صفحه محصول - پیشینه و مبانی نظری آشنایی با بازارهای قدیمی ایران و فضاهای بازار

پیشینه و مبانی نظری آشنایی با بازارهای قدیمی ایران و فضاهای بازار (docx) 14 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 14 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

مبانی نظری وپیشینه تحقیق آشنایی با بازارهای قدیمی ایران وفضاهای بازار فصل دوم:مبـانـی نـضـری مـعـمـاری آشنایی با بازارهای قدیمی ایران وفضاهای بازار بازارهای ایرانی واژه بازار بسیار کهن است و به معنی محل خرید و فروش و عرضه کالاست. بازار در فارسی میانه به صورت "وازار" و با ترکیب هایی مانند وازارگ (بازاری) و وازارگان (بازرگان) به کار می رفته؛ ...این واژه ایرانی به زبان برخی از سرزمین هایی که با ایران تبادلات بازرگانی داشتند، مانند سرزمین های عربی، ترکی، عثمانی و برخی از کشورهای اروپایی، راه یافته است. در زبان فارسی بازار به عنوان اسم مکان به معنی محل خرید و فروش کالاست و با وجود آنکه این واژه امروزه بیشتر درباره بازارهای دائمی، اصلی و قدیمی شهرهای کهن و تاریخی به کار می رود، در گذشته گاه به صورت ساده و گاه با پیشوند یا پسوندهایی به معنی مکان خرید و فروش به طور مطلق بوده است. واژه بازار در ادبیات فارسی مفهومی وسیع و گسترده دارد و به معنی محل شلوغ و پرازدحام، اعتبار و اهمیت اشخاص و غیره به کار می رفته است. عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی راسته اصلی از آن جا که بازارهای اصلی ایران غالبا به شکل خطی و در امتداد مهمترین معبر شهری شکل می گرفته است، مهم ترین بخش و عنصر اصلی یک بازار، راسته اصلی آن است. یک راسته بازار در ساده ترین شکل با دکان های واقع در دو سوی آن شکل می گرفت.در امتداد یک راسته اصلی، اصناف گوناگونی مستقر می شدند، به این ترتیب که هر صنف در بخشی از راسته اصلی جا می گرفت. در بعضی از شهرهای بزرگ دو یا چند راسته اصلی به صورت موازی یا متقاطع پدید می آمد. راسته فرعی بازارهای شهر های بسیار کوچک تنها یک راسته اصلی داشت، اما در شهرهای متوسط و بزرگ، علاوه بر راسته اصلی، تعدادی راسته فرعی به صورت موازی یا عمود بر راسته اصلی پدید می آمد. دالان دالان یک فضای ارتباطی است که غالبا در فضاهای معماری و به شکل خطی نقش رابط بین فضای بیرونی با فضای درونی ساختمان، یا تنها بین فضاهای درونی بنا را دارد. در بازارهای بزرگ نیز، دالان یک فضای ارتباطی است و غالبا به صورت کوچه یا راسته ای کوچک و فرعی است که از یک سو به راسته ای دیگر و از سوی دیگر به یک کاروانسرا مربوط است و معمولا در دو سوی آن تعدادی حجره و دکان وجود دارد. در بازار تهران شمار زیادی دالان وجود دارد.بازار سمنان چهارسو محل تقاطع دو راسته اصلی و مهم بازار را چهارسو می نامند. در بعضی از موارد در محل برخورد دو راسته طراحی شده بازار، غالبا فضایی به صورت چهارسو می ساختند که به سبب موقعیت ارتباطی آن ارزشمند به شمار می آمد. چهار سوی بازار اصفهان، بازار لار، بازار تهران، بازار کرمان و چهارسوی بازار بخارا از نمونه های خوب باقیمانده، به شمار می آیند. در برخی از دوره های تاریخی به پیروی از واژه عربی "سوق" به معنی بازار، به جای چهارسو از واژه "چهارسوق" استفاده می کردند.