دانلود قارچ-78-ص (docx) 96 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 96 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
HYPERLINK "http://mashrom.blogfa.com/post-1.aspx" مقدمه
انسان از زمانهای بسیار دور با قارچ آشنا بوده است. عامه مردم با قارچهای چتری خوراکی که بر روی درختانِ در حال پوسیدن وجود داشت آشنا هستند، افراد مختلف از راههای گوناگون در طول زندگی با قارچ سروکار دارند. به عنوان مثال عده ای در کارخانه ها به خصوص کارخانه های صنایع غذایی و دارویی ساخت آنتی بیوتیک ها و تهیه الکل از قارچ استفاده می نمایند، همچنین بیماریهای مختلف پوستی و کچلی که در بین مردم رایج می باشد منشاء قارچی دارند.
این مساله باعث شده است همواره این سوال در ذهن بشر، نقش ببندد که قارچ چیست و نحوه تشخیص و شناسایی آن چگونه می باشد.
قارچ ها موجودات متنوعی بوده که به دلیل اختلافات زیادی که با گیاهان و جانوران دارند، امروزه به یک سلسله جداگانه تعلق یافته اند.
در دنیای قارچ شناسی هزاران نوع قارچ در شکل، اندازه و رنگهای گوناگون وجود دارند. از قارچهای کوچک در حد یک باکتری تا قارچهای بزرگ با کلاهکی در حد 18 سانتیمتر (قطر کلاهک) و ساقه ای به ارتفاع 60 تا 70 سانتیمتر در میان آنها دیده شده است. همچنین قارچهای غول پیکری دیده شده است که قطر آنها به 2 متر نیز رسیده است. قارچها دارای رنگ آمیزی بسیار متنوع و اعجاب انگیز می باشند به طوریکه قارچهای با رنگهای سایه دارِ قرمز، بنفش پررنگ، سفید، سیاه و ... نیز یافت شده اند.
همچنین کلاهک قارچهای دارای طرحهای گوناگون می باشند که در بعضی از آنها سطح کلاهک همانند مخمل نرم و پرزدار است و در برخی دیگر لکه هایی به شکل دایره و به رنگهای زرد و قرمز و سیاه یا بنفش وجود دارد.
قارچها دارای عطر و طعم و مزه کاملا متنوعی هستند به طوریکه بعضی از آنها دارای بو و طعم مطبوعی بوده و بعضی دیگر تلخ می باشند.
« تاریخچه پرورش قارچ خوراکی »
با توجه به آنکه قارچها سرشار از مواد غذایی گوناگونی می باشند میتوان با اطمینان ادعا نمود که تاریخ مصرف قارچ به عنوان غذا و دارو به زمانهای بسیار دور برمیگردد و بشر از زمانهای دور با این ماده غذایی آشنا بوده است و این ماده را به عنوان مواد غذایی بر جیره غذایی خود افزوده است.
آزتک ها از قارچها به عنوان مواد توهم زا در فالگیری استفاده می کردند و قارچ را گوشت خدا معرفی می کردند. در نوشته های کلاسیک و مذهبی بابلیان قدیم و یونان و رُمی ها نیز در مورد استفاده از قارچها مطالبی آمده است. قارچها در آسیای شرقی حدود 2000 سال قبل در چین و ژاپن پرورش داده میشد و در کشورهای غربی نیز کم و بیش تاریخ استفاده از قارچ به سالهای قبل از میلاد می رسد.... 2000 سال قبل از میلاد مسیح یک پزشک یونانی به نام نیکاندر به روشی ابتدایی قارچ را پرورش داد و چند سال بعد دیوسکورید روش ساده دیگری را برای تولید قارچ ابداع کرد.
در این میان فرد دیگری نیز روشهای مختلفی را برای پرورش قارچ ارائه دادند که مشکل همه این روشها کِشت انها در فضای آزاد بود زیرا پرورش قارچ در زمستان به علت سرما و یخبندان و در تابستان به علت گرما و وجود انگلها و بیماریهای گوناگون امکان پذیر نبود. به همین دلیل به مرور به فکر کِشت قارچ در گلخانه برای اولین بار در سال 1754 در سوئد ابداع شد و پس از آن به انگلستان و سایر نقاط اروپا گسترش یافت از آنجا که قارچ در تاریکی بهتر رشد می نماید، در اوایل قرن نوزدهم کِشت و پرورش آن در غارهای طبیعی در فرانسه توسعه زیادی پیدا کرد و در اوایل نیمه دوم قرن نوزدهم پرورش قارچهای خوراکی از اروپا به ایالات متحده آمریکا سرایت کرد و به سرعت در مناطق مختلف سالن های ویژه ای برای پرورش قارچ خوراکی بنا شد و در سال 1910 در ایالات متحده آمریکا سالن های استاندارد پرورش قارچ همراه با کنترل دقیق درجه حرارت، رطوبت و تهویه در تمام فصول سال ساخته شده اند.
در سالهای 1938 و 1946یک انقلاب صنعتی نیز در تهیه کمپوست مصنوعی برای صنعت پرورش قارچهای خوراکی به وجود آمد، اگرچه روشهای مختف کاشت و برداشت قارچهای خوراکی در کشورهای مختلف آسیایی برای مردم تقریباً شناخته شده است ولی روشهای کاشت و پرورش علمی آن نیز هنوز به خوبی توسعه نیافته است. هندوستان از جمله کشورهای آسیایی است که در آن پرورش قارچ خوراکی توسعه مناسبی یافته است و از سال 1941 تحقیقات خوبی پیرامون تکنولوژی تولید و پرورش قارچ در این کشور صورت می گیرد.
« دسته بندی قارچها »
الف) قارچهای خوراکی:
قارچهای خوراکی که چه به صورت ماده اصلی مواد غذایی و چه به صورت قارچهای خوراکی خودرو در فصل بهار و پاییز در طبیعت به محض اینکه محیط آماده می شود، می روید ( دما، رطوبت، نور ) و به طور سنتی مورد بهره برداری قرار می گیرد. قارچهای پرورشی در محیط مصنوعی با تنظیم میزان رطوبت، درجه حرارت مناسب و آماده سازی بستر به دست انسان کِشت شده و پرورش داده می شود. قارچهای چتری متعلق به زیر رده هلوبازیدیومسیت و رده بازیدیومسیت بوده و آن گروه از آنها که خوراکی هستند را اصطلاحاً ماشروم می نامند.
قارچهای خوراکی به دو دسته تقسیم میشوند:
1- قارچهای خوراکی میکروسکپی (مخمر): این گروه از قارچها به صورت تازه و خشک مورد مصرف قرار می گیرند و از نظر مواد غذایی غنی و باارزش می باشد و دارای پروتئین، قند، چربی، ویتامین و آنزیم هایی مانند: هیدروژناز و پپسین و ... می باشند. از قارچهای میکروسکپی مهم می توان مخمر آب جو و خمیر ترش را نام برد.
2- قارچهای خوراکی ماکروسکپی : این گروه از قارچها علاوه بر مصرف مستقیم در صنایع داروسازی، کنسروسازی، نوشابه سازی و غیره نیز به کار برده می شود. از مهمترین قارچهای این گروه می توان قارچ صدفی و دکمه ای را نام برد.
ب) قارچ سمی:
انسان قرن هاست که از سمی بودن قارچها آگاهی داشته، برخی از موارد مسمومیت از دوران رُم و یونان توسط قارچها به ثبت رسیده اند. این گروه از قارچها به صورت مختلف باعث مسمومیت در انسان می شود و گاهی نیز موجب مرگ می گردند. به طور مثال می توان قارچهای ذیل را نام برد:
1- قارچ سمی آمانیتا موسکاریا
2- قارچ سمی آمانیتا ریگالِس
3- قارچ سمی آمانیتا پورفیرا
ج) قارچهای دارویی:
خصوصیات دارویی قارچها در طول تاریخ مورد توجه اقوام و ملل مختلف بوده است و در بسیاری از کشورها نقش مهمی را در درمان سرطان داشته است. در آزمایشگاههای داروسازی برخی از قارچها را به خدمت می گیرند و آنها را کِشت می دهند و از آنها داروهای شفابخش برای انسان و جانوران می سازند. به عنوان مثال: قارچ موکورال، برای تهیه و ساخت داروی کورتیزون مورد بهره برداری قرار می گیرد یا از کپک پنی سیلیوم داروهای گوناگونی مانند انواع آنتیبیوتیک ها به ویژه پنی سیلین و فراورده های آن ساخته می شود. همچنین می توانیم تهیه جوهر لیمو (اسید سیتریک) و اسید اگزالیک را از کپک سیاه یا آسپرژیلوس نِگرا نام ببریم.
« تشخیص قارچهای خوراکی و سَمّی از یکدیگر»
قارچها در طبیعت بسیار فراوانند، که بعضی از آنها خوراکی و بعضی دیگر سَمّی می باشند. سوالی که معمولاً از یک قارچ شناس می شود این است که چگونه می توان قارچ سمی از قارچ خوراکی تشخیص داد. واقعیت امر این است که تشخیص قارچ سَمّی از قارچ خوراکی بسیار مشکل است در گذشته گفته می شد که قارچهای سَمّی در اثر قطعه قطعه شدن تغییر رنگ می دهند و هنگام طبخ اگر سکه نقره در مجاورت آنها قرار گیرد سکه سیاه می شود یا آنکه قارچهای سمی را حلزون نمی خورد و چنانچه با پیاز تماس پیدا کند پیاز قهوه ای رنگ می شود، این قضاوتهای عجولانه در تفکیک گونه های سمی و خوراکی نه تنها هیچ ارزشی ندارد بلکه گاهی سبب ایجاد مسمومیت های خطرناکی نیز می شود. قارچهای سمی یا خوراکیِ تازه سکه نقره یا پیاز را سیاه نمی کند بلکه قارچهای فاسد یا در حال فساد مواد گوگرد دار از خود تولید می نماید که موجب سیاه شدن بعضی از اجسام می گردد، همچنین وجود حلقه بر روی ساقه قارچ نیز نمی تواند دلیل خوراکی بودن آن باشد، زیرا قارچهای سمی آمانیتا نیز دارای حلقه می باشند. بهترین راه تشخیص قارچهای سمی و خوراکی از یکدیگر به خاطر سپردن صفات ظاهری می باشد و از مصرف قارچهایی که در خوراکی بودن آنها اطمینان وجود ندارد باید اجتناب کرد. مسمومیت قارچی فقط از طریق خوردن ایجاد می شود و هیچ قارچی از طریق لمس کردن انسان را مسموم نمی کند. از تعداد چهار هزار گونه قارچ شناسایی شده حدود 700 الی 800 گونه آنها خوراکی است و لکن تعداد گونه های قارچی سَمّی خیلی کم و محدود، 60 – 70 گونه می باشد.
« آشنایی با انواع قارچهای صدفی »
قارچ صدفی متعلق به رده بازیدیو مسیت ، راسته آگاریکالز ، خانواده آگاریکاسه و جنس پلوروتوس می باشد. گونه های این قارچ متفاوت می باشد که اغلب آنها رشد مِسِلیومی بالایی داشته، به راحتی مواد سلولزی را تجزیه می نماید.
در ذیل با برخی از این گونه ها آشنا می شوید:
1- پلوروتوس اِستِراتوس : این قارچ یکی از بهترین گونه های شناخته شده در بین قارچهای صدفی می باشد و در سطح تجاری روی چوب و کاه و کلوش غلات و سایر بقایای گیاهی کِشت داده می شود. باردهی قارچ در طبیعت در کشورهای معتدل در فصول پاییز و زمستان که حرارت زیر 16 درجه سانتی گراد است صورت می گیرد.
2- پلوروتوس فُلوریدا : این قارچ را اولین بار در سال 1975 در مناطق نیمه گرمسیری فلوریدا آمریکا گزارش کردند. این گونه از نظر شکل ظاهری مانند گونه اُستراتُس محصول بیشتری داشته و قادر است شرایط حرارتی بالایی را تحمل نماید. (قارچ اُستراتُس ــ صدف درخت هم گفته میشود.)
3- پلوروتوس اِرینجی : این قارچ به طور طبیعی در جنوب اروپا، مناطق مرکزی آسیا و آفریقای جنوبی رشد می کند و به صورت انگل روی ریشه بعضی از گیاهان خانواده چتریان (هویج) رشد می کند. این گونه تا کنون فقط در سطوح آزمایشگاهی کِشت شده است، بوی دلپذیر و کیفیت پُخت مناسب آن را در ردیف مرغوبترین گونه های پلوروتوس قرار داده است. در بازارهای اسپانیا، افغانستان، مراکش، هندوستان و ایران به صورت تازه و خشک یافت میشود.
4- پلوروتوس سیستیدیوسوس : این قارچ در کشور تایوان به فراوانی کِشت شده و به صدف تابستانی مشهور است. متاسفانه این قارچ بوی تندی داشته و باب طبع بسیاری از مصرف کنندگان نمی باشد.
5- پلوروتوس فِلابِلاتوس : روش کِشت این قارچ را از هندوستان گزارش نموده اند، لکن اطلاعات کافی در مورد خصوصیات زراعی و امکان کِشت آن در سطح تجاری در دست نیست.
6- پلوروتوس کورنوکوپی : این قارچ دارای رنگ زرد می باشد و از سایر گونه های پلوروتوس قابل تشخیص است، کِشت ان فقط در سطوح آزمایشگاهی انجام یافته است و در طبیعت روی چوب درختان بلوط، انجیر، راش و غیره این قارچ رشد می نماید.
