يك سال مي‌باشد 48
Burs , Robinson در سال 1970 نشان داده اند كه را مي‌توان علاوه بر ارزيابي صداي كوبه‌اي براي صداي پيوسته نيز به كار گرفت و بر اساس آن مي‌توان ميزان صدمه شنوايي مواجهه طولاني مدت با صدا را پيش بيني كرد.
15-3- اصوات كوبه‌اي يا ضربه‌اي1
دراين نوع اصوات موج فشار صوت در هر ضربه، در كسري از زمان (ثانيه) و معمولاً كمتر از 5/0 ثانيه شروع و خاتمه مي‌يابد. صداي ضربه‌اي به دو شكل وجود دارد. نماي ساده آن در شكل‌هاي (5-1) آمده است در شكل (الف) صداي ضربه‌اي دسته A ديده ميشود كه‌اين نوع صدا در اثر انفجارات و شليك ها در فضاي آزاد حادث ميشود و زمان اوج گيري موج فشار كوتاه بوده و دامنه فشار بسيار بزرگ است (ممكن است در نقطه پيك خود به 190 دسيبل نيز برسد) و در هر ضربه، موج فشار به تندي و فقط با يك بازگشت به نقطه صفر فشار بر مي‌گردد. و دراين نوع صدا موج فشار شكل ساده‌اي دارد لذا زمان تداوم هر ضربه كوتاه است. ]5[
شكل الف (5-1)
در شكل (ب) صداي ضربه‌اي دسته B ديده ميشود كه زمان اوج گيري موج فشار كوتاه بوده و دامنه فشار بستگي به وضعيت منبع توليد صوت دارد و بيش از 20 دسيبل از صداي زمينه بالاتر است و‌اين دامنه و نقطه پيك خود ممكن است به 140 دسيبل برسد.]5[ در هر ضربه موج فشار به تندي به نقطه صفر فشار بر مي‌گردد اما چند موج كوتاه به دنبال خود دارد
كه بدنبال صداي پيكري اجزاي دستگاه مولد صدا است دراين دسته زمان تداوم هر ضربه بلندتر از دسته A مي‌باشد صداي ناشي از پرس‌هاي ضربه‌اي و ابزارهاي بادي و كلاً صداهايي كه در اثر برخورد مكانيكي دو شيء‌ايجاد ميشود از‌اين نوع مي‌باشند.
شكل ب (5-1)
مشخصات هر صداي ضربه‌اي با سه عامل كه در شكل (الف‌ـ ب) آمده است بيان مي‌گردد :
1ـ پيك يا قله،حداكثرترازفشارصوتي است كه درهرضربه‌ايجادمي‌كند (اغلب درمسائل مربوط به كنترل صدا مقدار مؤثر (rms) پيك مورد استفاده قرار مي‌گيرد).
2ـ زمان اوج يا برخاستن زماني است كه از شروع ضربه تا رسيدن به مقدار پيك طي ميشود.
3ـزمان تدام زماني است كه شروع يك ضربه شروع شده تابه ترازميرايي ويژه مي‌رسدزمان تداوم درضربه‌هاي نوعAعبارت اززماني است كه ترازصدابه قله مي‌رسدوتازماني كه به اندازه40دسيبل كاهش پيداكند. زمان تداوم درضربه‌هاي نوع B عبارت اززمان شروع كاهش صداوايجادنوسانات تازماناي كه به اندازه 20 دسيبل كاهش نشان دهد.
لازم به ذكراست بيشترين زمان ازكل زمان تداوم1مربوط به زمان ميرايي است وبيشترين صدمات به‌اين عامل واندازه فشارقله وابسته است.صداي ضربه‌اي نوعي امواج فشارصوت است كه درشروع يك پيك بلنداوليه دارنديعني زمان برخاستن تاپيك فشار،كوتاه است امازمان ميرايي طولاني تراست ومعمولاًداراي پيكهاي كوچكترين بدنبال خودمي‌باشندكه احتمالاً ناشي از صداي پيكري برخورد دو جسم است.درشرايط آزاد مواج صداي كوبه‌اي به شكل N مي‌باشند‌اين نوع صدا فقط دراثرانفجارات وشليك ها،حادث ميشود.
دراين دسته زمان تداوم ضربه بسيار كوتاه بوده و طيف‌اين نوع امواج متمايل به تواترهاي بم است و اثرات كمتري دارند اما در شرايط بازآوا و نيمه بازآوا كاهش دامنه‌اين‌اين دسته شبيه صداهاي ضربه‌اي مي‌باشد پس صداي ضربه‌اي نمايانگر تمام صداهايي است كه پيك پيك بلند اوليه در شروع و بدنبال آن پيكهاي كوچكتري دارند.
صداي ضربه‌اي را با دو روش مي‌توان از صداهاي پيوسته تشخيص داد :
1ـ تداوم صداي ضربه‌اي در مقايسه با فواصل بين ضربه ها خيلي كوتاه است.
2ـ مقدار پيك صداي ضربه‌اي خيلي زيادتر از پيك مؤثر rms است.
1-20-1 ارزيابي صداي ضربه‌اي
جهت ارزيابي صداي ضربه‌اي مي‌توان از پارامتر(تراز نشري) پيشنهاد شده توسط انجمن بهداشت حرفه‌اي انگلستان (BOHS) عمل نمود و به پيش بيني وضعيت ناشي از صدمات ضربه‌اي پرداخت براي محاسبه پارامتر() لازم است مانندصداي ب باندپهن ECNL (تراز معادل صدا) صداي ضربه‌اي مشخص گردد. ECNL همانطور كه اشاره شده است از تركيب دو فاكتور بدست مي‌آيد كه يكي تراز فشار اندازه‌گيري شده يا تراز صداي معادل تصحيح شده leq(A) و دوم طول مدت زمان مواجهه است.
در صورتي كه صداها با تكرار بيش از 10 ضربه در ثانيه باشد براي اندازه‌گيري‌اين صداي ضربه‌اي مستقيماً از دستگاه تراز سنج صوت در موقعيت SLOW استفاده ميشود كه در مقررات بعدي به وضعيت IMPULSE تصحيح شده است.براي صداهايي كه به طور مداوم در طول شيفت توليد مي‌شوند اندازه‌گيري يا تراز فشار با استفاده از شبكه A انجام مي‌گيرد در صورتي كه تراز مذكور در مدت يك شيفت 8 ساعته اندازه‌گيري شود ترازسنج صوت مستقيماً ECNL را مي‌دهد و در صورتي كه كل زمان مواجهه كمتر از 8 ساعت باشد.
عامل زمان را با استفاده از شكل (5-1) دخالت داده و يك عامل تصحيح عددي بدست مي‌آيد كه بايد به تراز اندازه‌گيري شده اضافه گردد كه دراين حالت ECNL براي يك شيفت بدست مي‌آيد.
در صورتي كه تغييرات تراز فشار براي صدا كمتر از 5 دسيبل A باشد ميانگين حسابي گرفته و اگر تغييرات بين 10-5 دسيبل باشد 1 دسيبل به تراز ECNL اضافه ميشود و در صورتي كه تغييرات بيشتر از 10 دسيبل باشد براي هر يك از ترازها با توجه به مدت زمان تماس از شكل (6-1) ECNL محاسبه مي‌گردد و سپس با توجه به تكنيك جمع لگاريتمي‌دسي‌بل ها ECNL كل بدست مي‌آيد.
رابطه (39-1) + ECNL= LP(A)
شكل (6-1)عامل تصحيح براي زمانهاي مواجهه مختلف كه به يا leq اضافه شودتاECNL بدست‌ايد. ]46[
نهايتاً با بدست آوردنLeqمي‌توانE(A)انرژي تجمعي وارده به گوش دركل زمانهاي مواجهه باصداي ضربه‌اي را بدست آورد.
رابطه(40-1) (d B)
كه در آن Leq تراز معادل صدا در شبكه A و T1 عبارت از تعداد سالهاي مواجهه ضربدر تعداد روزهايي كه فرد در مواجهه با تراز معادل بوده است تقسيم بر 240 يعني
رابطه (41-1)
تعداد روزهاي مواجهه در سال
× تعداد سالهاي مواجههT = T1 سال
240
كه در آن 240 به معناي 48 هفته كار در سال و 5 روز كار در هفته مي‌باشد و T0 زمان مرجع و معادل يك سال است. بدين ترتيب هم تراز (Leq) بدست مي‌آيد كه با مقادير مجاز مقايسه مي‌گردد و هم EA براي سالهاي كاري محاسبه ميشود. 48
2-15-3- فاكتور قله (CF)
فاكتور قله نشان دهنده فاصله مقادير پيك از مقادير مؤثر فشار صوت يا تراز آن مي‌باشد‌اين فاصله را مي‌توان هم به صورت نسبت‌اين دو كميت يعني لگاريتمي‌از نسبت مجذور فشار پيك به فشار مؤثر بيان كرد.
رابطه(42-1)
و هم مي‌توان به صورت تفاضل تراز فشار پيك و تراز فشار مؤثر محاسبه كرد يعني:
رابطه(43-1)CF(d B)=Peak Level –RMS Level
روشهاي ارزيابي ديگر صداي ضربه‌اي معياري بنام (Impulsiveness) مي‌باشد كه معادل فاكتور قله است. 48 هر چه معيار فاكتور قله ( ضربه زني ) بيشتر باشد صدمه فيزيولوژيك صدا بر بدن بيشتر خواهد بود.
فشار مؤثر يك صوت ساده سينوسي برابر است با :
رابطه(44-1)
بنابراين فاكتور قله آن بر حسب فشار صوت برابر خواهد بود با :
در نتيجه فاكتور قله براي يك صوت ساده سينوسي بر حسب دسيبل بربر است با
رابطه(45-1)
فاكتور قله را مي‌توان به آساني توسط ترازسنج صوت اندازه‌گيري نمود.
16-3- تراز آماري صدا1
خصوصيات صداي محيطي نه تنها بستگي به شدت و فركانس صدا دارد بلكه بستگي به الگوي زماني آن نيز دارد و در بعضي از مواقع در طول مدت 24 ساعت به طور قابل ملاحظه‌اي تغيير ميكند.
لذا براي توصيف بهتر صداهاي محيطي از روشهاي آماري و نيز روشهايي كه در آن زمان نقش دارد استفاده مي‌گردد و‌اين روشها به ماكمك مي‌كنند تا بتوانيم محيط را از نظر صداي موجود طبقه بندي كرده تا ابزار مناسبي را براي ارزيابي اقدامات كنترلي بدست آوريم وهمچنين روند تراز صداي محيطي را در طولاني مدت نشان مي‌دهد.
اختصارات براي‌اين مقادير آماري عبارتند از :
L90 : مقدار تراز صوتي كه در 90 درصد از زمان ميزان صدا از‌اين مقدار بيشتر است.
L50 : مقدار تراز صوتي كه در 50 درصد از زمان ميزان صدا از‌اين مقدار بيشتر است.
L10 : مقدار تراز صوتي كه در 10 درصد از زمان ميزان صدا از‌اين مقدار بيشتر است.
در واقع L90 مقدار صداي باقيمانده و L50 مقدار صداي متوسط و L10 مقدار پيك، در يك دوره زماني مشخص را نشان مي‌دهد.
1-16-3- مقدار صداي باقيمانده يا صداي ثابت
منظور صداي ثابتي است كه كمتر از db6 ( در تنظيم به وسيله صدا سنج ) نوسان دارد و در حقيقت تراز متوسطي است كه به وسيله صدا سنج بعد از هر ده ثانيه قرائت ميشود.