میدان در کنار یا امتداد بعضی از بازارهای مهم در شهرهای بزرگ، یک میدان شهری یا ناحیه ای وجود داشت، زیرا بازار مهمترین معبر شهر بود و در بیشتر موارد با یک میدان شهری مرتبط بود. بازار بزرگ اصفهان با دو میدان: سبزه میدان (میدان کهنه) و میدان امام (نقش جهان) مرتبط است. در کنار قسمتی از بازار کرمان، میدان گنجعلی خان قرار دارد. سبزه میدان در کنار بخشی از بازار تهران بوده و هنوز هم قسمتی از فضای آن باقی مانده است. گاه در امتداد بازار یک یا چند میدانچه وجود داشت که در مواردی در قرن های اخیر بعضی از این نوع میدانچه ها را تکیه یا حسینیه نیز می نامیدند. نمونه هایی از آن را هنوز در بازار سمنان و بازار تجریش تهران می توان دید. جلوخان جلوخان به عنوان یک فضای شهری، عبارت از فضایی ارتباطی به شکل یک میدانچه است که از چهار یا سه طرف محصور و دارای فضای ساخته شده ای است که به عنوان یک فضای ورودی، مکث و تجمع مورد استفاده قرار می گرفت. عناصر و فضاهای معماری بازار حجره پارچه فورشی - مغازه یا همان دکان پارچه فروشی حجره (دکان) حجره یا دکان را می توان ساده ترین و کوچکترین، اما مهمترین عنصر و فضای بازار دانست. مساحت حجره ها بسیار متفاوت و به طور متوسط از ده تا بیست و پنج متر مربع بوده است. حجره های واقع در طبقه همکف و هم تراز با سطح معبر به طور معمول نقش یک مغازه یا دکان را داشت، که کالاهایی در آن عرضه می شد، در حالی که حجره های واقع در طبقه فوقانی بازارهای دو طبقه بیشتر به عنوان دفتر کار و فضای اداری یک تجارتخانه مورد بهره برداری قرار می گرفت. بعضی از حجره های واقع در طبقه فوقانی بازارها نیز به عنوان کارگاه استفاده می شد. بعضی از حجره های بازار کمی (در حدود پنجاه تا هفتاد سانتی متر) از سطح معبر بالاتر بودند، در این حالت در برخی موارد در زیر هر حجره یک انبار می ساختند. بعضی از حجره ها افزون بر فضای اصلی، بخشی به صورت صندوقخانه داشتند. صندوقخانه فضایی واقع در انتهای حجره بود که با دیواری جدا کننده از فضای اصلی حجره متمایز می شد.حجره نام عمومی فضای شکل دهنده به کاروانسراها هم هست. حجره های کاروانسراها نیز گاه در دو طبقه ساخته می شدند که حجره های طبقه همکف بیشتر جنبه تجاری یا کارگاهی و حجره های طبقه فوقانی اغلب جنبه دفتری و اداری و گاه کارگاهی داشت. کاروانسرا (سرا) کاروانسراها را می توان مهمترین فضای معماری طراحی شده در بازارها و تقریبا همانند پاساژهای امروزی دانست. احتمالا یکی ازعلل پیدایش کاروانسراها، محدود بودن طول راسته های بازار بوده، همانگونه که امروزه اگر یک خیابان تجاری بسیار پر رونق شود به گونه ای که تمام دکان های واقع در امتداد آن، پاسخ گوی نیاز موجود به فضاهای تجاری نباشد، به تدریج پاساژهایی در پشت دکان ها ساخته می شود و تنها ورودی آن ها را در خیابان قرار می دهند و به این ترتیب به ظرفیت فضاهای تجاری یک خیابان افزوده می شود. در گذشته هم اگر بازار اصلی یک شهر توسعه می یافت، تعدادی کاروانسرا در پشت راسته اصلی و گاه در کنار راسته های فرعی ساخته می شد.