7- پلوروتوس ساپیدوس : این گونه ها از لحاظ شکل ظاهری با سایر گونه های پلوروتوس اختلاف دارد. اما مزه آن شبیه قارچ صدفی اُستراتُس می باشد. اِسپُرهای این قارچ دارای رنگ بنفش روشن است در حالیکه در گونه اُستراتُس اِسپُرها دارای رنگ سفید می باشد.
8- پلوروتوس ساجِرکاجو ( قارچ صدفی دینگِری ): این قارچ را اولین بار جان دیک و کاپور در سال 1976 در هندوستان از طبیعت جمع آوری نمودند و از آن کِشت خالص تهیه کردند. در مقایسه با سایر گونه های خوراکیِ پلوروتوس این گونه بسیار مرغوب تشخیص داده شده است. این قارچ به علت رشد آسان و باردهی عالی و شکل و مزه خوب به سرعت به صورت یک گونه تجاری در بسیاری از کشورها به خصوص آسیای جنوب شرقی مورد بهره برداری قرار گرفت.
شناسایی اصول تهیه بستر قارچ صدفی الف)خرد کردن: این عملیات به منظور افزایش قدرت جذب آب و افزایش سطح تماس بستر با میسیلیوم قارچ و همچنین سهولت پر کردن کیسه ها انجام میگیرد و کاه و کلش قلات باید در اندازه 5-7 سانتی متر خرد گردد و چنانچه طول قطعات کاه و کلش بیشتر از 8-10 سانتی متر باشد به هنگام توده کردن به علت زیادی فاصله بین قطعات رطوبت را سریعا عبورداده ودیر کمپوست میشوند. زیرا عمل تبخیر در آن ها به کندی صورت میگیرد. تهیه کمپوست یک فرایند میکروبی است.فعالیت میکروبی به محل انباشته شدن کاه و کلش خیس شده آغاز میشود. ب)خیساندن: به مدت 12 ساعت(حداقل 1 الی 5 ساعت)در حوضچه یا ظرف پاستوریزه کننده کاه وکلش را خیسانده و برای پاستوریزه کردن آماده میکنیم. ج) پاستوریزه کردن کاه و کلش:از روش های گوناگون برای پاستوریزه کردن مواد بستره ای میتوان استفاده کرد. ازجمله جوشاندن درآب پاستوریزه کردن با بخار آب داغ و با استفاده از مواد شیمیایی به طور تجربی در مقیاس کارگاهی و کوچک روش جوشانیدن بهترین نوع محسوب میشود. در سطح کارگاهی ومحدود برای جوشانیدن مواد بستره ای بعد از آماده سازی اولیه مواد را داخل گونیهای کنفی نازک پر میکنیم . در سطح گونی چند سوراخ ایجاد میکنیم تا آب به راحتی داخل گونی نفوز کند. سر گونی را بسته و داخل بشکه یا ظرف مخصوص جوشانیدن قرار میدهیم. به طوری که در ظرف فشرده نشود. از موقع جوش آمدن آب به مدت 45 الی 60 دقیقه زمان لازم است تا پاستوریزاسیون انجام گیرد. بعد از پاستوریزه شدن گونی ها را از ظرف خارج نموده و در اتاق کشت بدون آنکه سر گونی را باز کنیم آویزان میکنیم تا آب اضافی آن خارج شده و خنک شود وبعد عمل تلقیح را انجام میدهیم. توجه داشته باشید که بستر کشت قبل از تلقیح بایستی رطوبتی معادل 70 درصد داشته باشد. باید دقت کرد که وزن مواد بستره ای بعد از پاستوریزاسیون 3 برابر وزن اولیه شده باشد یعنی هر کیلو کاه خشک 3 کیلو کاه پاستوریزه شده باشد.
« شناسایی اصول تهیه بذر قارچ صدفی »
قارچها نیز مانند گیاهان به روش جنسی و هم به روش غیرجنسی تکثیر می شوند، در روش جنسی به جای بذر تولید اِسپُر می نماید و این اِسپُر دارای نیمی از صفات کلی قارچ بوده و وقتیکه دو اِسپُر غیر همجنس ولی سازگار کنار هم قرار می گیرند می توانند تولید اندام باردهی نمایند این روش تکثیر ممکن است اختلافات ژنتیکی متعددی از خود نشان دهد بنابراین در کارگاههای تولیدی از این روش جهت تولید قارچ استفاده نمی کنند. فقط در آزمایشگاه جهت تهیه سَویه های مناسب و مقاوم و پرمحصول از این روش استفاده نموده و پس از تست به روش غیر جنسی برای تکثیر استفاده می کنند. در روش تکثیر غیر جنسی از مِسِلیوم که توسط کِشت بافت تهیه شده استفاده می گردد. برای تولید اسپان قارچ یک آزمایشگاه مورد نیاز است. فاصله آزمایشگاه و سالن پرورش حداقل 500 تا 600 متر باید باشد تا آلودگی ایجاد نشود. هنگام احداث آزمایشگاه جهت باد هم باید در نظر گرفته شود اگر واحد تهیه کمپوست هم داشته باشیم نباید جهت وزش باد از سالن های نگه داری کمپوست به طرف آزمایشگاه باشد.
روش بذر زنی :
به هر روشی که مقدار خاصی بذر با مقدار خاصی کمپوست مخلوط شود را بذر زنی گویند.
برای قارچ دکمه ای 1.5 تا 5 درصد وزنی کمپوست مصرف می شود.
روشهای زیر برای بذر زنی وجود دارد:
1) روش ناحیه ای : در این روش کیسه پس از پر شدن از کمپوست سوراخهایی در فواصل معین ایجاد کرده و یک قاشق از بذر را در آن می ریزند وسپس کمی کمپوست بر روی آن می ریزند.
2) روش مخلوط : کمپوست و بذر را با هم مخلوط کرده و سپس در کیسه می ریزیم.
3) روش لایه ای : ابتدا کمی کمپوست در زیر می ریزند سپس کمی بذر می زنیم و بعد دوباره کمپوست و روی آن بذر می ریزیم این کار را تا انتها انجام می دهیم.در اینجا باید متذکر شد که مقدار بذر در هر لایه برابر باشد.
اما بصورت کلی ابتدا مخلوط می زنند سپس یک لایه بذر روی کمپوست می ریزند و بعد روی آن یک لایه نازک کمپوست می ریزند
« آشنایی با بذر قارچهای خوراکی »
آن بخش از اندام های قارچ را که به پرورش دهندگان هنگام کشت در بستر مورد استفاده قرار می دهند در اصطلاح اسپان می گویند که مساوی بذر در گیاهان آلی در نظر گرفته می شود.
در واقع اسپان انتقال عضوی از بافت قارچ در شرایط استریل بر روی دانه گندم یا غلات دیگر می باشد. کیفیت بذر پایه و اساس موفقیت در تولید قارچ خوراکی است. چنانچه بذر یا اسپان فاقد کیفیت مطلوب باشد، موفقیتی در کشت قارچ حاصل نخواهد شد هرچند سایر شرایط کاملاً مهیا باشد.
در گذشته قارچ کاران برای تهیه اسپان با برداشت آنکه، بر روی قسمتی از خاک اراضی که قارچ در آن به طور طبیعی رشد کرده بود به مقداری که فکر می کردند مسلیوم قارچ در آن وجود دارد برمی داشتند و سپس آن را روی بستری که از پیش آماده شده بود پخش کرده و پس از اینکه مسلیوم کاملاً سطح بستر را می پوشاند از ان برای مایه کوبی سایر بسترها استفاده می کردند.
از آنجا که روش فوق از کشت خالص قارچ استفاده نمی شد و شرایط نیز استریل نبود، در هنگام استفاده از اسپان بسیاری از آفات و امراض نیز همراه با اسپان بر روی بسترها منتقل شده و خسارت ایجاد می کردند. اولین بذر اسپان ناشی از کشت خالص قارچ در سال 1905 در آمریکا تولید و جایگزین سیستم قدیمی تولید بذر شده و در حال حاضر تهیه اسپان در سراسر دنیا با استفاده از کشت های خالص قارچ صورت می گیرد.
تولید انبوه بذر به کار می روند کاملاً استریل شده و پس از انتقال بذر بر روی بستر نیز به منظور جلوگیری از آلودگی هوای مورد نیاز در سالن های پرورش از درون فیلترهای خاص عبور داده می شوند.
در سال 1931 سیندن، غلات را به عنوان ماده مناسب برای تولید بذر قارچ معرفی کرد.
مسلیومی که روی دانه غلات رشد می کرد، راحتتر روی بستر پخش شده و به خوبی با آن مخلوط می شود. قبل از استفاده از دانه های غلات، از کود اسبی کمپوست شده و ساقه توتون به عنوان محیط کشت مورد استفاده قرار می گرفت. اسپان های تهیه شده به وسیله بذر غلات به علت قرار داشتن مسلیوم قارچ در سطح اسپان ممکن بود در اثر مقدار کمی از آمونیاک تولیدی در کمپوست از بین برود در صورتیکه در اسپان های تولید شده از کود اسب به دلیل رشد مسلیوم در درون کود، کاملاً از بین رفته و پس از تبخیر آمونیاک از بستر می توانستند دوباره رشد کرده و بستر را بپوشانند.
« شناسایی اصول تهیه اسپان قارچ با کود اسب »
کود اسبی کمپوست شده کاملاً شسته می شود تا بعضی از مواد موجود در آن که مانع رشد مسلیوم قارچ می شوند از آن خارج شوند. آب اضافی کمپوست را خارج کرده و پس از آنکه رطوبت آن حدود 60% رسید آن را در شیشه های نیم متری یا کیسه های پلاستیکی پلی پروپلین ریخته و کمی استریل می کنند. درِ شیشه ها یا کیسه های پلاستیکی را با درپوش پنبه ای بسته و در حرارت 121 درجه سانتیگراد به مدت 2 ساعت در اتوکلاو استریل می نمایند. پس از سرد شدن با استفاده از کشت خالص قارچ مایه زنی می شود و در محل مناسب و تاریک اَنکوباتور در حرارت 22 تا 24 درجه سانتیگراد نگهداری می شود و پس از 2 هفته قارچ رشد نموده و اسپان آماده مصرف می گردد. از این بذر به عنوان ماده تلقیح برای کیسه ها و شیشه های دیگر نیز می توان استفاده نمود.
