صفحه محصول - مقاله اقسام صفات الهي

مقاله اقسام صفات الهي (docx) 16 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 16 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

اقسام صفات الهي واژة اسم كاربردهاي مختلفي دارد. در گسترده‎ترين كاربرد به معني هر لفظي است كه بر معنايي دلالت مي‎كند. اسم در اين كاربرد مترادف با كلمه است، و حرف و فعل در اصطلاح علماي نحو را نيز شامل مي‎شود. دومين كاربرد اسم همان است كه در اصطلاح علماي نحو به كار مي‎رود. و يكي از اقسام كلمه و قسيم حرف و فعل است. سومين كاربرد آن معنايي است كه در اصطلاح متكلمان مقصود است. و آن عبارت است از لفظي كه بر ماهيت و ذات من حيث هي و بدون در نظر گرفتن اتصاف آن به صفتي از صفات دلالت مي‎كند. مانند الفاظ سماء (آسمان)، ارض (زمين)، رجل (مرد) و جدار (ديوار). واژة صفت نيز كاربردهاي مختلفي دارد. حكما مبادي مشتقات را صفت، و مشتقات را اسم مي‎گويند. از نظر آنان علم و قدرت صفات‎اند، و عالم و قادر يا عليم و قدير اسم، ولي متكلمان مشتقات را صفات ناميده و مبادي مشتقات را «معني» مي‎گويند. بنابراين، علم و قدرت، معني، و عالم و قادر يا عليم و قدير صفات‎اند. به عبارت ديگر، هرگاه ذات و ماهيت را از آن جهت كه موصوف به وصف يا معناي ويژه‎اي است، در نظر آوريم واژة صفت به كار مي‎رود. «الصفة هي الاسم الدال علي بعض احوال الذات، و ذلك نحو طويل و قصير و عاقل و غيرها» «ان الصفة في الحقيقة ما أنبأت عن معني مستفاد يخص الموصوف و ما شاركه...». ياد آور مي‎شويم، اين گونه ملاحظات در عمل چندان رعايت نمي‎شود، و هر يك از اسم و صفت به جاي ديگري به كار مي‎رود. يگانه واژه‎اي كه معناي وصفي نداشته، ‌و به عنوان اسم مخصوص خداوند، شناخته شده است؛ اسم جلالة (الله) است. اما واژه‎هاي ديگر چون عالم، قادر، حي، رازق، باقي و غيره هم به عنوان اسماء الهي به كار مي‎روند، و هم صفات خداوندي، چنان كه در روايات معروفي كه براي خداوند نود و نه اسم بيان شده است، جز اسم جلاله، همگي از مشتقات و صفات مي‎باشند. تقسيمات صفات صفات الهي را از جهات گوناگون تقسيم كرده‎اند: 1. صفات جمال و صفات جلال: صفات جمال يا صفات ثبوتي صفاتي‎اند كه بر وجود كمالي در خداوند دلالت مي‎كنند. مانند عالم و علم، قدرت و قادر، خلق و خالق، ‌رزق و رازق و غيره. و صفات جلال يا صفات سلبي صفاتي‎اند كه چون بر نقصان و فقدان كمال دلالت مي‎كنند، از خداوند سلب مي‎شوند. مانند: تركيب، جسمانيت، مكان، جهت، ظلم، عبث و غيره. صدر المتألهين در اين باره گفته است: «اين دو اصطلاح (صفت جمال و جلال) با تعبير ذي الجلال و الاكرام در آية كريمة: تَبارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ» هماهنگ است زيرا صفت جلال عبارت است از آنچه ذات خداوند را از مشابهت با غير آن منزه مي‎دارد، و صفت اكرام عبارت است از آنچه ذات الهي به آن آراسته است، پس خداوند با صفات كمال وصف مي‎شود، و با صفات جلال از نواقص پيراسته مي‎گردد»صفات سلبي كاربرد ديگري نيز دارد، و آن صفاتي است كه بر سلب نقص از خداوند دلالت مي‎كنند، مانند غني، واحد، قدوس، حميد و مانند آن. 2. صفات ذات و صفات فعل: در تقسيم صفات الهي به صفات ذات و صفات فعل دو اصطلاح و دو نظريه است: الف: هر گاه براي انتزاع صفتي از ذات و وصف كردن ذات به آن صفت، تصور ذات كافي باشد، و تصور