صداي باقيمانده يا وضعيت ثابت با صداي زمينه 2متفاوت است و مقدارش در طول مدت كاري تغيير ميكند و ممكن است افزايش و يا كاهش يابد و علت آن بستگي به صداي ترافيكي ماشين ها در محوطه كاري شان دارد در صورتي كه صداي زمينه منظور صدايي است كه بدون‌اين كه صداي به خصوصي در حال عمليات باشد به گوش مي‌رسد ( صداي دستگاههاي واحد )
صداي محيطي3منظور كل صدايي است كه در محيط وجود داردوازمنابع مختلف دور و نزديك نشأت گرفته است.
22-1- آلودگي صدا
زماني است كه امواج صوتي داراي كيفيت نامطلوب هستند به نحوي كه براي انسان يا محيط زيست مفيد باشد و بتوان باعث اختلال فيزيولوژيك در بدن انسان شود.
لازم به ذكر است انتشار صدت با هر كيفيتي كه باشد تحت سه عامل مي‌باشد :
الف ـ محصول افزايش جمعيت
ب ـ محصول پيشرفت تكنولوژي
ج ـ محصول استهلاك تكنولوژي و يا تكنولوژي قديمي‌كه متحول نشده‌اند.
23-1- اثرات سوء آلودگي صدا
در آمريكا اثرات صدا بر مردم براي مدتي بيش از 30 سال ثبت شده است اگر چه تنها اثري كه يك رابطه غير قابل انكار در تماس با صدا دارد افت شنوايي است, ساير اثرات كه به صدا نسبت داده شده‌اند شامل بيماريهاي مرتبط با تنش و تداخل در ارتباطات تمركز، راحتي، خواب و غيره هستند.
1-residual noise or steady state noise
2- background noise
3- Ambient noise
جدول (3-1) اثرات تماس با صدا را بيان ميكند
اثـــرنوع اثـرافـت شنوايي، فشار خـون، بيماريهاي قلبي، زخمها، كوليت روده، ناراحتي‌هاي غددي، استفراغ، سردرد و گيجيفيزيولوژيمزاحمت در مراحل خوب، تهوع و سردرد و سرگيجه، خواب آلودگي و اختلال در هوشياري، آزار دهندگي صدا، ترس، استرس و هيجان، كاهش فراگيري، عدم تمركز حواسروانياختلال در صحبت كردن، زيان‌هاي مالي، به مخاطره انداختن فعاليتهاي دوران فراغت، اثر بر انجام كار(به صورت عامل اكوستيك وعامل شغل)ساير اثرات
در افت شنوايي ناشي از صدا علل مختلفي دخالت دارند كه عبارتند از :
1ـ افت شنوايي ناشي از صدمه فيزيكي
2ـ افت شنوايي ناشي از سن
3ـ افت شنوايي ناشي از مراقبتهاي پزشكي
4ـ افت شنوايي ناشي از بيماري
5ـ افت شنوايي موروثي
اثرات صدا بر روي دستگاه شنوايي به سه صورت زير تقسيم ميشود ( اثرات شنيداري صدا ).
الف ـ افت شنوايي ناشي از صدا 1
به دو صورت افت موقت شنوايي 2 و افت دائم شنوايي 3 بيان ميشود.