ضدعفونی سالن کشت ایجاد یک حوضچه کو چک آب آهک در مدخل ورودی سالن بسیار مهم میباشد تا کلیه افرادی که از خارج وارد سالن میشوند کف کفش های خود را درون آب آهک ضدعفونی نمایند. بهتر است همراه آب آهک از قارچ کشهای رایج مثل بنومیل، کاپتان ،سولفات مس و ... نیز استفاده نمود. *برای سمپاشی محیط داخلی سالن از چند روش استفاده میشود: 1-سمپاشی با مواد ضدعفونی کننده 2-بخار ضدعفونی کننده 3-سموم قارچ کش
روشهاي کشت قارچ صدفیکشت در کيسه: يکي از رايج ترين روش ها در کشت قارچ در اکثر نقاط جهان است. بعضي از مزاياي آن به شرح زير است.1- ريسک کمتري نسبت به روشهاي ديگر کشت دارد.2- کنترل آسان آفات و بيماريها3- امکان کشت در تمام طول سال4- بازگشت سريع سرمايه5- سرمايه گذاري اوليه کم6- امکان کشت در خانهروش کار :ابتدا بستر خود را انتخاب نماييد در مورد بستر در درس قبلي توضيح داده شده است .اگر از کاه استفاده مي کنيد بهتر است ابتدا کاه ها را خرد کنيد ( کاه هاي خرد نشده نيز قابل کاشت مي باشند). براي ضدعفوني کردن کاه ها بايد آنها را بجوشانيد. براي اين کار بهتر است کاه ها را درون کيسه هاي پلاستيکي ريخته و آنها را به مدت 45 دقيقه در آب جوش قرا دهيد ( 45 دقيقه از زماني که آب به جوش مي آيد). کاه ها را به مکان تميز برده و 24 ساعت منتظر بمانيد تا آب اضافي آن خارج گردد . رطوبت مطلوب به نحوي است که وقتي يک مشت کاه را در دست فشار مي دهيد چند قطره آب از آن بچکد. قبل از ريختن کاه ها (بستر ) در پلاستيک ( پلاستيک هاي خياري) بهتر است چند سوراخ در کف پلاستيک ايجاد نماييد.کاههاي ضد عفوني شده را تا ارتفاع حدود 20 – 30 سانتيمتر در داخل کيسه هاي پلاستيکي ريخته و با دست خوب فشرده نماييد، سپس بر روي آن يک لايه بذر بپاشيد و اين عمل را تا پر شدن کامل پلاستيک انجام دهيد. براي فشرده شدن کاه ها بهتر است يک سوراخ در وسط کيسه ايجاد نماييم و در نهايت درب پلاستيک را ببنديد. ميزان بذر هر کيسه بستگي به مقدار کاه و اندازه کيسه حدود 200-500 گرم مي باشد . ميزان رطوبت دما نور و ديگر شرايط در دوره هاي رشد بسيار مهم است براي آگاهي مي توانيد به درس قبلي مراجعه نماييد .کيسه هاي آماده شده را به مکاني تميز و فاقد آلودگي با حرارت 20-30 درجه سانتيگراد برده .ميزان دما در هفته اول بسيار مهم مي باشد . بعد از سفيد شدن کامل پلاستيکها با ميسليومها ( 20 تا 30 روز بعد از کاشت ) پلاستيکها را با تيغ برش دهيد و يا آنها را به طور کامل از بسته جدا نماييد تا قارچها فضاي مناسب براي رشد داشته باشند. تامين رطوبت در اين دوره بسيار اهميت دارد. مناسبترين رطوبت هوا 85 تا 90 درصد مي باشد . حداکثر تا يک هفته بعد از برش پلاستيکها قارچهاي کوچک در بدنه بستر ظاهر و پس از چند روز بزرگ و قابل برداشت خواهند شد. بهترين زمان برداشت زماني است که لبه هاي قارچ به سمت بالا بر نگردد . براي برداشت قارچ مي توانيد ساقه قارچ را با دست گرفته و بپيچانيد. در صورت رعايت کامل شرايط و حفظ دما، نور، رطوبت و غيره با روش فوق مي توانيد 3-4 هفته قارچ برداشت نماييد. فاصله کيسه ها از يکديگر حدود 30 سانتيمتر بايد باشد تا از تداخل کلاهکهاي قارچ با يکديگر جلوگيري گردد .در مکان هاي کوچک براي حفظ رطوبت مي توانيد با اسپري نمودن بدنه بستر از خشک شدن آن جلوگيري کنيد و اگر چنانچه بدنه بستر خشک شد مي توان نسبت به آبياري آن اقدام نمود. براي بالا بردن ميزان رطوبت مي توانيد کف اطاق را دائما با آب خيس نماييد، بهتر است از دستگاه بخار ساز يا در صورت امکان از کتري آب جوش استفاده کنيد. براي تشکيل کلاهک و تغيير رنگ آن نور کافي لازم است. (مراجعه به درس قبل)نور طبيعي اطاق، براي کشت کافي است. از ورود حشارت، بيماري ها و آلودگي ها به داخل مکان پرورش حتما ممانعت گردد و در صورت مشاهده مگسهاي ريز ( مگس سرکه ) نسبت به مبارزه با آنها اقدام گنيد.در صورتي که بذر آماده استفاده مي کنيد به چند نکته بايد توجه کنيد:1- کيسه نايلوني حاوي بذر (اسپان) قارچ سالم بوده و فاقد پارگي يا چسب خوردگي مي باشد.2- دانه هاي اسپان(بذر) قارچ فقط به رنگ قهوه اي(رنگ غلات) يا سفيد(ناشي از رشد ريسه ها يا ميسليوم قارچ خوراکي) بوده و فاقد رنگ سبز يا سياه يا نارنجي( بيماري کپکي) مي باشد.3- داخل نايلون بذر(اسپان) قارچ فاقد هرگونه قطرات آب مي باشد.4- دانه هاي بذر (اسپان) قارچ حالت دانه بندي داشته و در صورت چسبيدگي با فشار دست به راحتي دانه دانه شود. 5- پنبه درب نايلون بذر(اسپان) قارچ سالم بوده و آلوده و کثيف نباشد. در صورت تهيه بذر (اسپان) قارچ مناسب، امکان نگهداري آن در يخچال (دماي 4- 6 درجه بالاي صفر) تا 21 روز ميسر مي باشد.کشت در قفسه يا تاقچه:(کشت در قفسه در يک نگاه) مرحله قبل از تخمير و آماده کردن بستر، پاستوريزه و پر کردن، بذر زني، دوره نهفتگي، ميوه دهي، برداشت محصول، تخليهکشت در بطري: در اين روش بطري ها را از بستر پر کرده و آن را استرليزه کرده. آنها را در دماي 17-18 درجه سانتي گراد و رطوت 65-70 درصد قرار مي دهند. حدود 25-20 روز طول مي کشد که به مرحله ميوه دهي برسد.کشت روي کنده درخت: (درمناطق معتدل) دو روش اساسي براي کشت قارچ روي قطعات درخت وجود دارد. کشت روي قطعات بزرگ چوب، کشت روي قطعات کوچک چوب در اين روش اسپان را روي قطعات درخت مي ريزند و در شرايط مناسب رشد مي دهند.
شناسایی اصول عملیات اجرایی(مرحله داشت)پرورش قارچ صدفی
- براي مصرف كود بهتر است نسبت به تجزيه خاك مزرعه اقدام شود ودرصورت عدم دسترسي به آزمايشگاه، براي شرايط كشت آبي، 150 كيلوگرم اوره ( 3/1 در زمان كاشت، 3/1 دراوج گلدهي و 3/1 تشكيل قوزه)، 150 كيلوگرم سوپرفسفات تريپل و100 كيلوگرم سولفات پتاس به همراه 40 كيلوگرم سولفات روي درزمان كاشت توصيه مي‌شود .
- جهت كاستن ازرقابت بين گياه پنبه وعلف هرز، دراولين فرصت (درحدود 4-2 برگي)، اقدام به وجين وسله شكني نماييد .
- آب نقش اساسي دربروز پتانسيل عملكرد گياه پنبه دارد .بنابراين آب را درزمان مناسب وبه مقدار كافي براساس نياز گياه دراختيار آن قرار دهيد .باتوجه به شرايط خشكسالي حاكم درمنطقه توصيه مي‌شود زمان آبياري را باتوجه به رطوبت قابل استفاده درخاك درنظر بگيريد. هرگاه رطوبت قابل استفاده خاك به 50% تقليل يابد(تشخيص اين زمان، هرگاه نمونه خاكي كه از عمق 20-15 سانتي متر مي‌گيريد درحد گاورو با كمتر ازآن باشد) اقدام به آبياري نماييد .در هرنوبت آبياري نيز بين 600 الي 800 مترمكعب آب دراختيار گياه قراربدهيد .
- شروع گلدهي تا چهارهفته پس از آن مهمترين مرحله ازرشد ونموگياه مي‌باشد چراكه 90% غوزه هاي قابل استحصال به‌عنوان محصول وش دراين مدت كه مصادف با تيرماه است، تشكيل مي‌شوند .لازم است درطول اين مدت گياه اولاً باتنش رطوبتي مواجه نشده و ثانياً با عواملي چون آفات كه باعث خسارت به قوزه ها مي‌شوند نيز به موقع مبارزه شود، چراكه شرايط جوي پس ازاين مدت يعني مردادماه بويژه گرماي زياد روز وشب بشدت ماندگاري قوزه ها را پائين مي‌آورد .
« اصول برداشت محصول »
برداشت زمانی صورت می گیرد که کلاهک قارچ در حد مطلوب رشد کرده ولی باز نشده باشد.
(تیغه ها مشخص نباشند در این زمان معمولاً سطح کلاهک پهن شده و قطر آن به 5/2 تا 8 سانتیمتر می رسد.)
در دمای 18 درجه سانتیگراد اندام باردهی قارچ طی 8 تا 10 روز به حداکثر رشد از نظر وزن و اندازه رسیده و آماده برداشت می شود و تولید و رشد اندام باردهی قارچ در مدت زمان 6 تا 8 هفته (42 تا 48 روز) طول می کشد. طی این مدت به تدریج اندام باردهی رشد کرده و طی چین ها متعدد باید برداشت شود، فاصله هر چین از چین قبل حدود 7 تا 10 روز است. در حد فاصل بین دو چین نیز معمولاً چند کلاهک بالغ ممکن است به وجود آید که می توان آن را برداشت کرد و پس از هر چین باید بستر آبیاری و طی مدت زمان رشد رطوبت خاک پوششی در حد اشباح نگه داشته شود.
( کمبود رطوبت نسبی باعث می شود قارچ چرمی شود و وزنش سبک شود.)
برای چیدن قارچ کمی کلاهک را به سطح بستر فشار داده و سپس به آرامی پیچ می دهند و به طرف بالا می کشند تا از خاک خارج شود چنانچه ذرات خاک و مسلیوم به کلاهک چسبیده باشد با یک کاتر تیز کلاهک را تمیز می نمایند. یک روش دیگر برای برداشت این است که کلاهک های رسیده را با یک کاتر تیز و استریل از سطح خاک بریده و جمع آوری می کنند * سپس به کمک کاتر بقایای گوشتی کلاهک (ساقه) که در خاک باقی مانده است را از خاک خارج می کنند.(چون باعث کپک می شود)
چاله های ایجاد شده در سطح بستر نیز دوباره با خاک پوششی استریل پر می شود پس از هر برداشت باید تمامی اندام های گوشتی قارچ یا اندام های باردهی که از بین رفته اند را از سطح بستر جمع آوری می کنیم
*( میزان محصول با کیفیت کمپوست و نحوه مدیریت سالن های تولید پرورش قارچ رابطه مستقیم دارد)
در کشورهای غربی که تکنولوژی پیشرفته در اختیار دارند میزان متوسط محصول بالغ بر 30 تا 40 کیلوگرم در مترمربع می باشد. در کشور ما میزان برداشت بسیار متغیر است به حدود 6 تا 20 کیلوگرم در مترمربع می رسد.
** از 1 تُن کاه خشک می توان حدود 5/2 تن کمپوست تهیه کرد که این مقدار کمپوست می تواند به طور متوسط 450 کیلوگرم قارچ برداشت کند.
135 کیلوگرم برداشت نامناسب است. معمولاً بیشترین محصول در چین های اول و دوم برداشت می شود و کاهش محصول در هر دو چین نسبت به چین قبل مشاهده می شود.
« اصول بسته بندی محصول »
قارچ محصول فوق العاده ظریف و حساسی است و پس از برداشت به تدریج کیفیت خود را از دست می دهد لذا برداشت، جابه جایی و نگه داری محصول باید با کمال دقت و مراقبت اجرا شود. وارد شدن هرگونه فشار و ضربه به قارچ باعث قهوه ای شدن کلاهک شده و بازارپسندی آن را به شدت کاهش می دهد.
به منظور حفظ کیفیت محصول رعایت نکات ذیل در هنگام برداشت محصول و پس از آن توصیه می شود:
1- در هنگام چیدن قارچ باید توجه داشت که به کلاهک فشار بیش از حد وارد نشود و از تماس بیش از حدّ دست با آن نیز خودداری شود.
2- بهتر است قارچها در هنگام برداشت مستقیماً در ظروف بسته بندی قرار گیرد و از تجمع محصول به صورت توده خودداری شود زیرا این عمل باعث وارد شدن فشار به لایه های زیرین محصول و صدمه دیدن یا قهوه ای شدن آن خواهد شد.
3- قبل از برداشت محصول از آبیاری بستر خودداری شود زیرا این عمل باعث پخش ذرات خاک بستر بر روی کلاهک قارچ و کثیف شدن آن می شود.
در ایران بیشتر قارچ به صورت تازه مصرف و مقدار کمی نیز به صورت کنسرو نگه داری و به بازار عرضه میشود. قارچ تازه بیش از 48 ساعت در حرارت 20 درجه سانتیگراد قابل نگه داری نیست(چون بیش از 70 درصد وزن قارچ را آب تشکیل داده است). اما می توان آن را به مدت 1 هفته در حرارت 4 درجه سانتیگراد نگه داری کرد. نگه داری قارچ در درجه حرارت بالا موجب خشک شدن، قهوه ای شدن، چرمی شدن بافت، باز شدن کلاهک و طویل شدن ساقه قارچ و در نهایت آلودگی با باکتری می شود، در این صورت بوی زننده از قارچ استشمام می شود. به منظور کاهش آثار حرارت و کمک به نگه داری قارچ معمولاً آنها را در بسته های پلاستیکی مخصوص بسته بندی کرده و سطح بسته توسط یک لایه پلی اتیلن (سلیفون) پوشیده می شود.
در ایران معمولاً قارچ به صورت فوق در بسته های 200 تا 400 گرمی در ظروف یکبارمصرف بسته بندی می شود و برای انجام تهویه مناسب معمولاً 4 تا 6 سوراخ کوچک در پوشش پلاستیکی ایجاد می شود.