از ابتدای قرن حاضر به تدریج در بازارها به جای واژه "کاروانسرا"، واژه "سرا" را به کار می برند. پس از این که نقش کاروان ها در حمل و نقل ضعیف شد و از کالسکه، درشکه و سپس وسایل نقلیه موتوری استفاده شد، پیشوند "کاروان" از کلمه کاروانسرا حذف شد، و به کاروانسرای شهری، سرا گفته شد. واژه سرا در گذشته به معنی خانه بوده است. کاروانسراها فضاهایی درون گرا و دارای یک حیاط مرکزی بودند که حجره هایی در چهار سمت آن در یک یا دو طبقه ساخته می شد. تیمچه واژه "تیم" به معنی کاروانسرا بوده است، چنان که ناصرخسرو در سفرنامه خود از این واژه استفاده کرده است و تیمچه به معنی تیم کوچک یا کاروانسرای کوچک بوده است. اما در دوره معاصر به کاروانسراها یا سراهای کوچک و سرپوشیده، تیمچه می گویند، مانند تیمچه امین الدوله در کاشان. این خصوصیت کالبدی تیمچه ها، یعنی سرپوشیده بودن آنها، فضای مناسبی برای عرضه کالاهای گرانبها مانند فرش، دور از آسیب باد و باران و آفتاب پدید می آورد. به همین سبب فضای تیمچه ها، غالبا نسبت به کاروانسراها از لحاظ اقتصادی گران تر بوده و برای عرضه اجناس ارزان قیمت استفاده نمی شده است.در دوره قاجاریه طرح های متنوعی از ترکیب تیمچه و کاروانسرا پدید آمد، سراچه و تیمچه امیر در تبریز و سرا و تیمچه حاج رضا در قزوین از نمونه های این نوع بناها هستند. قیصیریه لار - لارستان قیصریه واژه قیصریه از کلمه لاتینی "کایسارئا" به معنی بازار شاهی مشتق شده است. در بعضی از منابع اشاره شده که واژه قیصریه با کلمه "قیصر" یا "سزار" مربوط بوده است. در ایران به فضایی قیصریه گفته می شد که از لحاظ خصوصیات معماری به یک راسته فرعی، دالان یا تیمچه و در موارد معدودی به یک سرا شبیه بود، اما از لحاظ کارکردی غالبا به عرضه کالاهای لوکس و گرانبها، به ویژه انواع منسوجات عالی اختصاص داشت، به همین سبب فضای قیصریه ها یک یا چند در ورودی داشت، که در هنگام شب آن را می بستند. در اصفهان نمونه هایی از این نوع قیصریه ها وجود داشت.در بعضی از بازارهای عثمانی در شهرهای تاریخی ترکیه امروز، و نیز در سوریه و الجزایر، فضایی به نام "بدستان" وجود داشت که برخی محققان اظهار داشتند که نام آن از واژه بده بستان فارسی گرفته شده است. کارکرد بدستان کاملا مشابه کارکرد قیصریه بود و به عرضه کالاهای گرانبها و به خصوص منسوجات نفیس اختصاص داشت. بازارهای قدیمی کردستان HYPERLINK "http://www.aftabir.com/travel/iran/kordestan/historical_monuments/markets.php" \l "top" بازار قديمى سنندج شهر سنندج داراى دو بازار بزرگ و عمده است که يکى از آنها به بازار قديمى شهرت دارد. پلان اين بازار به شکل يک مستطيل بزرگ است و با بيشتر بازارهاى ايرانى که به صورت خطى شکل گرفته‌اند، تفاوت دارد. اين بازار با الهام از بازار پيرامون ميدان نقش جهان اصفهان ساخته شده است. در وسط اين بازار سراهاى مختلفى قرار داشت که در اثر خيابان‌کشى در اوايل حکومت پهلوى از بين رفت و بازار به دو بخش تقسيم شد. بخش شمالى خيابان را بازار سنندجى و قسمت جنوبى را بازار آصف مى‌نامند. از چهار دروازه قديمى بازار سنندج، اکنون سه دروازه در مدخل ورودى قديمى باقى مانده است. تاريخ ساخت بازار سنندج به زمان سليمان خان اردلان در سال ۱۰۴۶ هـ.