1-noise induced hearing loss(NIHL)
2-ternporary threshold shift(TTS)
3-permanent threshold shift (PTS)
1- افت موقت شنوايي (TTS)
تغيير موقت آستانه شنوايي يا افت موقت شنوايي زماني اتفاق مي‌افتد كه فرد به طور اتفاقي يا به صورت غير شغلي با امواج بلند صدا در يك مدت كوتاه ( بالاتر از 65 دسيبل ) مواجهه داشته باشد. كه فرد در انتهاي مواجهه احساس سنگيني خفيفي در گوش ميكند كه‌اين كاهش حساسيت شنوايي بعنوان تغيير موقت آستانه يا خستگي شنوايي ناميده ميشود. كه پس از قطع مواجهه با صدا امكان بهبودي وجود دارد. لازم به ذكر است تغييرموقت آستانه شنوايي دودقيقه بعدازمواجهه باصدااندازه‌گيري مي‌شودبالارفتن آستانه شنوايي به شدت وتداوم مواجهه باصدابستگي داردودرانتهاي مواجهه روزانه به ماكزيمم مقدارخودمي‌رسد.]50[وپس ازقطع مواجهه‌اين تغييرآستانه معمولاً بعدازچندساعت بهبودمي‌يابدبايدتوجه داشت كه تغييرآستانه شنوايي موقت مي‌تواند چند دسيبل تا دهها دسيبل باشد و بيشترين اثرات در محدوده فركانسي 6-2 كيلو هرتز دارد.
2ـ افت دائم شنوايي (PTS)
در صورتي كه ميزان مواجهه با صدا تكرار گردد و به صورت دائمي‌در‌ايد افت موقت به افت دائم تبديل ميشود و همچنين افت دائم مي‌تواند ناشي از اكوستيك تروما باشد يعني آسيب فوري اندانم شنوايي ناشي از افزايش ناگهاني انرژي صوتي است كه ممكن است از تأثيرات يك مواجهه يا چند مواجهه نسبي با ترازهاي خيلي بالاي فشار صدا باشد مثل صداهاي انفجارات كه‌اين نوع صداها در ساختمان گوش داخلي از حدود تخمين فيزيولوژيك‌اين اندام تجاوز كرده و سبب خرابي در ساختمان اندام كرتي ميشود.اغلب مواجهه با صداي شديد در گوش مياني سببب پارگي پرده صماخ يا پارگي در بافتهاي متصل كننده قطعات استخواني ميشود. ]43[همان طور كه عنوان شداين افت در اثر تخريب سلولهاي مژكدار اندام كرتي صورت مي‌گيرد و امكان برگشت ممكن است وجود نداشته باشد افت دائم شنوايي در اثر صدا عمدتاً از فركانس 4000 هرتز شروع مي‌گردد كه در ابتدا انسان متوجه كاهش شنوايي خود نمي‌گردد اما به محض‌اين كه در فركانس مكالمه و ارتباطات اجتماعي او محدوديت‌ايجاد شود فرد متوجه افت شنوايي خود ميشود.
ب ـ اكوستيك تروما ( ضربه صوتي ) 1
همان طوركه بيان شداين عارضه دراثر يك يا چند مواجهه نسبي با ترازهاي خيلي بالاي فشار صدا مانند صداي
1-acoustic throuma
مربوط به انفجارات به وجود مي‌آيد كه به‌اين ترازها، ترازهاي صداي تروماتيك ( آسيب رسان ) گويند‌اين صدا خارج از تحمل اندام شنوايي بوده و باعث صدمه مكانيكي نظير پارگي پرده صماخ و يا صدمه به بافتهاي متصل كننده قطعات استخواني اندام شنوايي مي‌شود‌اين ضربات مي‌تواند بافتهاي مغز را آسياب برساند و باعث آسيب‌هاي مغزي و حملات ناشي از آن گردد.
ج ـ وز وز گوش1
اين عارضه با PTS ( افت دائم شنوايي ) و يا ضربه صوتي توأم مي‌باشد و شخص احساس وز وز در يك و يا هر دو گوش مي‌نمايد به طوري كه وز وز گوش حتي در ساعات استراحت و سكوت نيز به شدت فرد را مورد آزار قرار مي‌دهد و ممكن است باعث عوارض رواني در فرد گردد.