تاریخچه قارچ دکمه ای
قارچها موجوداتی هستند که از ادوار قدیم با انسان بوده اند. سوابق فسیلی آنها به دوران پر کامبرین و دونین بر میگردد. تاریخ مصرف قارچ های خوراکی بعنوان غذا و دارو به زمانی بسیار دور برمیگردد و حتی انسان های نخستین از خواص ویژه قارچ ها اطلاع داشتند. آزتک ها از قارچها بعنوان مواد توهم زا در فالگیری استفاده می‌کردند و قارچ را گوشت خدا God's flesh می‌نامیدند. نوشابه مستی‌آور سوما نیز چیزی جز عصاره آمانیتا موسکاریای سمی نبوده که از گروه قارچ های کلاهکدار است . اگر تاریخچه تولید قارچهای خوراکی به دقت مورد بررسی قرار گیرد , تاریخی چند هزار ساله را میتوان برای آن قائل شد. پرورش قارچهای خوراکی حدوداً به ۲۰ قرن پیش در ژاپن و چین بر میگردد. کاشت قارچ در گلخانه اولین بار در سوئد در سال ۱۷۵۴ میلادی ابداع شد. کشور های مختلف جهان با توجه به فرهنگ غذایی در طی سالهای گذشته به نوعی از این محصول ارزشمند برخوردار بوده اند و در حال حاضر , اکثر قریب به اتفاق کشورهای دنیا آن را به عنوان یک محصول کشاورزی و باغی قلمداد و حتی به منظور توسعه هر چه بیشتر تولید و مصرف آن , برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت برای آن قائلند و سالانه هزینه های بسیاری را مصرف آن میسازند . در این میان کشورهای آمریکایی , اروپایی , اسیایی و آفریقایی هر کدام به نوعی نسبت به توسعه همه جانبه آن اقدام و گاهی در بعضی کشورها با توجه به فرهنگ غذایی , میزان قارچها بر دیگران پیشی گرفته و تولید آن گونه خاص , بیشتر است.کشورهایی مانند چین , از ۲ هزار سال پیش قارچها را نیز به موازات سایر محصولات کشاورزی پنداشته و در حال حاضر , سالانه چند میلیون تن تولید انواع قارچها را در برنامه های خود دارند . البته در این میان از خواص داروئی و درمانی قارچهای داروئی نیز غافل نمانده و در صنعت داروسازی در کشور مذکور در حد قابل توجهی رونق یافته است به طوری که در مراجعه به پزشکان چینی , انواع داروها از جمله قرص , کپسول , آمپول و.... تجویز میگردد. البته شایان ذکر است که قارچها به لحاظ بافت فیبری و سلولزی و نیز داشتن پلی ساکاریدهایی در دیواره سلولی شان به عنوان ضد سرطان محسوب میگردند . در این میان می توان به قارچهایی اختصاصا ضد سرطان اشاره کرد مانند قارچهای گاندرما ,آریکولاریاو شیتاکه . صنایع تبدیلی قارچها نیز امروزه به عنوان یکی از صنعت های روز , مورد توجه خاص قرار گرفته است . صنایع کنسرو سازی , مربا , ترشی و پودر قارچ , از جمله فرآورده های قارچ است که در دنیا از مصرف بالایی نیز برخوردار است. از نکات قابل توجه و تامل دراین صنعت این است که با توجه به تولید بالای ضایعات کشاورزی در اکثر کشورها از جمله ایران, استفاده بهینه از این ضایعات را میتوان نام برد. اصولا قارچها از ضایعات کشاورزی تولید میگردند.از جمله کاه و کلش گندم , برنج , سویا , آفتابگردان , ذرت , خاک اره, علفهای هرز , گراسها و.... بطوری که میتوان گفت در تولید قارچ از ضایعات کشاورزی و دور ریز که اصولا کشاورزان هزینه و زحماتی برای نابودی آنها باید متحمل شوند میتوان غذای پروتئینی و مقوی تولید کرد که خود این یکی از مزایای عمده این رشته تولیدی است . از سوی دیگر , میتوان به ارزش غذایی قارچها نیز اشاره کرد. این صنعت در کشور ما از حدود ۳۰ سال پیش در حوالی تهران آغاز و به صورت کم و بیش توسعه یافت ولیکن از دهه ۶۰ بدین سو , نوعی از قارچها به نام تکمه ای در کشور به صورتی صنعتی کامل آغاز و دهها واحد تولیدی در کشور پا گرفت . البته در آغاز ارائه محصول به دلیل نو بودن محصول و فرهنگ غذایی خاص ایرانیان , با استقبال خوبی روبرو نشد , ولی با گذشت سه دهه , امروزه از فرهنگ مصرف بالایی برخوردار شده است به طوری که واحدهای تولیدی فعال با ظرفیت کامل , در حال تولید و گسترش آن هستند
آشنایی با مفهوم سویه یا استرین گروهی از افراد یک گونه که از لحاظ ژنتیکی همگن باشند وسویه های مختلف یک گونه ممکن است از لحاظ شدت بیماری زایی و سازگاری جنسی یا برخی صفات دیگر با هم متفاوت باشند و در حالت کلی افراد یک سویه بیشترین شباهت را به هم دارند.
« اصول تهیه اسپان قارچ با استفاده از بذر غلات »
در این روش 10 کیلوگرم گندم را به مدت 15 دقیقه در 15 لیتر آب می جوشانند، شعله را خاموش نموده و اجازه می دهند تا دانه های گندم 15 دقیقه دیگر داخل آب جوشیده باقی بمانند به این ترتیب دانه گندم کاملاً نرم می شود. گندم ها را داخل یک صافی یا اَلک می ریزند تا آب اضافی از آن خارج شود، سپس آن را روی یک تکه پارچه یا کاغذ روزنامه پهن نموده تا خنک شود و آب موجود در سطح آنها تبخیر گردد، در این هنگام مقدار 120 گرم سولفات کلسیم ئیدراته و 30گرم کربنات کلسیم را به دانه ها اضافه نموده و خوب مخلوط می نمایند. سولفات کلسیم از بهم چسبیدن دانه ها جلوگیری می کند و کربنات کلسیم PH مناسب را فراهم می آورد.
دانه های آماده شده در شیشه های نیم متری یا کیسه های پلاستیکی می ریزند (در هر کیسه یا هر شیشه حدود 250 گرم گندم جوشیده) و سپس درپوش پنبه ای را گذاشته و آنرا در اتوکلاو در دمای 121 درجه سانتیگراد به مدت 2 ساعت استریل می نماییم سپس شیشه های حاوی دانه گندم را با کشت خالص قارچ مایه کوبی کرده و در محیط تاریک با حرارت 22 تا 24 درجه سانتیگراد به مدت 2 هفته نگهداری می نمایند تا مسلیوم قارچ سطح دانه ها را بپوشاند. برای این منظور از سایر دانه های غلات مانند جو، ارزن، سورگُم و ... نیز می توان استفاده نمود. پرلیت ماده ای است که در 1000 درجه سانتیگراد افزایش حجم پیدا می کند.
مواد لازم برای تهیه اسپان در این روش عبارتند از:
1- پرلیت به مقدار 1450 گرم، 2- سبوس گندم 1650 گرم، 3- سولفات کلسیم 200 گرم، 4- کربنات کلسیم 50 گرم، 5- آب به مقدار 665 میلی لیتر.
پس از مخلوط کردن این مواد آنها را داخل شیشه های نیم متری ریخته و استریل می نمایند. بقیه مراحل مشابه روش تهیه اسپان با بذر غلات می باشد. اسپان تهیه شده با این روش به نسبت ارزان بوده و به مدت زمان طولانی تری قابل نگهداری می باشد.
« آشنایی با مفهوم کود کمپوست »
به مخلوط بقایای حیوانی (کود حیوانی) و بقایای گیاهی (کاه و کلوش) کود کمپوست گفته می شود.
در شیوه های سنّتی پرورش قارچ، کود اسبی کمپوست شده مناسبترین بستر قارچ را تشکیل می داد. این بسترها قادر به تامین حدود زیادی از مواد غذایی مورد نیاز قارچ می باشد، به همین دلیل کاربرد وسیع آنها نتیجه بسیار مطلوبی داشت. در حال حاضر از سایر مواد به ویژه بقایای گیاهی و مواد زائد سلولزدارِ کارخانجات قند (نیشکر، چوب، کاغذ، ...) برای تهیه کمپوست قارچ در دنیا استفاده می شود و نتیجه مطلوبی نیز در بر دارد. بر اثر فعالیت میکروارگانیسم های درون کود حیوانی، پروتئین ها و کربوهیدراتها و املاح معدنی موجود در آن به شکل قابل جذب برای قارچ در می آیند. مسلیوم ها در طول رشد خود نیاز به لِگنین فراوانی دارند که به وسیله کاه موجود در کمپوست تامین می شود، بر اثر تجزیه سلولز نیز ویتامین های مورد نیاز قارچ فراهم می شود.
کمپوست سازی برای پرورش قارچ خوراکی 3 هدف اساسی را تعقیب می کند:
1- تبدیل کود اسبی و کاه و کلوش به موادی که بیشتر برای رشد قارچ خوراکی دکمه ای مناسب باشد نه برای سایر میکروارگانیسم هایی که در محیط وجود دارند.
2- ایجاد محیط مناسب برای رشد میکروارگانیسم ها که به رشد قارچ خوراکی کمک می نمایند.
3- حرارت بالایی که در نتیجه تخمیر درون کمپوست ایجاد می شود باعث از بین رفتن اغلب پاتوژن ها و آفات مضر می گردد.
« مواد و نحوه به عمل آوردن کود کمپوست »
الف- مواد اصلی: مواد اصلی مورد نیاز جهت تهیه کمپوست قارچ دکمه ای عبارتند از کاه و کلوش گندم همراه با کود اسبی یا بدون آن. البته در صورت عدم دسترسی به کاه و کلوش گندم می توان از ساقه و سایر غلات مانند جو، ذرت، باگاس نیشکر و ... نیز استفاده نمود.
هدف اصلی استفاده از این مواد تامین سلولز، همی سلولز، لِگنین مورد نیاز قارچ می باشد. از کاه و کلوش برنج در این مورد کمتر استفاده می شود زیرا این مواد زود تجزیه می شوند و عناصر غذایی مورد نیاز قارچ زودتر از دسترس خارج می شود.
استفاده از کاه و کلوش گندم برای تهیه بستر اولین بار در سال 1944 توسط دانشمندی لهستانی به نام تریشو صورت گرفت. باید دقت نمود که استفاده از کاه و کلوش باران نخورده، برای کشت قارچ مناسب تر می باشد. کلوشهایی برای بستر قارچ مناسب تر می باشند که رنگ زرد براق خود را زیاد از دست نداده باشند و بیش از یک سال از عمر آنها گذشته باشد و استحکام بافت آنها حفظ شده باشد. چنانچه رشته های کاه و کلوش بلند باشند قبل از تهیه کمپوست باید آنها را خورد نمود زیرا در غیر این صورت به علت زیاد بودن فاصله بین قطعات، رطوبت خود را سریع از دست می دهند و عمل تخمیر دیرتر صورت می گیرد ولی زمانیکه کاه خورد شده باشد فشردگی هنگام تهیه کمپوست افزایش یافته و تراکم بیشتر می شود، در نتیجه رطوبت دیرتر از بین می رود و عمل بی هوازی افزایش یافته و کمپوست سازی سریعتر می شود.
ب- مکمل های غذایی: به منظور کمک به تبخیر و بهبود کیفیت کمپوست باید از مکمل های غذایی استفاده نماییم که مهمترین آنها عبارتند از کودهای حیوانی مانند کود اسبی و کود مرغی که این مواد ناپایدار می باشند و زودتر تجزیه می شوند که علاوه بر تامین مواد غذایی در تراکم نهایی حجم کمپوست موثر می باشند و میزان ازُت در این کودها از 1 تا 5 درصد متفاوت می باشند.
*تذکر: کود گاوی برای کمپوست استفاده نمی شود، زیرا زود تجزیه نمی شود و پایدار هستند.
کود اسبی برای تهیه کمپوست استفاده می شود، باید به همراه کاه و کلوش گندم، جو یا برنج که به عنوان بستر حیوان مصرف می شود در فواصل کوتاه جمع آوری گردد. کود مواد مصرفی نباید همراه با خاکروبه یا مخلوط با کود سایر حیوانات باشد، همچنین همراه کود نباید آب زیادی وجود داشته باشد زیرا در غیز این صورت عمل کمپوست سازی رضایت بخش نمی باشد.
ج- مواد غذایی کنستانتره: این مواد غالباً در جیره غذایی حیوانات مصرف می شوند و شامل سبوس گندم، سبوس جو، پوسته برنج و مواد غذایی حاصل از دانه های ذرت، سویا و گندم و کنف می باشد. این ترکیبات حاوی دو ماده ازُت و کربوهیدرات می باشند که به تدریج احتیاجات قارچ را تامین می نمایند. ازت موجود در این مواد از 3 تا 12 درصد متغیر می باشد. میزان روغن و سایر عناصر و املاح معدنی موجود در بعضی از این مواد کنستانتره روی ارزش غذایی قارچ اثر می گذارد.
د- کودهای ازُته: از کودهای شیمیایی ازُته مانند: 1- سولفات آمونیوم، 2- اوره، 3- نیترات کلسیم، 4- آمونیوم و غیره در تهیه کمپوست می توان استفاده نمود، که ازت موجود در این مواد به سرعت آزاد شده و موجب تسریع در رشد قارچ می شود.
هـ- املاح معدنی:ترکیباتی مانند: 1- سوپرفسفات کلسیم، 2- کربنات کلسیم و 3- سولفات کلسیم ئیدراته به عنوان املاح معدنی در تهیه کمپوست استفاده می شود، که باعث خنثی شدن چربیها می شود و از لزج شدن و بهم چسبیدن کمپوست جلوگیری می نمایند.
« آشنایی با فرمولبندی کمپوست »
یک الگوی ثابت و استاندارد در سراسر دنیا برای تهیه کمپوست قارچ وجود ندارد، هدف اساسی از فرمولبندی کمپوست ایجاد تعادل بین کربن و ازُت موجود در کمپوست می باشد.
میزان ازُت موجود در کمپوست در مرحله شروع کمپوست سازی حدود 5/1% وزن خشک مواد است و نسبت کربن به ازُت برابر 1 : 25 تا 30 می باشد در حالیکه در پایان مراحل آماده سازی کمپوست مقدار ازُت 2 تا 3/2% بوده و نسبت کربن به ازُت در کمپوست 1 : 17 می باشد.
برای پرورش قارچ دکمه ای از دو نوع کمپوست استفاده می شود:
الف- کمپوست طبیعی: به کمپوستی که مخلوطی از کاه و کود اسبی تهیه شود اصطلاحاً کمپوست طبیعی می گویند.
به عنوان مثال..کود اسبی به مقدار 1 تُن، سبوس گندم 350 گرم، اوره 3 کیلوگرم، سولفات کلسیم ئیدراته به مقدار 30 تا 40 کیلوگرم.
تذکر: به جای اوره می توان 100 تا 110 کیلوگرم کودمرغی استفاده نمود.
کمپوست طبیعی تهیه شده از کود اسبی به علت ارزانی هنوز در کشورهای آمریکا و اروپا طرفداران زیادی دارد. اِشکال اساسی در کمپوست طبیعی اختلاف در کیفیت آن است، که باعث تاثیرات نامطلوب روی محصول خواهد شد، همچنین چنانچه در مراحل تهیه کمپوست دقت لازم صورت نگیرد و کمپوست یکنواخت بدست نیاید و عمل ضدعفونی به دقت انجان نشود، دمای درون بستر افزایش می یابد و تاثیر نامطلوب روی رشد مسلیوم می گذارد و علاوه بر این محیط مناسبی برای فعالیت آفات و بیماریها می شود.