ق باز مى‌گردد. در اين تاريخ سليمان خان از طرف شاهان صفوى به عنوان والى کردستان منسوب و سنندج به عنوان مرکز ايالت کردستان انتخاب شده بود. اين بازار و قلعه حکومتى (دژ سنه) هم‌زمان ساخته شده‌اند. سقف راسته بازار به صورت طاق و تويزه و طاق و گنبد ساخته شده و سقف حجره‌ها نيز به صورت طاق و تويزه اجرا شده است. مصالح به کار رفته در بازار بيشتر سنگ، خشت و آجر است. HYPERLINK "http://www.aftabir.com/travel/iran/kordestan/historical_monuments/markets.php" \l "top" بازار سر تپوله سنندج يکى از بازارهاى شهر سنندج به نام بازار سرتپوله در محله‌اى به همين نام واقع است. اين بازار از خيابان شهدا آغاز و به ابتداى بازار مستطيل شکل قديمى متصل مى‌شود. بازار سرتپوله در مسير راه قديمى مريوان و سقز به کردستان عراق که هنوز بقاياى آن موجود است، شکل گرفته و در گذشته در مسير راه کاروان‌رو براى رسيدن به بازار اصلى سنندج قرار داشت. گذر اصلى بازار فاقد سقف و داراى حجره‌ها و مغازه‌هايى از حرفه‌هاى مختلف است. اگرچه امروزه اين بازار از رونق گذشته برخوردار نيست، ولى همچنان به حيات خود ادامه مى‌دهد. HYPERLINK "http://www.aftabir.com/travel/iran/kordestan/historical_monuments/markets.php" \l "top" بازار بيجار بازار بیجار از جمله آثار برجای مانده از دوران قاجاریه است و در مرکز بافت قدیمی شهر بیجار قرار دارداین بازار متشکل از مجموعه است که شامل یک راسته طولانی شمالی – جنوبی و تیمچه حاج شهباز و سرایی به نام سرای امیر تومان می‌شود. تعدادی حجره از بافت معماری قدیم بازار در دو طرف راسته اصلی باقیمانده و مابقی حجره‌ها و راسته‌ها دستخوش تغییرات عمده‌ای شده است. در پوشش حجره‌ها از طاق و تویزه استفاده شده است. تیمچه حاج شهباز در ضلع شرقی راسته بازار بزرگ بیجار قراردارد. این اثر معماری دارای یک فضای سرپوشیده مرکزی است که حجره‌هایی در پیرامون آن شکل گرفته است. ویژگی معماری این تیمچه نوع قوس‌ها و کاربندی‌هایی است که در سقف آن مورد استفاده قرار گرفته و همچنین بقیه نورگیرهای آن در سقف و در ترکیب با کاربندی‌های تصویری زیبا را ایجاد نموده که نشانگر تفکر و ذوق بالا و قابل توجه معمار ساختمان است. سرای امیر تومان نیز در ضلع غربی بازار بیجار قرار دارد که در بین مردم بیجار به تیمچه امیر تومان معروف است. این سرا دارای یک حیاط مرکزی است که حجره‌هایی در پیرامون شکل گرفته است. پلان آن به شکل هشت و نیم هشت است و در یک طبقه با مصالح خشت و آجر و سنگ ساخته شده است. center5391150بازار بیجار در سال 1378 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 2591 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. 