شكل (6-1) افزايش و بهبود تغيير موقت آستانه شنوايي ]43[
1-tinitus
براساس شكل(6-1) درتراز106دسيبل تغييرموقت آستانه شنوايي به40دسيبل مي‌رسدودرتراز100 دسيبل تغييرموقت آستانه حدود29دسيبل درمدت كمتراز2ساعت رخ مي‌دهندكه دراولي حدود10000 دقيقه ودر حالت دوم حدود1000 دقيقه زمان لازم است تاپس ازقطع مواجهه باصداتغييرآستانه موقت شنوايي ازبين برود. همان طوركه ازشكل(6-1)مشاهده مي‌شوددرترازصوتي88 دسيبل بيش از5دسيبل تغييرموقت آستانه شنوايي دركمتراز2ساعت رخ مي‌دهدوزمان بهبودي آن پس ازقطع تماس نسبت به ترازهاي بالاترمواجهه بسيار سريع تراتفاق مي‌افتد.بايددرنظرداشت آستانه1برحسب دسيبل بوده كه اختلاف بين ترازآستانه شنوايي قبل وبعدازمواجهه باصدااست.اگراين تغييرات آستانه بازگشت كنديعني بعدازمواجهه باصدا،گوش كاملاًبهبوديابدوتغييرات آستانه به صفربرسدتغييرآستانه را موقت 2 ودرصورتي كه گوش كاملاً بهبودنيابدتغييرآستانه را دائم3گويند.مطالب ذكرشده تحت عنوان اثرات شنيداري صدا4يعني اثربرشنوايي ومراحل مختلف كري كه تحت عنوان كري‌هاي شغلي مطرح است عنوان گرديدولي همان طوركه ذكرگرديدصداداراي اثرات غير شنيداري5 نيز مي‌باشد.
24-1- استانداردهاي مختلف صدا
اصولاً براي بيان حد مجاز صدا يك تراز معين در مقياس A براي 8 ساعت كاري روزانه و 40 ساعت كار هفتگي تعيين شده است و براي حداكثر مجاز مواجهه نيز آستانه دردناكي با 140 دسيبل منظور شده است و اگر كارگري بيش از تراز مجاز مواجهه داشته باشد زمان مجاز مواجهه وي بايد كاهش يابد و براي‌اين منظور سازمانها و كشورهاي مختلفي از الگوهاي متفاوتي پيروي مي‌كنند كه به طور قراردادي به ازاي افزايش 3 يا 5 دسيبل تراز فشار صوت مدت زمان مجاز مواجهه نصف مي‌گردد.استاندارد مورد پذيرش‌ايران بر اساس توصيه كميته فني بهداشت حرفه‌اي كشور، تراز فشار صوت 85 دسيبل با قاعده 3 دسيبل است كه با توجه به آن زمان مواجهه با استفاده از رابطه زير بدست مي‌آيد :
رابطه(46-1)
1-threshold shift
2-temporary shift
3-per manent shift
4-auditory effects
5-non auditory effects
T مدت زمان مجاز مواجهه روزانه بر حسب ساعت و SPL تراز فشار صوت بر حسب دسيبل مي‌باشد.
لازم به ذكر است در صورتي كه زمان مواجهه كارگر معلوم باشد با استفاده از رابطه زير مي‌توان تراز فشار صوت مجاز را كه مبتني بر استاندارد‌ايران است بدست آورد.
رابطه (47-1)= 94 - 10 log T
كه T زمان موظف مواجهه با صدا بر حسب ساعت و LP تراز فشار صوت مجاز براي مدت زمان موظف مواجهه بر حسب دسيبل.
استانداردهاي موجوددرارتباط بامواجهه باصداعبارتندازACGIH,BOHS,ISO,OSHA,NIOSH كشورهاي اروپاي بلوك شرق و كميته فني بهداشت حرفه‌اي‌ايران كه در زمينه اثرات زيان آور صدا1(OEL) بر سلامت آدمي‌تحقيقات مفصلي انجام داده اند.