ب- کمپوست مصنوعی: به کمپوستی که مواد پایه آن را کاه و کلوش تشکیل می دهد کمپوست مصنوعی گفته می شود.
برای تهیه کمپوست مصنوعی فرمولهای متعددی ارائه شده که تنوع آنها به مراتب بیشتر از کمپوستهای طبیعی می باشد که به عنوان مثال با بعضی از این فرمولها آشنا می شوید.
کاه و کلوش گندم به مقدار 300 کیلوگرم، سبوس گندم 5/22 کیلوگرم، اوره 5 کیلوگرم، نیترات کلسیم و آمونیوم به مقدار 4 کیلوگرم، سولفات کلسیم ئیدراته به مقدار 88 کیلوگرم.
فرمول زیر در کشت صنعتهای پرورش قارچ در ایران از کارایی مناسبی برخوردار می باشد. کاه و کلوش گندم 6 تُن، کودمرغی 3500 کیلوگرم، اوره 100 کیلوگرم، فلاس 100 کیلوگرم، سولفات کلسیم ئیدراته به مقدار 400 کیلوگرم.
« مزایای کمپوست مصنوعی »
کمپوست مصنوعی نه تنها از نظر کیفیت قابل مقایسه با کمپوست طبیعی است بلکه در بعضی موارد نیز محصول بیشتر با کیفیت بالاتری از آن بدست می آید که این افزایش محصول بیشتر به دلیل هوادهی مطلوبی است که در بستر بوجود می آید با گسترش صنعت تولید قارچ و کمبود کود اسبی برای تولید کمپوست بر اهمیت کمپوست مصنوعی افزوده شد و استفاده از کمپوست مصنوعی در بسیاری از کشورها به ویژه خاورمیانه رواج روزافزونی یافته است. این کمپوست از نظر کیفیت و بافت تا حدود زیادی یکنواخت بوده و شرایط مطلوبی را برای توسعه مسلیوم قارچ ایجاد می نماید. البته در صورت کاهش رطوبت هوا کمپوست نیز سریعتر خشک می شود.
به تجربه مشاهده شده است که مخلوط مساوی از کود طبیعی و کود مصنوعی دارای بافت فیزیکی بسیار مطلوبی خواهد بود و پس از بذر پاشی یا عمل تلقیح در بستر افزایش غیر طبیعی دما دیده نمی شود و کمپوست نیز به سرعت خشک نمی شود.
:: ويژگيهای سوله تهيه كمپوست1 - كمپوست بايد در يك محيط مناسب در فاصله حدود km 1 از سالنهاي پرورش قارچ تهيه شود.2 - كمپوست بهتر است در محلهاي سفت (سيماني) تهيه شود.3 - سطح محوطه تهيه كمپوست معمولا بلندتر از سطوح مجاور انتخاب مي‌شود تا آب اضافي از آن محوطه خارج گردد. البته بهتر است در كنار سوله حوضچه‌هاي تعبيه شود تا آب اضافي دوباره روي كمپوست ريخته شود . 4 - عمل تهيه كمپوست در سوله سربسته انجام مي‌شود ولي اگر سوله سرباز باشد، هنگام بارندگي بايد با هر وسيله ممكنه مانند پلاستيك و ... از ريزش باران روي آن جلوگيري شود.چنانچه عمل كمپوست سازي كه با انباشتن توده هاي مرطوب كاه وكلش بر روي هم آغاز مي‌شود به طور مناسب صورت گيرد، درجه حرارت درون توده كمپوست در اثر تخمير هوازي ناشي از فعاليت باكتري ها و ديگر ميكروارگانيسمها بتدريج افزايش مي‌يابد. لذا در سومين روز پس از انباشتن توده كمپوست (شامل تمامي مواد فرمول انتخاب شده است بغير از سنگ گچ و حشره كشها) ، درجه حرارت مركز توده كمپوست به 70 تا 74 درجه سانتيگراد مي‌رسد. به اين ترتيب، جمعيت ميكروارگانيسم هاي حرارت دوست يا مقاوم بحرارت افزايش مي‌يابد و لذا حرارت زيادي ايجاد مي‌شود. پس از افزايش جمعيت اكتينومايست هاي گرمادوست، عمل تخمير ادامه يافته و جايگزين باكتريها و قارچها مي‌شوند و در نتيجه اين حرارت اغلب پاتوژن ها و آفات مضر از بين مي‌روند. از آنجا كه ارگانيسم هاي تخمير كننده، هوازي بوده و به آب و اكسيژن زيادي نياز دارند، به توده كمپوست مرتباً آب اضافه شده و براي افزايش اكسيژن درون توده عمل برگرداندن توده را انجام مي دهيم. كمبود رطوبت باعث اختلال در عمل ميكروارگانيسمها شده و ازدياد رطوبت باعث كاهش اكسيژن توده كمپوست شده، موجب تخمير بي هوازي و ايجاد بوي بد در كمپوست مي‌شود كه در چنين كمپوستي بذر قارچ نمي‌تواند بخوبي رشد كند.هر كمپوست داراي يك لايه خارجي سرد است كه در زير آن لايه نسبتاً گرمي قرار دارد كه در اين لايه سطح قطعات كلش را رشته هاي سفيد مايل به خاكستري قارچ هاي گرما دوست پوشانده اند. بعد از اين لايه منطقه اي است موسوم به مغز كمپوست كه داراي رنگ كم و بيش تيره است. يك منطقه مركزي نيز وجود دارد كه از نظر تخمير مراحل اوليه را مي گذراند
« روشهای تولید کود کمپوست »
2 روش عمده برای تولید کمپوست وجود دارد:
الف- روش دراز مدت : یک روش قدیمی و اولیه بوده و برای تولید کمپوست به منظور کشت قارچ در سطح تجاری مناسب نیست. البته به علت گرانی تکنولوژی روش کوتاه مدت، در بیشتر کشورهای آسیایی هنوز از روش دراز مدت برای تهیه کمپوست استفاده می گردد. تهیه کمپوست با این روش دارای مراحل ذیل می باشد:
1- خیس کردن کاه و کلوش: اولین گام در تهیه کمپوست خیس کردن کاه و کلوش می باشد در این روش کلوش مصرفی را به صورت لایه نازک در سطح سوله پخش می نمایند و با پاشیدن آب فراوان بر روی آن طی مراحل مختلف آن را خیس می نمایند به نحوی که کاملا اشباح از آب شود و نتواند آب بیشتری را جذب نماید، به این ترتیب در این مرحله رطوبت کاه به 75% می رسد. یک تُن کاه خشک تقریباً نیاز به 5000لیتر آب برای رسیدن به نقطه اشباح دارد.
2- مخلوط کردن و قالب زدن کمپوست: مرحله دوم کار پس از خیس نمودن کاه و کلوش اضافه کردن تمام مکملهای غذایی به جز پودر سنگ گچ به کمپوست می باشد که باید به صورت یکنواخت در سطح کاه انجام شود که این مواد باید به خوبی مخلوط شود، پس از مخلوط نمودن مکملهای غذایی با کمپوست، مخلوط را به صورت یک توده به ارتفاع 1 متر و عرض 1 متر روی هم انباشته می نمایند که در اصطلاح این عمل را قالب زنی نام دارد.
در مرکز کمپوست حرارت 59 الی 60 درجه می باشد.
عمل قالب زنی می‌‌تواند با دست یا به کمک قالبهای مخصوص و با استفاده از تراکتور صورت بگیرد. اندازه ابعاد قالب کمپوست بستگی به اندازه قطعات کاه و کلوش و دمای هوا دارد.
هر چه قطعات کاه و کلوش بزرگتر باشد و هوا سردتر باشد نیاز به قالب های بزرگتر می باشد ( 1 × 5/1 ).
3- برگرداندن کمپوست: به منظور بدست آوردن کمپوستِ مناسب و اطمینان از تأمین درجه حرارت مطلوب ( 70 تا 75 درجه سانتیگراد)ضروری می باشد. همچنین برای جلوگیری از عمل تخمیر زیاد کمپوست و تامین مواد غذایی مورد نظر باید طی مراحل تهیه کمپوست چندین مرحله عمل قالب زنی و برگرداندن کمپوست صورت گیرد.
« مراحل به عمل آوری کمپوست به روش دراز مدت »
1- روز اول: خیس نمودن کاه و کلوش، مخلوط کردن مکمل های غذایی و انباشته نمودن کمپوست.
2- روز چهارم: اولین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و قالب زنی مجدد کمپوست.
3- روز هشتم: دومین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و قالب زنی مجدد کمپوست.
4- روز دوازدهم: سومین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و قالب زنی مجدد کمپوست.
5- روز شانزدهم: چهارمین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و قالب زنی مجدد کمپوست.
6- روز بیستم: آخرین مرحله زیر و رو کردن کمپوست.
در این روش به جز پودر سنگ گچ را در سومین و چهارمین مرحله زیر و رو کردن کمپوست به مقدار کافی اضافه می نمایند.
در آخرین مرحله زیر و رو کردن کمپوست 20 لیتر محلول آب حاوی 40 میلی لیتر سمّ مالاتیون روی کمپوست می پاشند تا آفات و حشرات درون کمپوست از بین بروند.
** البته از سموم دیگر مانند: 1- دیازیون، 2- گوزاتیون (آزینفوس متیل)، 3- ملاتیون، 4- آترازول، 5- لیندین، 6- تیونازین، 7- دروسپان می توان به این منظور استفاده نمود. ** ــ حشره کش هستند ــ
* از سنگ گچ برای گرفتن رطوبت اضافی و جلوگیری از بهم چسبیدن کمپوست استفاده می شود.
* برای کمپوستهای طبیعی آخرین مرحله برگرداندن کمپوست به جای روز بیستم روز شانزدهم میباشد.
« شناسایی اصول روش کوتاه مدت تهیه کمپوست »
این روش دارای 2 مرحله می باشد:
1- مرحله اول: مانند مراحل اولیه روش دراز مدت می باشد با این تفاوت که اولین مرحله برگرداندن کموست در روز سوم انجام می گیرد، و مراحل دوم و سوم برگرداندن کمپوست به ترتیب در روزهای ششم و نهم یا دهم تهیه کمپوست صورت می گیرد. در مرحله سوم برگرداندن کمپوست سنگ گچ به مواد اضافه می شود و آماده برای فاز دوم می باشد.
2- مرحله دوم،مرحله پیک حرارتی (پاستورازیسیون): هدف از این مرحله تامین شرایط مناسب برای فعال شدن میکرواُرگانیسم های گرما دوست و پاستوریزه نمودن کمپوست می باشد. در این مرحله کمپوست و هوای اطراف آن را حرارت می دهند تا دما به 60 درجه سانتیگراد برسد، در نتیجه کلیه اُرگانیسم های مضّر از بین می روند.
نحوه پاستورازیسیون کمپوست:
برای پاستوریزه نمودن کمپوست ابتدا قفسه ها و جعبه ها را با کمپوست تهیه شده و در اتاق پاستورازیسیون به فاصله 20 سانتیمتر روی هم قرار می دهند به گونه ای که جریان هوا و بخار از میان آنها به راحتی عبور نماید. به تدریج بر اثر فعالیت میکروبی درون کمپوست حرارت به تدریج افزایش می یابد. در این هنگام باید درهای اتاق کاملاً بسته باشد تا از خروج حرارت جلوگیری به عمل آید. درجه حرارت کمپوست در این فعل و انفعالات می تواند به حدود 52 تا 54 درجه سانتیگراد برسد، باید مراقب بود که درجه حرارت در تمامی قفسه های حاوی کمپوست به طور یکنواخت ایجاد شود. کمپوست را به مدت 2 تا 4 روز در دمای 52 تا 54 درجه سانتیگراد نگه می دارند، سپس درجه حرارت را به طور مصنوعی به وسیله بخار آب گرم به 59 الی 60 درجه سانتیگراد افزایش می دهند، پس از 8 ساعت به تدریج هر 2 ساعت 2 تا 3 درجه از درجه حرارت کاسته می شود تا مجدداً دما به 52 تا 54 درجه سانتیگراد برسد.
** سپس کمپوست برای 5 روز در این حرارت نگه داری می شود تا آمونیاک موجود در آن کاملاً از بین برود. در این هنگام کمپوست را خنک کرده تا حرارت آن به 24 تا 25 درجه سانتیگراد کاهش یابد. در تمام این مراحل باید رطوبت نسبی کافی در اطراف کمپوست وجود داشته باشد تا از خشک شدن سطح آن جلوگیری به عمل آید.
به تازگی روشهای جدیدی ارائه شده مانند استفاده از تونل.
مراحل پاستورازیسیون درون محیطی مسدود به نام تونل پاستورازیسیون با اتاق اتاق عمل آوری صورت می گیرد. این روشها در کشورهای پیشرفته مانند ایتالیا و فرانسه و هنلد با موفقیت مورد استفاده قرار می گیرد.