220980382587500 220980000 220980bottom00 11620582486500موقعيت جغرافيايى بيجار که بر سر راه کردستان و آذربايجان قرار دارد، موجب وسعت و گستردگى خاص اين بازار شده است. در گذشته نيز اين بازار به دليل قرار گرفتن در مسير کاروان‌هاى تجارى از رونق در خور توجهى برخوردار بود. تاريخ دقيق ساخت بازار بيجار مشخص نيست ولى با توجه به نوع معمارى و بقاياى وضعيت موجود آن، به نظر مى‌رسد که احتمالاً در دوره قاجار ساخته شده باشد. HYPERLINK "http://www.aftabir.com/travel/iran/kordestan/historical_monuments/markets.php" \l "top" تيمچه حاج شهباز در ضلع شرقى راسته بازار بزرگ بيجار، تيمچه‌اى زيبا قرار دارد که به نام تيمچه حاج شهباز معروف است. اين تيمچه داراى يک فضاى سرپوشيده مرکزى است که حجره‌هايى در پيرامون آن شکل گرفته است. ويژگى معمارى اين تيمچه در نوع قوس‌ها و کاربندى‌هايى است که در سقف آن اجرا شده است. همچنين نورگيرهاى آن در سقف و در ترکيب با کاربندى‌ها، تصويرى زيبا پديد آورده که نشان‌گر تفکر و ذوق بالا و قابل توجه است. 20429552641500سراى امير تومان در ضلع غربى بازار بيجار سرايى قديمى وجود دارد که در زبان محلى به تيمچه امير تومان معروف است. اين سرا به علت مجاورت با پارکى کوچک، از موقعيت مناسبى در شهر بيجار برخوردار است. سراى اميرتومان داراى يک حياط مرکزى با حجره‌هايى در پيرامون آن است. پلان آن به شکل هشت و نيم هشت است و در يک طبقه با مصالح خشت، آجر و سنگ ساخته شده و به عنوان مکان تجارى قابل توجهى در کنار بازار قديمى بيجار مطرح بود. اين بنا هم احتمالاً در دوره قاجار ساخته شده است. HYPERLINK "http://www.aftabir.com/travel/iran/kordestan/historical_monuments/markets.php" \l "top" بازار قديمى سقز از بازار اصلى و قديمى شهر سقز آثار زيادى بر جاى نمانده است و تنها آثار به جاى مانده شامل بقاياى راسته‌هاى آن است که در طى چند دهه گذشته به کلى از نظر معمارى دگرگون شده است. با توجه به آثار به جاى مانده از کاروانسراى تاجوانشير در کنار اين بازار، مى‌توان به اهميت بازار سقز در گذشته پى برد. مبانی نظری در مورد طرح مورد نظر: درشکل گیری طرح که از آن بعنوان یک مرکز نمایشگاهی و گالری شهر نام برده می شود به طور عام , بستر فیزیکی(سایت پروژه و ویژگی های آن) و بستر نظری (مبانی نظری و کانسپت) به نسبت نقش مهمی را ایفا کرده اند. در بخش مبانی نظری عام پروژه 2 عامل مد نظر قرار گرفته است که عبارتند از: 1- مفهوم گرایی: (تعیین ویژگی های عام یک مرکز فرهنگی با توجه به مفاهیم حوزه فرهنگ) 2-ایجاد ساختار شهری . 2496254005600 1- مفهوم گرایی: توجه به ویژگی ها و مفاهیم موجود در عرصه فرهنگ می تواند در دستیابی به ساختار موفق و پایدار و ارتقای کیفیت فضای فرهنگی موثر باشد و بطور محسوس و نا محسوس بر مخاطب تاثیر گذارد. در تحقیق حاضر سعی میشود تا در حد امکان به این مفاهیم توجه شده و راهکار ارائه شود. ویژگی : فرهنگ پدیده ای غیر ذاتی و آموختنی است و منتقل می شود - فرهنگ امری اجتماعی است و در جامعه آموخته می شود left6350راهکار: توجه به نقش تعاملی , انتقال دهنده و آموزشی فضا های فرهنگی و نزدیکی این نوع فضا به عرصه های زندگی اجتماعی (فضا های شهری) ویژگی : فرهنگ پدیده ای ذهنی و تصوری است.(ارزش ها در ذهن جای می گیرند) left25314600 راهکار :فضا هایی که ارزش ذهنی ماندگار , قابل درک و عمیق در مخاطب ایجاد می کند. (خوانایی , تندیس گرایی , و قابلیت اکتشاف فضاها , می توانند به عنوان راهکار مطرح شوند) ویژگی :فرهنگ خشنودی بخش است.