سازمان با كشورهاي توصيه شدهقاعده صداي نصف شدن زمان مجاز مواجهه (dB)تراز فشار صوت مجاز براي 8 ساعت كار روزانه و 40 ساعت كار هفتگي(dB)NIOSHOSHABOHS,ISO و كشورهاي اروپايي و بلوك شرق ACGIH و كميته فني بهداشت حرفه‌اي‌ايران353390909085
جدول (4-1) استانداردهاي مهم مواجهه با صدا در محيط كار
1-occupational exposure limits
طبق استاندارد در صورتي كه تراز صدا از مقادير مجاز بيشتر باشد جهت حفاظت شنوايي افراد در مقابل اثرات اعمال كنترل‌هاي مهندسي و اداري ضرورت دارد و اگر با‌اين روشهاي تراز فشار صدا تا حد مجاز كاهش نيابد استفاده از وسايل حفاظت فردي توصيه ميشود لازم به توضيح است كه تمامي‌استانداردهاي مربوط به صدا بر اساس پيشگيري از افت شنوايي ناشي از صدا 1 وضع گرديده در صورتي كه صدا داراي يكسري اثرات غير شنوايي 2 اعم از اثرات فيزيولوژي، رواني، عصبي، ذهني، رفتاري و نظاير آن نيز مي‌باشد كه ميزان تأثير پذيري افراد مختلف در برابر‌اين اثرات بسيار متفاوت است به طوري كه تا كنون حد استاندارد مجاز جهت حفاظت افراد در برابر آثار غير شنوايي صدا وضع نگرديده است اما به طور قطع مي‌توان ادعا نمود حد آستانه مجاز مربوط به‌اين اثرات به ميزان قابل ملاحظه‌اي پايين تر از TLV مربوط به اثرات شنوايي آن مي‌باشد به خصوص در رابطه با اثرات آزاردهندگي 3 محققين اعتقاد دارند كه‌اين اثرات در محدوده ترازهاي 50 الي 80 دسيبل ظاهر ميشود.
مقادير EA نيز در توصيه BOHS براي يك دوره 30 ساله برابر 105 دسيبل براي يك دوره 20 ساله 103 دسيبل و براي يك دوره 10 ساله 100 دسيبل A تعيين شده است قاعده 3 دسيبل براي محدوده 90 تا 135 دسيبل دراين معيار قابل استفاده است.
1-noise induecd hearing loss
2-non auditory effects
3-annoyance
جدول (5-1) مقادير مجاز مواجهه با صدا بر اساس استاندارد‌ايران
ساعات مجازدقيقه‌هاي مجاز ثانيه‌هاي مجازتراز فشار صوتdBAمواجهه مجاز روزانهتراز فشار صوتdBAمواجهه مجاز روزانهتراز فشار صوتdBAمواجهه مجاز روزانه8216973011528/128581001511806/14884103 5/712103/7912106 75/312452/3941109 88/112776/1--112 94/013088/0----13344/0----13622/0----13911/0
لازم به ذكر است كه مواجهه فرد با صداي مداوم متناوب كوبه‌اي حداكثر db 140 است.
تراز فشار بر حسب دسيبل در مقياس A است كه دستگاه ترازسنج بايستي قابليت اندازه‌گيري در سرعت SLOW را داشته باشد. مطابق نظريه استاندارد ملي آمريكا (ANSI).
= صدا بايد در منبع توليد آن كنترل شود و نبايد به روشهاي مديريتي كنترل گردد.]39[همان طوري كه عنوان گرديد صداي ضربه‌اي يا كوبه‌اي به صدايي گفته ميشود كه فاصله بين دو ضربه متوالي ( دو قله متوالي ) بيشتر از يك ثانيه باشد در مواردي كه فاصله مذكور كمتر از يك ثانيه باشد صدا از نوع پيوسته (مداوم) محسوب ميشود.