در این روش پس از آماده نمودن کمپوست در مرحله اول به روش کوتاه مدت کمپوست را درون تونل پاستورازیسیون انباشته می کنند، سپس در و پنجره و هواکش ها را بسته و از ورود هوای آزاد به اتاق کاملاً جلوگیری به عمل می آید، سپس با ورود بخار آب گرم دمای هوای تونل را به 57 تا 58 درجه سانتیگراد می رسانند، در این هنگام دمای درون کمپوست به حدود 62 تا 63 درجه سانتیگراد خواهد رسید. پس از 4 تا 8 ساعت هوای تازه را وارد اتاق می نمایند تا درجه حرارت به تدریج به 46 تا 48 درجه سانتیگراد کاهش یابد و به مدت 4 تا 6 روز در این دما نگه داشته می شوند تا مراحل رسیدن کمپوست تکمیل شود. پس از رسیدن کمپوست درجه حرارت تا سطح 24 تا 25 درجه سانتیگراد کاهش می دهند. در این هنگام کمپوست آماده بذرپاشی می شود.
« آشنایی با روشهای آماده سازی بستر »
الف- آماده سازی بستر در سطح زمین: در این روش احتیاج به فضای زیادی می باشد. از اشکالات دیگر این روش، خشک شدن سطح بستر می باشد که برای جلوگیری از آن باید سطح بستر با پلاستیک پوشیده شود تا رطوبت نسبی لازم در هوای اطراف آن تامین گردد.
ب- روش قفسه ای: در این روش سالن های پرورش قارچ را با قفسه های متعدد طبقه بندی می کنند. چهارچوب قفسه ها معمولاً از چوب یا استیل ساخته شده و صفحات آنها چوبی یا توری می باشد. حدّ فاصل هریک از قفسه ها حداقل نیم متر است(50 سانتیمتر) و پایین ترین طبقه هر قفسه حداقل باید 20 سانتیمتر از زمین فاصله داشته باشد.
در صورت استفاده از کمپوست سنگین ضخامت آن نباید بیشتر از 20 سانتیمتر باشد و اگر کمپوست سبک استفاده می شود می توان ضخامت کمپوست را 25 تا 30 سانتیمتر در نظر گرفت. در این روش عمل پنجه دوانی بذر و مرحله رشد قارچ در یک سالن اجرا می شود.
ج- روش جعبه ای: در این روش از جعبه های ارزان قیمت استفاده می شود که این جعبه ها را می توان از مغازه ها تهیه کرد یا با چوب ساخت. در این روش جعبه ها را با کمپوست پُر می نمایند و پس از بذرپاشی داخل اتاقی روی هم می پوشانند و جعبه ها را به اتاق رشد منتقل می نمایند.
جعبه های مصرفی نباید زیاد بزرگ باشند، جعبه هایی به ابعاد 15×50×100 سانتیمتر بسیار مناسب می باشد. جعبه ها باید از چوب محکم درست شده باشند و به منظور تهویه بهتر کمپوست و خروج آب اضافی باید در کف جعبه ها در محل اتصال تخته ها شکافی به عرض 1 تا 5/1 تعبیه شود.
در چهارگوش جعبه پایه هایی قرار می دهند تا هنگام چیدن جعبه ها روی هم فضای کافی در بین آنها ایجاد شود، پایه های استفاده شده به ارتفاع 15 سانتیمتر می باشد، این فضا در هنگام برداشت قارچ استفاده می شود.
این جعبه ها ظرفیت حدود 25 تا 35 کیلوگرم کمپوست را دارد.
د- روش کیسه ای: روش رایجی است. با توجه به گران بودن جعبه ها و هزینه زیاد جایگزینی جعبه های سالم به جای جعبه های شکسته می توان از کیسه های پلاستیکی به عمق 45 سانتیمتر استفاده کرد.
کیسه ها معمولاً ظرفیتهای متفاوتی دارند، در حدود 25 کیلوگرم ظرفیت آنها میباشد. کیسه‌ها را معمولاً بصورت قفسه‌ای یا در کف اتاق پهلوی هم قرار می‌دهند. استفاده از سیستم قفسه‌ای با صرفه‌تر میباشد، زیرا چیدن قفسه‌ها در کف اتاق باعث میگردد از کل فضای اتاق استفاده مطلوب بعمل نیاید، با توجه به آنکه قطر کمپوست در روش کیسه‌ای معمولاً زیاد میباشد ممکن است دمای درون آن افزایش یافته و باعث ایجاد خسارت گردد. به همین دلیل، استفاده از این روش بیشتر در مناطق خنک و یا در شرایطی که درجه حرارت قابل کنترل میباشد قابل توسعه میباشد
آشنایی با خاک پوششی بستر سالن های پرورش قارچ
خاک پوششی به موادی گفته می شود که با آن روی کمپوستی که میسلیوم های قارچ در آن رشد کرده اند ، پوشانده می شود .
خاک پوششی باید دارای ظرفیت نگهداری آب بالایی باشد تا موقع آبیار یا آب نیاز بستر را جذب نموده و از نفوذ سریع آن به لایه های زیرین و از بین رفتن آن جلوگیری کند . PH خاک پوششی باد خنثی یا کمی قلیایی باشد به طوری که PH حدودا بین 7 الی 8 باشد . از سایر مشخصه های خاک پوششی دارا بودن حجم منافذ تا 40 درصد می باشد . اگر در موقع آبیاری خاک پوششی گل آلود شود منافذ موجود در خاک بسته شده و عمل تهویه کمپوست به خوبی صورت می گیرد.
« شناسایی اصول ضدّ عفونی خاک پوششی »
به منظور از بین بردن عوامل زنده زیان آور از قبیل آفات، قارچها، نماتُدها، باکتریها و غیره لازم است خاک پوششی را ضدّعفونی کنیم. در مراکزی که استفاده از بخار آب گرم وجود دارد معمولاً خاک پوششی به مدت 6 ساعت با بخار آب در دمای 60درجه سانتیگراد پاستوریزه می شود. (همانند پاستورازیسیون کمپوست در سطح وسیع)
در سطح محدود می توان برای ضدّعفونی کردن خاک پوششی از فُرمالین و کلروپیکرین استفاده می شود. برای این منظور خاک پوششی را در لایه ای به قطر 15 سانتیمتر روی یک لایه صاف سیمانی پخش می نمایند و سپس فُرمالین 4% روی آن می پاشند ، مجدداً لایه دوم با همین ضخامت پخش شده و سطح آن را با پلاستیک پوشانده و به همان ترتیب لایه سوم و چهارم نیز فُرمالین پاشی می گردد و بلافاصله سطح آن با پلاستیک پوشانده می گردد پس از 2 تا 3 روز گاز فُرمالین کاملاً در لایه های خاک نفوذ کرده و آن را استریل می نمایند. معمولاً برای ضدّعفونی یک متر مکعب خاک پوششی حدود 600 تا 700 میلی لیتر فُرمالین 37% در 10 لیتر آب نیاز می باشد.
خاک پوششی که به وسیله فرمالین ضدّعفونی می شود باید فاقد هرگونه کلوخ و دارای رطوبت مناسب باشد.( نه زیاد خشک و نه دارای رطوبت زیادی که ذرات بهم بچسبند. )
در زمان پاستوریزه شدن درجه حرارت خاک پوششی باید بین 18 تا 24 رجه سانتیگراد باشد و پس از اتمام عمل استریل خاک باید کاملاً تهویه شود تا هیچ گونه اثری از گاز فرمالین در آن دیده نشود.
عملی ** خاک پوششی آماده جهت مصرف باید رطوبت کافی داشته باشد زیرا رطوبت زیاد در پخش یکنواخت خاک در سطح بستر ایجاد اشکال می نماید و کمبود رطوبت باعث بروز مشکل در پنجه دوانی و نفوذ قارچ در خاک پوششی می شود، چنانچه رطوبت خاک کم باشد با آب پاشی روی خاک رطوبت را به حد مطلوب می رساند.
برای اندازه گیری مقدار رطوبت کافی است مقداری خاک را بین دو انگشت شصت و سوّابه فشار داد، چنانچه خاک در اثر فشار دو انگشت به هم چسبید ولی هیچ گونه آبی از آن خارج نشد رطوبت مناسب است.
« آشنایی با مناسبترین زمان خاک دهی »
زمانی عمل خاک دهی روی بستر انجام می شود که مرحله پنجه دوانی قارچ کامل شده و مسلیوم قارچ حداقل 75% سطح بستر را اِشغال نموده باشد. مدت زمان پنجه دوانی بستگی به نوع، مقدار، کیفیت بذر مصرفی، کیفیت کمپوست و شرایط محیطی موجود متفاوت می باشد و معمولاً 14 روز طول می کشد لذا حدود 14 روز پس از عمل تلقیح بسترها می توان از خاک پوششی استفاده نمود. خاک پوششی معمولاً به قطر 3 تا 5 سانتیمتر روی بستر قارچ پخش می شود. ** چنانچه رطوبت محیط را نتوان در حد لازم تامین نمود قطر خاک پوششی را ضخیم تر در نظر می گیرند.** برای یکسانی قطر خاک پوششی در تمام سطح بستر ضروری است قبل از مصرف خاک پوششی سطح بستر کاملاً صاف و فشرده شود.
HYPERLINK "http://mashrom.blogfa.com/post-39.aspx" « اصول مراقبت از بسترها پس از خاک دهی »
پس از خاک دهی باید شرایط لازم برای رشد و نفوذ مسلیوم قارچ در خاک پوششی فراهم شود که این شرایط عبارتند از :
1- تنظیم درجه حرارت در بستر در حدود 23 تا 25 درجه سانتیگراد
2- تامین رطوبت نسبی درون سالن در حد اشباح ›100درصد‹
3- تهویه مناسب
*تذکر: خاک پوششی همانند یک لحاف سطح بستر را می پوشاند از این رو ممکن است سبب افزایش درجه حرارت شود، لذا قبل از خاک دهی حرارت دورن بستر را 3 تا 5 درجه سانتیگراد باید کاهش داد.
برای اندازه گیری دمای درون کمپوست باید دماسنج را در مرکز کمپوست فرو ببریم.
** پس از آنکه شبکه مسلیومی سطح خاک پوششی را کاملاً پوشاند باید شرایط را به نحوی تغییر داد تا قارچ برای تولید اندام باردهی تحریک شود. تولید محصول قارچ خوراکی به شدت تحت تاثیر شرایط محیطی موجود در سالن ها می باشد. پس از آنکه شبکه مسلیومی کاملاً سطح خاک پوششی را پوشاند حرارت داخل سالن را به مدت 2 روز به 16 تا 18 درجه سانتیگراد کاهش می دهیم و عمل تهویه با هوای آزاد صورت می گیرد در این مرحله اولین نشانه های تشکیل اندام باردهی با تشکیل مسلیوم های ضخیم که در بین قارچ کاران فرانسوی لامارکو معروف است شروع می گردد، پس از این مرحله اندام باردهی قارچ شبیه به ته سنجاق ظاهر می گردد. (مرحله ته سنجاق شدن یا پین هِید Pin Head ) که این مرحله معمولاً 25 روز پس از بذرپاشی اتفاق می افتدو در * شرایط خنک ممکن است تا 35 روز افزایش یابد.
سپس قارچ وارد * مرحله دکمه ای شدن می شود که این مرحله استراحتی بوده * و ممکن است قارچ در این مرحله برای 4 تا 6 روز هیچ رشدی نداشته باشد پس از آن رشد سریع کلاهک آغاز می شود. چنانچه عمل تهویه زودتر از موعد مقرر صورت گیرد و یا آنکه سطح خاک پوششی بیش از حد خشک باشد اندام های باردهی معمولاً در حد فاصل خاک و کمپوست تشکیل می شوند.
در هنگام هوادهی سالن ها اگر هوای کافی وارد سالن شود مقدار گاز کربنیک موجود در سالن کاهش یافته و تمامی اندام های باردهی قارچ به طور یکواخت رشد می نماید و مقدار محصول افزایش می یابد.
برعکس اگر هوادهی به صورت ناقص انجام شود رشد قارچ به صورت یکنواخت نبوده و اندام های باردهی در مراحل رشدی مختلف روی سطح بستر مشاهده می شود. *( در مرحله رشد بهترین درجه حرارت برای قارچ 18 درجه سانتیگراد می باشد ) و با کاهش درجه حرارت میزان رشد قارچ نیز کاهش می یابد.
داشت
- براي مصرف كود بهتر است نسبت به تجزيه خاك مزرعه اقدام شود ودرصورت عدم دسترسي به آزمايشگاه، براي شرايط كشت آبي، 150 كيلوگرم اوره ( 3/1 در زمان كاشت، 3/1 دراوج گلدهي و 3/1 تشكيل قوزه)، 150 كيلوگرم سوپرفسفات تريپل و100 كيلوگرم سولفات پتاس به همراه 40 كيلوگرم سولفات روي درزمان كاشت توصيه مي‌شود .
- جهت كاستن ازرقابت بين گياه پنبه وعلف هرز، دراولين فرصت (درحدود 4-2 برگي)، اقدام به وجين وسله شكني نماييد .
- آب نقش اساسي دربروز پتانسيل عملكرد گياه پنبه دارد .بنابراين آب را درزمان مناسب وبه مقدار كافي براساس نياز گياه دراختيار آن قرار دهيد .باتوجه به شرايط خشكسالي حاكم درمنطقه توصيه مي‌شود زمان آبياري را باتوجه به رطوبت قابل استفاده درخاك درنظر بگيريد. هرگاه رطوبت قابل استفاده خاك به 50% تقليل يابد(تشخيص اين زمان، هرگاه نمونه خاكي كه از عمق 20-15 سانتي متر مي‌گيريد درحد گاورو با كمتر ازآن باشد) اقدام به آبياري نماييد .در هرنوبت آبياري نيز بين 600 الي 800 مترمكعب آب دراختيار گياه قراربدهيد .
