پاورپوینت درس 12 حسن تعلیل، حس آمیزی، اسلوب معادله (pptx) 23 اسلاید
دسته بندی : پاورپوینت
نوع فایل : PowerPoint (.pptx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد اسلاید: 23 اسلاید
قسمتی از متن PowerPoint (.pptx) :
به نام یگانه ی هستی بخش
درس 12 : حسن تعلیل، حس آمیزی، اسلوب معادله
علوم و فنون ادبی 3 پایه ی دوازدهم
علم بدیع :
علمی که به بررسی کلام از بعد زیبایی شناسی می پردازد و آرایه ها و صنایع ادبی را بررسی می کند.
این علم، به دو شاخه تقسیم می شود :
بدیع لفظی
بدیع معنوی
بدیع لفظی :
به آرایه ها و صنایع ادبی می پردازد که به شکل ظاهر کلمات و ساختار ظاهری آنها (موسیقی)، مربوط است. مانند آرایه های : جناس، سجع و ...
بدیع معنوی :
درباره ی آن دسته از آرایه ها بحث می کند که به معنا و محتوای سخن مربوط هستند. مانند : ایهام، تضاد، حسن تعلیل، حس آمیزی، اسلوب معادله.
سه آرایه ی حسن تعلیل، حس آمیزی، اسلوب معادله که از زیر شاخه های بدیع معنوی می باشند، موضوع درس امروز ما هستند.
حسن تعلیل
شاعر، برای پدیده ای که دارای علت منطقی، علمی و باورپذیر است، یک علت غیر واقعی، خیالی اما زیبا و دلپسند ارائه می کند.
مثلاً به سؤالی که شاعر در مصراع اول بیت زیر مطرح می کند، دقت کنید : چرا خم گشته می گردند، پیرانِ جهان دیده؟
به نظر شما جواب این سؤال چیست؟ پاسخ های دانش آموزان را می نویسیم. احتمالاً با چنین پاسخهایی مواجه می شویم :
- چون پیر می شوند و به علت کهولت سن دچار خمیدگی پشت می شوند.
- چون ستون فقرات آنها، به علت بالا رفتن سن و کهولت، فرسایش پیدا می کند و باعث ایجاد خمیدگی و انحنا در پشت آنها می شود ... و جوابهایی از این قبیل.
حال، مصراع دوم بیت را که پاسخ شاعر به این سؤال هست را، روبروی مصراع اول، می نویسیم :
به زیر خاک ، می جویند ، ایّام جوانی را
می گوییم : دانش آموزان عزیز می بینید که پاسخ هایی که شما دادید، کاملاً منطقی و درست بود اما پاسخ شاعر، پاسخی غیر واقعی است.
با این وجود ما به عنوان مخاطب، از پاسخ غیر واقعی شاعر، نه تنها ناراضی نیستیم بلکه اقناع هم می شویم.
این شگرد زیبای شاعرانه را «حسن تعلیل» می نامند.
«حُسن» به معنی زیبایی و «تعلیل»، مصدر باب تفعیل عربی به معنی «علت آوردن» و هر دو در کنار هم، معنی «علت زیبا آوردن» می دهند.
حال، مثال های دیگر می آوریم و برای دانش آموزان، تفسیر می نماییم:
از آن مرد دانا دهان دوخته است که بند که شمع از زبان سوخته است
علت سکوت انسان عاقل را آگاه شدن او از عاقبت شمع که به علت زبان درازی (فتیله) / آتش می گیرد و می سوزد و آب می شود، می داند.
آن شمع که می سوزد، گویی ز چه می گرید؟
زیرا که ز شیرینش، در مهر جدا کردی
علت گریه ی شمع (آب شدن شمع و چکیدن آن) را، جدا شدن موم از عسل می داند.
خط مشکین، زان نوشته بر رُخش، کلکِ قضا
تا بُوَد از بَهرِ دفعِ چشمِ بد، حرز دُعا
علت وجود خط سیاه، بر رخ زیبای محبوبش را، سیاهیِ
نوشته ی دعا می داند که کار قضای الهی ست برای حرز و دفع چشم زخم.
به صدق کوش که خورشید زاید از نَفَست
که از دروغ، سیه روی گشت، صبح نخست
علتِ فجر کاذب نامیدنِ فجر اول را، دروغگویی اش (مدت زمان کوتاه پدیدار شدن و سپس ناپدید شدن آن) می داند.
رسم بد عهدی ایام، چو دید ، ابر بهار
گریه اش بر سَمَن و سُنبُل و نسرین آمد
علت بارش باران بهاری را، گریه ی ابر بهار به خاطر بی وفایی روزگار در حق گل ها می داند که عمری کوتاه دارند.
مگر تو شانه زدی زلف عنبر افشان را
که باد، غالیه سا گشت و خاک، عنبر بوست؟
علت معطر بودن هوا را این می داند که لابد محبوب زیبارو،
زلف معطر و خوشبویش را شانه زده که هوا اینچنین خوشبو شده است.
حس آمیزی
گاهی شاعر نازک خیال، برای غنای بیشتر بخشیدن به کلامِ خود، از آمیختن حس های پنج گانه ی (شنوایی، بینایی، بویایی، چشایی، لامسه) با همدیگر استفاده می کند.
مانند :
گوشِ مروّتی کو کز ما نظر نپوشد؟
دست غریق، یعنی، فریاد بی صدائیم
کارِ گوش، شنیدن است اما شاعر در اینجا از گوش، نظر و نگاهِ
عنایت، می خواهد.
از صدای سخن عشق، ندیدم خوشتر
یادِگاری که در این گنبدِ دَوّار، بمانَد
صدا شنیدنی است اما در اینجا از ندیدم به جای نشنیدم
استفاده کرده است.
دو حس شنوایی و بینایی، با هم ممزوج شده اند.
به ترانه های شیرین، به بهانه های رنگین
بِکِشید سویِ خانه، مَهِ خوبِ خوش لِقا را
ترانه، شنیدنی است که در اینجا شاعر صفت شیرین را که مربوط به حس چشایی است، برای آن آورده است.
دو حس چشایی و شنوایی با هم آمیخته شده اند.