درارتباط باصداي ضربه‌اي تعدادضربات حداكثرتراكم مجازومدت زمان استمراربايددرارزيابي ها موردتوجه قراربگيردواستانداردهاي پيشنهادشده براي صداهاي ضربه‌اي براساس تعدادضربات دريك شيفت كاري(8 ساعت درروز)وشدت صدابرحسب دسيبل وهمچنين فاصله بين ضربات ارائه شده است كه فاصله بين دو ضربه بايد بيشتر از يك ثانيه باشد.
تعداد ضربات در يك شيفت كاريشدت هر ضربه بر حسب db1101001000100001000001000000160150140130120110
جدول (6-1) شدت ضربه با تعداد ضربات در صداي كوبه‌اي
براي صداي ضربه‌اي يا كوبه‌اي مي‌توان تراز فشار صوت قله را بر اساس تعداد ضربات در يك شيفت كاري بر اساس شكل (8-1) بدست آورد.
شكل (8-1) حد مواجهه شغلي با صداي كوبه‌اي يا ضربه‌اي طبق توصيه ACGIH
البته تعداد مجاز هر صداي ضربه‌اي را با توجه به ميزان پيك SPL به آساني مي‌توان محاسبه كرد n=10 كه در آن n تعداد مجاز ضربه و p پيك تراز فشار صدا SPL بر حسب دسيبل است. 49لازم به توضيح است در بحث كنترل صدا انتخاب استاندارد صدا مبهم است و در جايي كه حذف كل صدا امكان پذير نباشد استاندارد راهنمايي است در تعيين‌اين كه چه ميزان صدا مورد قبول است و به علاوه‌اين كه وسيله است جهت برآورد‌اين كه چه ميزان كاهش صدا مورد نياز است.همان طور كه عنوان گرديد استانداردهاي صدا در تمام دنيا يكسان نيستند پر استفاده‌ترين مقررات براي ارزيابي صدا به منظور حفاظت شنوايي، استانداردهاي انگليسي ISO 1 و آمريكايي OSHA 2 و ACGIH 3مي‌باشد. دو استاندارد ISO و OSHA حداكثر صداي مداوم 90 دسيبل A را در محيط كار ملاك قرار داده اند. براي ترازهاي بالاتر از dB(A) 90 بايد زمان در معرض بودن كاهش يابد و استاندارد آمريكايي ACGIH 85 dB(A) را به ازاي كار روزانه در يك شيفت مجاز مي‌داند‌اين استاندارد براي 8 ساعت كار روزانه 5 روز در هفته مي‌باشد و نبايد با صداي مداوم و يا منقطع بيش از dB(A) 115 مواجهه داشت. استاندارد ISO مدت 40 ساعت كار در هفته را در صداي dB 90 مجاز مي‌داند در صورتي كه استاندارد OSHA مدت 8 ساعت كار روزانه را اجازه مي‌دهد. لازم به ذكر است براي بررسي صدا بر روي محيط زيست نيز استاندارد‌هايي توسط سازمان‌هاي بين المللي ارائه شده است. استانداردهاي توصيه شده در‌ايران بر اساس نوع منطقه و در ساعات معين در جدول (7-1) بيان گرديده است.
1-International standard organisation
2-occupational safety and health administration
3-American conference of government industrial hyy
جدول شماره (7-1) استانداردهاي صدا در هواي آزاد در‌ايران
شب 10شب الي 7صبحLeq(30)A,d Bروز7صبح الي10شبLeq(30)A,d B زمان نوع منطقه 3050منطقه مسكوني5060منطقه مسكوني و تجاري5565منطقه تجاري6070منطقه مسكوني-صنعتي6575منطقه صنعتي
قیمت: 42٬000 تومان
قیمت: 42٬000 تومان
قیمت: 42٬000 تومان
قیمت: 42٬000 تومان
قیمت: 42٬000 تومان
قیمت: 42٬000 تومان
قیمت: 42٬000 تومان
قیمت: 42٬000 تومان
قیمت: 42٬000 تومان
قیمت: 42٬000 تومان