- شروع گلدهي تا چهارهفته پس از آن مهمترين مرحله ازرشد ونموگياه مي‌باشد چراكه 90% غوزه هاي قابل استحصال به‌عنوان محصول وش دراين مدت كه مصادف با تيرماه است، تشكيل مي‌شوند .لازم است درطول اين مدت گياه اولاً باتنش رطوبتي مواجه نشده و ثانياً با عواملي چون آفات كه باعث خسارت به قوزه ها مي‌شوند نيز به موقع مبارزه شود، چراكه شرايط جوي پس ازاين مدت يعني مردادماه بويژه گرماي زياد روز وشب بشدت ماندگاري قوزه ها را پائين مي‌آورد
شناسایی اصول هوادهی سالن های پرورش :
بوسیله تهویه باید CO2 موجود در سالن های پرورش توسط اکسیژن جایگزین شود . در ضمن ، حرارت و رطوبت هوا نیز باید تنظیم گردد.
عدم تهویه هوای سالن پرورشی باعث افزایش CO2 هوای محیط می شود . تراکم دی اکسید کربن در محیط را پرورش دهندگان قارچ ، هوای بد می گویند .مقدار CO2 هوا نباید از 2/0 درصد تجاوز کند .
هوای خروجی از سالن نباید بیش از 08/0 درصد CO2 داشته باشد . وضع ظاهری قارچ می تواند برای تشخیص کیفیت هوای سالن مورد استفاده قرار بگیرد ، بدین ترتیب که وجود قارچ های پایه بلند و قارچ هایی به راحتی کلاهک آن ها باز می شوند نشانگر کمبود هوای تازه در محیط یا زیاد بودن مقدار CO2 در شرایطی که سایر عوامل رشد در حد مطلوب قرار داده شده باشد .
در تهویه مصنوعی هوای سالن برای کل مقدار هوای تعویض شده ، عدد تعویض هوا مشخص کننده می باشد . عمل تعویض هوا در سالن ها مختلف با توجه به نوع سیستم پرورش قارچ متغیر است . هر چه سیستم کاشت فشرده تر و هر چه نسبت کمپوست استفاده شده به فضای محیط کشت زیاد باشد ، به همان اندازه تماس جریان هوا با بستر های کشت قارچ کمتر می شود .
دریچه هوای تازه باید تا حد امکان در طرف شمالی ساختمان قرار داده باشد . چون در طرف جنوبی ساختمان در طی تابستان هوا به میزان قابل ملاحظه ای گرم می شود .
شناسایی اصول بسته بندی محصول و درجه بندی قارچ دکمه ای قارچ فوق العاده محصول ظریف و حساس میباشد و پس از برداشت به تدریج کیفیت خود را از دست میدهد به همین دلیل برداشت حمل و نقل و نگهداری محصول باید با دقت زیادی اجرا شود. قارچ نیز مانند سایر محصولات کشاورزی دارای یک استاندارد خاص برای درجه بندی میباشد کهتولیدکنندگان بر اساس آن محصول خود را درجه بندی و به بازار عرضه میکنند. درجه بندی ها عبارت اند از : 1-قارچ درجه یک: کلاهک قارچ باز نشده پرده آنالوس کاملا به ساقه چسبیده و قطر کلاهک 3 تا 6 سانتی متر وطول ساقه کمتر از 2 سانتی متر است. 2-قارچ درجه دو: پرده آنالوس کشیده ولی هنوز باز نشده است طول ساقه آن 5/2 تا 7 سانتی متر است. 3-قارچ درجه سه : پرده آنالوس باز نشده کلاهک پهن وقارچ شکل T دارد . قطر کلاهک 5تا7 سانتی متر و طول ساقه آن 5/2 تا 7 سانتی متر است.
شناسایی اصول تبدیل و نگهداری قارچ های خوراکی
خشک کردن قارچ های خوراکی
یکی از رایج ترین روش های فراوری قارچ های خوراکی پس از برداشت ، خشک کردن و تهیه پودر قارچ است .
در روش خشک سازی مواد غذایی با به کار بردن حرارت در شرایط کنترل شده ، بیشتر آب طبیعی موجود در مواد غذایی بوسیله تبخیر ( عمل تصعید در خشک کردن در انجماد ) خارج می شود و با این عمل ماندگاری ماده غذایی افزایش می یابد . قارچ هایی که برای خشک کردن در نظر گرفته می شوند باید سالم و تمیز باشند و نباید شسته شوند ، می توان آن ها را ورقه ورقه کرد. برای خشک کردن مقدار کم قارچ برای مصرف خانگی و در سطح محدود می توان در شریط آب و هوایی مناسب بدون زحمت آن ها را در هوای آزاد خشک نمود . بدین ترتیب که می توان هر بار مقداری قارچ در حدود یک کیلوگرم را در یک کیسه توری قرار داده و در یک محل آفتابی که در آن جا هوا جریان دارد ، آویزان نمود .
از 10 تا 12 کیلو گرم قارچ تازه در حدود یک کیلو گرم قارچ خشک به دست می آید . قارچی که به این صورت خشک گردیده است ، اگر از محیط بیرون رطوبت جذب نکند می توان آن را تا مدت نامحدودی نگهداری کرد . قارچ های خشک شده را می توان در هنگام تهیه غذا های دیگر به آن ها اضافه کرد و یا اینکه قارچ های خشک شده را در آب قرار داده تا خیس شوند و مانند قارچ تازه از آن ها استفاده نمود .
روش های خشک کردن در حالت کلی به چهار دسته تقسیم می شوند :
خشک کن های با جابجایی هوا
خشک کن های سطح حرارت دیده
خشک کن های تحت خلاء
خشک کن های انجمادی
2 –منجمد کردن
یکی دیگر از راه های نگهداری قارچ منجمد کردن آن می باشد که با این کار فعالیت های حیاتی بافت های قارچ محدود شده و از فساد و خراب شدن آن جلوگیری بعمل می آید .
انجماد قارچ در دمای منهای 40 تا منهای 30 درجه سانتیگراد صورت می گیرد . برای این منظور قارچ ها را بعد از برداشت در ازت مایع (196-درجه سانتیگراد ) غوطه ور می سازند یا بطور معمول در 40- درجه سانتیگراد سریعا منجمد می کنند . در هر صورت باید درجه حرارت را خیلی سریع کاهش داد تا از تشکیل بلور های بزرگ یخ در سلول ها جلوگیری شود .
قارچ ها را نیز مانند سایر مواد غذایی می توانم بصورت تازه یا منجمد شده به بازار عرضه گردد .
3-کنسرو کردن :
این روش موفق ترین روش نگهداری قارچ در سطح تجاری می باشد که اولین بار کنسرو کردن قارچ توسط آپرت در سال 1780 در فرانسه اجرا شده ، از این رو به اپراتیزاسیون نیز معروف است . برای کنسرو کردن قارچ ، قارچ ها را بریده و آن ها را به دقت می شوییم و سپس بمدت 5 تا 7 دقیقه آن ها را در آب جوشی که در آن نمک طعام (3 گرم در لیتر ) و جوهر لیمو (5/0 -1 گرم در لیتر) اضافه کردیم ، غوطه ور می کنیم . با اضافه نمودن سولفیت سدیم هم از تغییر ینگ قارچ جلوگیری می کنیم . این ماده بیشتر در تولید ماشینی قارچ بکار برده می شود .
4-قارچ های شور:
قارچ ها را پس از برداشت تمیز می کنند و بعد روی آن نمک می پاشند تا آّ را جذب کرده و محلولی از آب نمک بوجود آید . این نوع قارچ ها را قبل از مصرف باید کاملا شسته و بعد مصرف نمود . البته با این کار بسیاری از مواد معطر قارچ از بین می رود . در تولید تجاری قارچ شور ، مواد معطر بدست آمده از قارچ را به آن اضافه می کنند که این کمبود را جبران می کنند .
5-قارچ های تخمیر شده
برای نگهداری قارچ می توان از تخمیر اسید لاکتیک استفاده کرد . بدین ترتیب که قارچ ها را در یک ظرف مناسب بصورت لایه لایه قرار داده و روی آن ها نمک و شکر (1 کیلو گرم +15 گرم نمک طعام + 10 گرم شکر) می پاشند ، و بعد روی آن یک فنجان شیر ترش شده جهت آغاز فعالیت ها اضافه می شود . روی شرف را با یک پارچه پوشانده و برای اینکه محلول آب نمک همیشه روی قارچ ها را بپوشاند وزنه ای را روی پارچه قرار می دهند . قارچ های تخمیر شده را بوسیله این روش می توان تا چند ماه نگهداری نمود .
6-قارچ ترشی
برای نگهداری قارچ در یک محلول پخته قوی تهیه می شود . بدین ترتیب که به ازای یک کیلو گرم قارچ، یک فنجان آب ، 5/0 لیتر سرکه ، 3 برگ بو ، دانه فلفل 15 دانه یا 10 دانه فلفل فرنگی ، دانه خردل یک قاشق غذاخوری لب پر ، را با هم مخلوط کرده و مواد اضافه شده به سرکه ،جوشانده باید بمدت 5 دقیقه دم بکشند . بعد قارچ ها را به آن اضافه کرده و پس از سرد شدن آن ها را در ظروف مناسب می ریزند . قارچ ترشی را می توان تا یک سال نگهداری نمود .
« بیماریهای قارچی »
در این زمینه 2 گروه بیماری به شرح ذیل از اهمیت خاصی برخوردارند.
· بیماریهایی که در اثر عوامل زنده ایجاد می شوند.
· بیماریهایی که در اثر اختلالات ژنتیکی و مطلوب نبودن شرایط محیطی در سالن های پرورش قارچ ظاهر می شود.
بیماریهای گروه اول نسبت به گروه دوم از اهمیت بیشتری برخوردارند و در صورت بی توجهی به آنها می توانند بخش عمده ای از محصول را از بین ببرند. عوامل زنده نیز از لحاظ وارد نمودن خسارت کیفی و کمّی بر محصول به دو دسته تقسیم می شوند:
1.موجوداتی که به صورت عامل بیماریزا(پاتوژن) مستقیماً به قارچ حمله کرده و از آن به عنوان میزبان و محیط رشد استفاده می کنند و سرانجام باعث از بین رفتن محصول می شوند، در این گروه قارچها باکتریها و ویروسها قرار می گیرند.
2.عوامل رقیب که با نابودکردن محیط رویشی به طور غیر مستقیم باعث بروز خسارت در قارچ می شود. بروز عوامل بیماریزا خصوصاً در مواقعی که بستر کشت ضدعفونی کامل نشده باشد و یا زمانیکه کشت درون کیسه ها به صورت فشرده انجام شود بیشتر است.
تفسیر و تعبیر علایم یک بیماری در تولید و پرورش قارچ دو عامل زیر است:
1. چگونگی رشد و توسعه محصول در زمان وقوع بیماری
2. راه ورود عوامل بیماریزا به محیط پرورش که با دانستن آن می توان به منبع آلودگی پی برد.
به طور کلّی 5 ناقل عمده برای آلودگی در محیط های پرورش قارچ باید در نظر داشت:
1.کارکنان سالنهای محیط کِشت
2. هوا
3. مواد استفاده در بسترهای کِشت
4. اِسپان
5. ابزار و تجهیزات مورد استفاده
بیماریهای اِسپان قارچ خوراکی:
1. اسپُرژیلوس Aspergillus 6. کلادُس پُریوم ClalosPorium
2. پِنی سِلیوم Penicillium 7. اپی کُکُم Epicocum
3. فوزاریوم Fusarium 8. هِلمین توس پُریوم HelminThosPorium
4. آلترناریا Alternaria 9. اسپُرین دونیما SporenDonema
5. نورُسپُرا Nourouspora
۱. بیماری قارچی وِرتِسلیومی (حباب خشک = جوش خشک):
علایم مشخصه این بیماری ظهور نقاط آب سُخته در روی کلاهک قارچ و تبدیل آنها به لکّه هایی به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری است. اگر آلودگی در مراحل اولیه رشد قارچ صورت گیرد باعث بدشکلی کلاهک و کاهش بازارپسندی می شود. در مراحل پیشرفته بیماری کلاهک قارچ چروکیده شده و بافت آن حالت چرمی به خود می گیرد. منابع اصلی آلودگی اولیه را بقایای کمپوست اطراف سالنها یا اسپُر موجود در فضای سالن محل رشد و پرورش قارچ تشکیل می دهند. اندام های آلوده کننده قارچ ممکن است به وسیله ترشحات آب آبیاری روی کلاهک قارچ قرار گیرد و به وسیله مگس ها و حشرات دیگر به سایر نقاط بستر منتقل شود. رشد و نمو این بیماری در حرارتهای بالاتر از 28 درجه سانتیگراد حاصل می شود، تهویه نامناسب، رطوبت نسبی بالا توسعه بیماری را افزایش می دهد به منظور جلوگیری از آلودگی قارچهای سالم باید بلافاصله پس از چیدن قارچهای آلوده را از بین برد. در صورت رعایت کامل بهداشت زراعی و مشاهده بیماری در بسترها حرارت سالن را به کمتر از 14 درجه سانتیگراد کاهش می دهیم.
2. بیماری قارچی دُنبلان کاذب: این بیماری بیشتر اوقات به عنوان رقیب قارچ خوراکی به شمار رفته است تا به عنوان یک قارچ انگل. معمولاً مسلیوم قارچ به صورت توده ای پنبه ای شکل در سطح بستر قارچ در سالنها دیده می شود. این توده پنبه ای شکل به سرعت افزایش حجم پیدا کرده، به رنگ صورتی متمایل به قهوه ای در می آید و به شکل اندامی چروکیده و رویشی شبیه به مغز گاو یا دنبلان را پیدا می کند. در بسترهای آلوده بوی نامطبوعی استشمام می شود. کاهش چشمگیری در میزان محصول به خصوص در نقاط آلوده بستر دیده می شود، مهمترین روش کنترل این بیماری پیشگیری است. افزایش رطوبت بسترها و حرارت بالاتر از 20 درجه سانتیگراد بعد از مصرف خاک پوششی و تهویه کم همراه با رطوبت نسبی بالا.
3. بیماری قارچی سفیدک (تارعنکبوتی): مسلیوم قارچ به صورت پوشش رویشی سفید رنگ ابریشمی روی سطح خاک پوششی بسترها را می پوشانند. مسلیوم قارچ در سطح خاک پوششی به هر طرف گسترش یافته و در مسیر حرکت خود تمام سطح بسترها را می پوشاند. مسلیوم مُسِن و پیرتر از حالت ابریشمی به صورت پوشش سفید رنگ تغییر حالت می دهد. قارچ های مورد حمله رنگ خود را از دست داده و حالت آبکی فرم پیدا می کند. عمده ترین منبع آلودگی اولیه این بیماری خاک پوششی است. بنابراین پاستوریزاسیون دقیق خاک پوششی بسیار ضروری است. در فواصل زمانی متعدد که بیماری در سالن ها ظاهر می شود خاک پوششی و نقاط آلوده باید به وسیله فُرمالین ضدعفونی شود. معمولاً عملیات ضدّعفونی سرعت پیشرفت بیماری را کاهش داده یا از آن جلوگیری می کند.
4. بیماری قارچی حباب تر (جوش تَر): مهمترین علایم این بیماری گسترش یا توسعه بافت مزمحل شده بر روی اندام باردهی که در ابتدا سفیدرنگ و پنبه ای بوده و با گذشت زمان به رنگ قهوه ای در می آید.
5. قارچهای هرز یا رقیب: گروه زیادی قارچهای هیفومسیت که به اصطلاح کپک نامیده می شود، بر روی بسترهای قارچ مشاهده می شوند این قارچها در سالن های پرورش بسیار بوده و عمدتاً به نام قارچهای رقیب یا هرزه نامیده شدند، این قارچها از نظر سرعت جذب مواد غذایی و قدرت تطبیق با شرایط اکولوژیکی قارچ خوراکی برتری داشته و می تواند به سرعت بر روی بستر مستقر شوند و یا اینکه مستقیماً از رشد مسلیوم قارچ خوراکی جلوگیری کند. با جذب مواد غذایی و در نتیجه محصول به طور غیر مستقیم کاهش می دهد.
« بیماریهای باکتریایی »
در اثر بالا بودن رطوبت نسبی بیش از 80% و دمای 16 تا 25 درجه سانتیگراد به سرعت باعث این بیماری می شود و در نهایت موجب تقلید کمیت و به خصوص کیفیت می شود.
مهمترین بیماریهای باکتریایی:
بیماری لکه قهوه ای قارچ خوراکی: عامل بیماریزای این بیماری باعث ایجاد لکه های زرد کمرنگ بر روی کلاهک و پایه می شود، لکه با گذشت زمان قهوه ای تیره و شکلاتی می شوند.
بیماری لکه باکتریایی تیره: در اثر این بیماری لکه های روی کلاهک و حتی ساقه به شکل فرورفته یا حالت لزج ظاهر می شود.
بیماری تیغه های اشک ریز
بیماری مومی شدن قارچ
راههای انتقال بیماری:
منابع اولیه آلوده کننده ( خاک پیت، سنگ آهک، سنگ گچ )
منابع ثانویه‌شان کلاهک‌های بیمار، دستها و کفشهای کارگران، سبدها، چاقوها (کاترها)، مگس‌ها و کنه‌هایی که به عنوان آفت محصول قارچ می‌باشند.
« بیماریهای ویروسی »
مجموعه‌ای از چند ویروس موجب بیماری خطرناک در قارچ خوراکی میشود که تحت نامهای بیماری قهوه‌ای، بیماری ساقه آبکی، بیماری X و بیماری خشکیدگی قارچ در منابع گزارش شده است. این بیماری موجب خسارت شدید به محصول قارچ در بسترها میشود. معمولاً ساقه قارچ بیمار در اثر بیماری کشیده و قارچ به شکل چوب طبل یا بشکه‌ای شکل در می‌آید. . کلاهک قبل از موعد باز میشود. باید توجه داشت که باز شدن قبل از بلوغ تیغه‌های کلاهک قارچ و دراز شدن ساقه قارچ ممکن است در اثر عوامل زیست محیطی و زراعی نیز به وجود آید.
بیماری ویروسی ممکن است علائم مشخصی نداشته باشد اما کاهش میزان محصول در واحد سطح شاید بهترین و مشخص‌ترین علامت بیماری باشد. ویروس باعث ضعیف شدن و کاهش مسلیوم قارچ میشود. انتقال ویروسها از طریق اسپُراسپان به راحتی صورت میگیرد. لاروها، زنبورها و کنه‌ها به عنوان ناقلان ویروسهای قارچ خوراکی در منابع گزارش شده‌اند.
روشهای کنترل بیماری:
الف- دستکاری شرایط محیطی: هوادهی صحیح و اجرای دقیق آبیاری (رطوبت)، کنترل حرارت، رطوبت و غلظت Co2
ب- روش فیزیکی: پاستوریزاسیون خاک پوششی به وسیله بخار آب و اشعه تابی با طول موج کوتاه.
ج- مبارزه شیمیایی: استفاده از سمّ پُرُکُلوراز مَنگَنِز و کاربرد مواد کُلُردار.
د- کنترل بیولوژیکی: به کارگیری باکتریهای آنتاگونیست علیه بیماری لکه قهوه ای. در مبارزه بیولوژیک باید هیچ مانعی برای باکتریهای آنتاگونیست وجود نداشته باشد. با یکبار مصرف باکتریهای آنتاگونیست در خاک پوششی کنترل قابل قبولی را بدست می آورد، باکتریهای آنتاگونیست برای قارچهای خوراکی مضر نبوده و مقدار محصول را کاهش نمی دهند، سازگاری با سایر روشهای کنترلی دارد
« آفات »
۱. مگس ها: معمولاً در روی کمپوست خاک پوششی یا در روی قارچهای خوراکی تخم ریزی می کنند و در شرایط طبیعی تخم ها در مدت 4 تا 5 روز تفریخ شده و تبدیل به لارو می شود. لاروها با تغذیه خود دالانهایی درون ساقه و کلاهک قارچ به وجود می آورند. سپس به درون خاک پوششی نفوذ کرده و در داخل خاک پوششی و کمپوست تبدیل به شفیره می شود. مگس بالغ خسارت چندانی به بار نمی آورد اما می تواند به عنوان ناقل قارچ حباب تر یا حباب خشک، عامل لکه باکتریایی و کنه ها عمل کند. خسارت عمده به وسیله لارو مگس در بسترها بیشتر گزارش می شود و باعث کاهش ارزش اقتصادی آن می شود.
2. زنبورها: بعضی از گونه های زنبور مهمترین آفات قارچهای خوراکی به حساب می آیند. لارو این زنبورها مسلیومهای موجود در کمپوست را کاملاً از بین می برند، همچنین با تغذیه از کلاهک ها در آنها ایجاد دالانهای متعدد می کند. زنبورهای بالغ با نفوذ نور غیر مستقیم خورشید به درون سالنها شروع به تخم ریزی نمایند.
3. کنه ها: کنه ها می توانند خسارت چشمگیری به بذر موجود در کمپوست بزنند، علاوه براین با تغذیه از قارچ باعث ایجاد حفره هایی در سطح قارچها می شوند. کنه ها معمولاً همراه کاه و کلوش ، کود مرغی، و خاک پوششی پیت و یا به وسیله کمپوستهای غیر استاندارد وارد سالنها می شوند. کنه ها با تغذیه از مسلیوم قارچ خسارت شدیدی وارد می کنند و همچنین کنه ها ناقل ویروسهای قارچ خوراکی می باشند. شرایط غیرهوازی، افزایش رطوبت نسبی بسترها شرایط را برای گسترش و افزایش جمعیت کنه ها فراهم می نماید.
4. نماتُدهای انگل: 3 دسته نماتد معمولاً در محیط های پرورش قارچ خوراکی مشاهده می شود عبارتند از
الف- نماتُدهای ساپروفیت (نماتُدهای آزاد) ب- نماتُدهای شکارچی ج- نماتُدهای انگل
نماتُد انگل خسارت شدیدی به محصول وارد می کند و باعث کاهش رشد مسلیوم قارچ در کمپوست و بروز آلودگی ثانویه به وسیله باکتریها می شود. در صورتیکه خاک پوششی یا کمپوست پاستوریزه نشده باشد خسارت شدیدتر می شود.
« بیماری فیزیولوژیکی »
بیماری تاج خروسی: در این بیماری اسپُرُُفُر (اسپرهایی که وجود دارند) حالت غیرعادی پیدا می کند، تیغه ها کوچک شده و در روی سطح کلاهک قارچ تشکیل می شود و یا در هین تغییر شکل دادن حالت باز مثل تاج خروس پیدا می کند. این بیماری عمدتاً در اثر ورود حاصل از سوزاندن روغن و ذغال در اطراف سالنها به وجود می آید. چنانچه کلاهک قارچ در مراحل اولیه تشکیل در معرض بخار یا گازهای ناشی دُز بالای قارچ کُش از مصرف قارچ کش ها یا گازهای ضدّعفونی کننده قرار گیرد نیز دچار تغییر شکل خواهد شد، زیرا این مواد سبب اختلال در رشد کلاهک و تیغه ها می شود.
« کنترل آفات و بیماریها »
استفاده از قارچ کُش ها، باکتری کُش ها آب کُلُردار و حشره کُش ها در کنترل آفات و بیماریهای قارچ خوراکی موضوعی کاملاً اختصاصی است. زیرا میزبان و هم پاتوژن هر دو میکرواُرگانیسم هستند، تعداد نسبتاً کمی از ترکیبات شیمیایی اختصاصی می باشند.
عمده ترین حشره کُش های مورد استفاده عبارتند از :
دیازنون
مالاتیون
لِندین
سِوین – اسم تجاری ( کارباریل ) – برای مبارزه با حلزون و کرم برگ خوار
تیونازین
آترازول
پِری میفوس مِتیل
گوزاتیون
که در ضدعفونی سطح بسترهای کمپوست و کنترل حشرات به کار می رود.
کنه کُش ها:
نیسرون
آبامِکتین
نئورون – اسم ایرانی ( برو مو پُروپیلات )
اورتوس بسیار خوب است
تترادیفون
قارچ کُش ها:
زینِب
کاپتان
مانکوزب
بنومیل
کاربندازیم ( باوِستین )
مانِب
کار بکسین
تیابندازول
پُرُ کُلُراز منگنز
و غیره قارچ کش می باشند که در کنترل بیماریهای قارچی مورد استفاده قرار می گیرند.
کُلُرین یک باکتری کُش قویع و مفید برای کنترل لکه باکتریایی مورد استفاده قرار می گیرد.
هنوز هیچ نوع ترکیب شیمیایی مفیدی برای کنترل بیماریهای ویروسی شناخته نشده است.
فهرست TOC \o "1-3" \h \z \u مقدمه PAGEREF _Toc243663369 \h 1« تاریخچه پرورش قارچ خوراکی » PAGEREF _Toc243663370 \h 2« دسته بندی قارچها » PAGEREF _Toc243663371 \h 4« تشخیص قارچهای خوراکی و سَمّی از یکدیگر» PAGEREF _Toc243663372 \h 6« آشنایی با انواع قارچهای صدفی »7« شناسایی اصول تهیه بستر قارچ صدفی »10« شناسایی اصول تهیه بذر قارچ صدفی »12روش بذر زنی : PAGEREF _Toc243663376 \h 13« آشنایی با بذر قارچهای خوراکی » PAGEREF _Toc243663377 \h 14« شناسایی اصول تهیه اسپان قارچ با کود اسب »15ضدعفونی سالن کشت.........................................................................................................16 روشهاي کشت قارچ صدفی17شناسایی اصول عملیات اجرایی(مرحله داشت)پرورش قارچ صدفی23« اصول برداشت محصول »25« اصول بسته بندی محصول »27تاریخچه ی قارچ دکمه ای....................................................................................................29آشنایی با مفهوم سویه یا استرین31« اصول تهیه اسپان قارچ با استفاده از بذر غلات »32« آشنایی با مفهوم کود کمپوست »33« مواد و نحوه به عمل آوردن کود کمپوست »35« آشنایی با فرمولبندی کمپوست »37« مزایای کمپوست مصنوعی »39:: ويژگيهای سوله تهيه كمپوست40« روشهای تولید کود کمپوست »42« مراحل به عمل آوری کمپوست به روش دراز مدت »44« شناسایی اصول روش کوتاه مدت تهیه کمپوست »45« آشنایی با روشهای آماده سازی بستر »48آشنایی با خاک پوششی بستر سالن های پرورش قارچ50« شناسایی اصول ضدّ عفونی خاک پوششی »51« آشنایی با مناسبترین زمان خاک دهی »53« اصول مراقبت از بسترها پس از خاک دهی »53داشت55شناسایی اصول هوادهی سالن های پرورش :57شناسایی اصول بسته بندی محصول و درجه بندی قارچ دکمه ای58شناسایی اصول تبدیل و نگهداری قارچ های خوراکی59« بیماریهای قارچی »64« بیماریهای باکتریایی »69« بیماریهای ویروسی »70روشهای کنترل بیماری:71« آفات »71« بیماری فیزیولوژیکی »73« کنترل آفات و بیماریها »74منابع...........................................................................................................................77