( در جهت اهداف عالی زندگی و آرمان های عالی حیات حرکت می کند , اگر این چنین نباشد پایدار نمی ماند.) راهکار : جامعیت فضاها و عملکرد ها بصورتی که بتواند طیف وسیعی از نیاز های فرهنگی مخاطبین را پاسخ دهد. ویژگی : فرهنگ تحول گراست و سکون را نمی پذیرد.سازگاری می یابد , دگرگون می شود. left8364راهکار : لزوم توجه به انعطاف و پویایی فضاها در فرم و عملکرد. فضاهایی که پاسخگوی عملکرد های مختلف در ایام مختلف باشند. پویایی و سیالیت در کالبد بنا. ویژگی : فرهنگ پدیده ای یگانه ساز است. (یگانه سازی عناصر موجود در آن) راهکار :وحدت در یگانه سازی عناصر فضایی معماری , می بایست قابل ادراک باشد.(وحدت در عین کثرت) left7602500 2-ایجاد ساختار شهری : با توجه به نقش شهر ها بعنوان عرصه حضور , فعالیت و اجتماعی شدن انسان , افزایش نقش اجتماعی پروژه با نزدیکی به ساختار و عملکرد های شهری و توجه به اصول بکار رفته در شهرسازی ایران , و خصوصیت کالبدی بکار رفته در آن می تواند بعنوان عامل تاثیر گذار در طراحی اهمیت پیدا کند. برخی از اصولی که در طرح نمایشگاه مورد توجه قرارگرفته اند به شرح زیر بیان می شود: left11276001-اصل پیوستگی فضایی که می تواند در مقیاس مجموعه های شهری نیز معنا پیدا کند. 2-اصل محصوریت فضاها که بواسطه ایجاد ایستایی پویایی میتواند به فضاها اعتبار ببخشد. 179378813011000 left197003-سادگی فضاهای شهری ایران که به خوانایی پروژه منجر می شود. 4-ترکیب و کمپوزیسیون می تواند به یگانگی و جذابیت پروژه کمک کند. left34072 5-اصل آگاهی از فضا , رابطه انسان و محیط را بهبود می بخشد. -6350006-اصل قلمرو که با ایجاد سلسله مراتب ماهیت فضایی ایجاد می کند. علاوه بر آن خصلت دلبرانه فضاها و عناصر شهری درمعماری ایران با توجه این امر ستودنی است . معماری شما را تا حصول به مقصد با جذابیت همراهی کرده و از سهل و ممتنع بودن آن پرهیز می کند. منابع: گیدئین ، زیگفرید ، فضا – زمان ومعماری ، ترجمه منوچهر مزینی ، شرکت انتشارات علمی وفرهنگی ، چاپ چهارم ا.ماله ،ژ.ایزاک ، تاریخ ملل شرق ویونان ، ترجمه عبدالحسین هژیر رانبری آرنولد ، طرح ریزی نمایشگاه ، ترجمه پری آل داود آلن ادوارد ، نظم معماری – کاربردهای ساختمان ، ترجمه کیومرث زنده دل ، نشرچکامه ، چاپ اول ،1376 مهندسین مشاور مسکن ونواحی صنعتی ، طرح توسعه نمایشگاه بین المللی تهران ، جلداول مدرس ، شاهرخ ، کاربردهای جهانی نمایشگاه ها ، مرکز توسعه صادرات ایران ، تهران ،1369 سازمان نمایشگاه ها ووزارت بازرگانی نشریات سالهای 57-1352 فصلنامه صنعت حمل ونقل ویژه نمایشگاه ، مهر 1371 سالوادوری ، ماریو ، سازه در معماری ، ترجمه دکتر محمود گلابچی ، انتشارات دانشگاه تهران ،چاپ اول ، پاییز 1374 قبادیان ، وحید ، طراحی اقلیمی ،انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ پنجم 1382 قبادیان ، وحید ، مبانی ومفاهیم در معماری معاصر غرب قبادیان ، وحید ، دفتر پژوهشهای فرهنگی ، چاپ دوم 1383 رحیمیان ، مهدی، سینما:معماری در حرکت ، انتشارات سروش ، چاپ اول 1383