فاعليت خداوند لازم نباشد، آن صفت، صفت ذات يا ذاتي خواهد بود. مانند صفت حيات و حي، اراده و مريد، علم و عالم، قدرت و قادر. و هر گاه تصور فاعليت خداوند لازم باشد، آن را صفت فعل يا فاعل گويند. مانند خلق و خالق، رزق و رازق، اماته و مميت، احياء و محيي، مغفرت و غافر، ‌انتقام و منتقم، و مانند آن. ب: هر صفتي كه بتوان خداوند را به مقابل و ضد آن وصف كرد، صفت فعل است، و هر صفتي را كه نتوان خداوند را به مقابل و ضد آن وصف كرد، صفت ذات است. بنابراين قدرت، علم و حيات از صفات ذاتي الهي‎اند، چون خداوند به مقابل و ضد آنها وصف نمي‎شود، زيرا مقابل آنها نقص وجودي است، ولي اراده از صفات ذات نخواهد بود، ‌زيرا « وصف خداوند به مقابل آن محال نيست، مثلاً گفته مي‎شود خداوند ظلم به بندگان خود را اراده نكرده است،‌ «وَ مَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْماً لِلْعِبادِ» بر اين اساس، عدل از صفات ذات الهي خواهد بود، ولي بنابر اصطلاح نخست از صفات فعل است. از دو اصطلاح ياد شده، اصطلاح نخست در كتب فلسفه و كلام مشهور و رايج است. محدث كليني در كتاب كافي اصطلاح دوم را برگزيده است،و بر اين اساس روايات مربوط به اراده را از صفات فعل دانسته‎اند، تعيين كرده است. سيد شريف گرگاني نيز در كتاب تعريفات همين اصطلاح را آورده است. 3. صفات حقيقي و اضافي: صفات ذات را به دو گونة حقيقي و اضافي تقسيم كرده‎اند. صفات ذاتي حقيقي آن است كه حقيقتاً ذات به آن وصف مي‎گردد مانند علم و قدرت، و صفت اضافي آن است كه از صفات حقيقي انتزاع مي‎شود، ولي خود حقيقتاً از صفات ذات نيست، مانند صفت عالميت و قادريت، كه از در نظر گرفتن نسبت علم و قدرت با ذات انتزاع شده‎اند، و وراي ذات و صفت علم و قدرت، حقيقتي ندارند. صفت ذاتي حقيقي را به حقيقي محض و حقيقي ذات الاضافه تقسيم نموده‎اند. حقيقي محض آن است كه به چيزي جز ذات خداوند تعقل ندارد. مانند صفات حيات، و حقيقي ذات الاضافه آن است كه به غير ذات متعلق مي‎شود مانند علم و قدرت. 4. صفات خبريه: برخي از صفات را صفات خبريه گويند. آنها صفاتي‎اند كه در خبر آسماني (كتاب و سنت) وارد شده‎اند و اگر در خبر آسماني نيامده بودند، به مقتضاي يك بحث عقلي براي خداوند اثبات نمي‎شدند، و از سويي، اگر به مفاد ظاهري آنها قائل شويم، تشبيه و تجسيم لازم خواهد آمد. به عبارت ديگر، ‌اين دسته از صفات، مانند وجه، يد، استوا، مجيء، كه در آيات ذيل آمده‎اند. «كُلُّ شَيْ‏ءٍ هالِكٌ إِلاَّ وَجْهَهُ»«يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ».«الرحمن علي العرش استوي».«جاءَ رَبُّكَ وَ الْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا».آيا اسماء الله توقيفي است؟ مقصود از توقيفي بودن اسماء الهي اين است كه نام‎ها و صفاتي را بر خداوند، اطلاق كنيم كه در منابع ديني (كتاب و سنت) آمده است، و نام‎ها و صفات ديگر را به كار نبريم. اكثريت متكلمان اهل سنت و برخي از متكلمان شيعه طرفدار اين نظريه‎اند. ولي ديگران به توقيفي بودن اسماء و صفات الهي قائل نيستند، و اطلاق هر اسم يا صفتي را كه بر كمال وجودي دلالت كند، و موهم نقص و عيب در خداوند نباشد، جايز دانسته‎اند، بنابراين،‌حتي در مواردي كه اسم يا صفتي در قرآن يا احاديث وارد شده است، ولي اطلاق آن بر خداوند بدون قيد و قرينه، موهم نقص و عيب باشد، روا نيست. مثلاً در آية شريفة: