پاورپوینت هنر های کاربردی در گنبد سلطانیه منوچهر حمز ه لو مبانی نظری معماری شهرسازی (pptx) 21 اسلاید
دسته بندی : پاورپوینت
نوع فایل : PowerPoint (.pptx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد اسلاید: 21 اسلاید
قسمتی از متن PowerPoint (.pptx) :
بسم الله الرحمن الرحیم
گنبد سلطانیه
مبانی نظری معماری و شهرسازی
عنوان : هنر های کاربردی در گنبد سلطانیه
نویسنده کتاب : منوچهر حمزه لو
فهرست مطالب
مقدمه -------------------------------- صفحه 3
موقعیت جغرافیایی ---------------------- صفحه 5
پیشینه تاریخی سلطانیه -------------------- صفحه 5
چگونگی و روند شکل گیری سلطانیه ------ صفحه 5
هدف از ساخت سلطانیه ------------------- صفحه 6
گنبد سلطانیه ------------------------------ صفحه 7
تاریخچه کوتاه از بنای گنبد سلطانیه -------- صفحه 9
پیشینه تحقیقات در باره بنای سلطانیه ------ صفحه 10
توصیف معماری گنبد سلطانیه ----------- صفحه 10
گنبد ------------------------------------ - صفحه 14
مناره ها -------------------------------- صفحه 16
تربت خانه ------------------------------ صفحه 17
سردابه --------------------------------- صفحه 19
مصالح ساختمانی بنای گنبد سلطانیه ------ صفحه 20
مقدمه :
هنر گوهر و بارقه ای است که در ذات ایرانیان نهفته است و هنگامی که به فعل و منصه ظهور می رسد بر فراز آن است بدین سبب جلوه های هنری در مظاهر زندگی ایرانی چون معماری کتیبه نگاری و خوش نویسی نگار گری پارچه بافی قالی و گلیم بافی فلز کاری و سفال گری و... در گذر زمان نمود داشته و شاهکار هایی از زیبایی و ذوق و استعداد خلاقیت ابداع و ابتکار را پدیدار ساخته که خود نمایانگر خلاقیت و ابداع و ابتکار را پدیدار ساخته که خود نمایانگر خلاقیت این قوم است
افتخار عظمت شکوه زیبایی هنر معماری ایران به ویژه در روزگار اسلامی عمدتا به آرایش و تزئینات آن است
هنر والا و ارزشمند اسلامی از هنرهای کاربردی و تزئینی گرفته تا احداث زیباترین بناهای مذهبی دارای اهمیت ارزش و اعتبار ویژه است
هنر کاربردی دوران اسلامی برگرفته از آراء عقاید و ژرف نگری اندیشه های مذهبی است که در دراز نای تاریخ سیر تحولی خود را سپری کرده و به غنای خود افزوده است
تزئین بنا با کاشی کاری آجر کاری گچبری دیوار نگاری سنگ تراشی منبت کاری آینه کاری و رنگ آمیزی در ادوار گوناگون اسلامی رایج بوده و در هر دوره ای متناسب با شرایط و امکانات آن روزگار رشد و گسترش یافته است و با فراز ونشیب های تاریخ به اوج و حضیض رسیده است
هنر مندان ایرانی با الهام از طبیعت و تلفیق آن با اعتقادات و اندیشه های مذهبی و ملی نقشها و آثاری آفریده اند که ویژگیهای آن باعث شده تا هنر ایرانی در جهان به عنوان الگو و برجسته ترین نمونه های هنر اسلامی شناخته و مورد تقلید قرار گیرد نقش هایی که در انواع شیوه های هندسی گردان و در گروه های نقوش انسانی حیوانی گیاهی اشیاء و خطوط طبقه بندی شده است
هنرمندان در عین فروتنی در بسیاری موارد از ذکر نام خود در آثار پدید آمده خودداری کرده اند زیرا بر اساس تفکرات آنان خود واسطه ای بیش نیستند و آنچه که به منصه ظهور میرسد از ورای زمان و مکان و ماده است الهام و ابداعی است که آنان وسیله بیان میگردند
هنر های کاربردی به وسیله ایرانیان مسلمان رشد و گسترش یافت به گونه ای که حتی در بسیاری از کشور های اسلامی توسط این هنرمندان بناهایی با تزئینات شگرف زیبا و متنوع پدید آمده است این بناها و هنرها با گذشت روزگار با شیوه های هنری بومی در هم آمیخته و ویژگیهای خاص زمانی و مکانی در هر کشوری ایجاد شده است
یکی از نمودهای بسیار زیبا و عالی انعکاس هنر های کاربردی در معماری این مرز و بوم که در این تحقیق به آن پرداخته میشود گنبد سلطانیه است هنرمند معمار روز گار ایلخانی از آغاز و هنگام به کارگیری آجر که از مصالح اولیه و مهم احداث بنا به شمار می رفت عالی ترین نقشها و طرح ها را هنگام احداث دیوارها و پوشش گنبد ها و ایجاد گوشواره ها و مقرنس ها و طاق نماها خلق کرده و در روند تکامل آن با گره سازی و نقش اندازی و آجر کاری خفته و رفته شاه کارهای بی بدیل آفریده است
هنرمندان با کاربرد گچ و آفرینش آثار گچ بری و اجرای نقوش هندسی و گیاهی و حیوانی و انسانی و استفاده از چوب برای ایجاد درها و پنجره ها با بهره گیری از هنرهایی چون منبت کاری مشبک و معرق کنده کاری – خاتم سازی و نگار گری روی چوب به خلق آثار بدیعی پرداخته اند که ذهن و ذوق سلیم اهل هنر را به تحسین و تحیر و شگفتی وا میدارد همچنین برای آرایش بنا از کاشی های بی نظیر یک رنگ و هفت رنگ و معرق و زرنگار بهره گرفته و آثار بی بدیل از زیبایی خلاقیت و هنر را پدیدار ساخته اند
بیتردید بررسی این نقش آفرینی ها و زیبایی ها در بنای عظیم سلطانیه جز به یاری عشق و همت والای هنرمندان این دوره امکان پذیر نبوده است
موقعیت جغرافیایی:
نهادن شهرهای بزرگ پیوسته در دوران امپراتوریهای مقتدر محقق گشته است همین امر سبب اقتدار سیاسی اجتماعی حاکمان و کسب منابع اقتصادی عامه مردم شده است و بدین سان شهر سازی و بنیاد شهرهای نو یکی از اهداف شایسته و از درخشانترین نتیجه دوران زمامداری ایلخانان مغول در ایران است
هولاکو پس از ویرانگری های پیشین دریافت که شناخت هویت سیاسی اجتماعی حاکمیتش تنها با رشد فعالیت های عمرانی که در اصل شاخص عصر تمدنی محسوب میشود جامه عمل خواهد پوشید
روند شهرسازی از زمان هولاکو در مراغه آغاز شد و به غازانیه تبریز تسری یافت و سرانجام در سلطانیه به اوج اعتلا و شکوفایی خود رسید
سلطانیه در آن روزگار به ویزه در بخش شهر قدیم یک مجموعه عظیم فرهنگی به شمار میرفت که سنت معماری و تجارب پیشینیان را در ساخت و سازهای مراغه و تبریز حاصل تفکر معماری و سر انگشت تدبیر معماران و هنر مندان مناطق دور دست و زمانهای دیرین را یکجا متمرکز ساخت
هدف از ساخت سلطانیه:
با توجه به بررسی عوامل اصلی شکل دهنده شهر سلطانیه چنین نتیجه گیری میشود که ساخت اخرین پایتخت ایلخانان با توجه به شرایط مناسب جغرافیایی و منطقهای در چمن و طبیعت سرسبز و حاصل خیز دشت سلطانیه که نیاز مغولان به مراتع را مرتفع می ساخت در مسیر کاروان رو به سمت شمال غربی ایران با هدف کسب اعتبار خارجی و نمایش قدرت داخلی و جا گذاشتن نام نیکو از سوی اولجایتو با تکیه به تجربه معماری و شهر سازی دوره های پیش از خود مثل ال بویه و سلجوقی و مجموعه سازی در دوره ایلخانان با امکانات مالی خزانه غنی ناشی از گردش اموردر دوره غازان خان و حمایت های مالی وزیران اولجایتو خواجه رشید الدین فضل الله و تاج الدین علیشاه و دیگر امرای ثروتمند ایرانی و مغول به همراه قابلیت و استطاعت و برنامه ریزی وزیری مقتدر مانند خواجه رشیدالدین در سال 713ه ق عملی گردید و بدین ترتیب روند تشکیل و تکوین شهری که بعدها سلطانیه شد در این منطقه شکل گرفت همچنان که در نفایس الفنون امده است ”“از ان جمله شهر سلطانیه که در شهور سنه اربع و سبعمائه(704)بنیان نهاد و در مدت ده سال به مرتبه ای رسانید که از بلاد ربع مسکون معمورتر شد و در وسط سلطانیه قلعه ای بس عالی به مقدار شهری بنا فرمودند و جهه مرقد خود گنبدی بس عالی هشت منار بر سر ان ساخته ...وچون این جمله به تعلیم و ارشاد وزیر عالم عادل صاحب سعید شهید خواجه رشیدالدین طاب
مثواه بود نیابت تولیت بدو داد و در آنجا ده مدرس و بیست موبد و 100نفر از طلبه علم و بیست صوفی و دوازده حافظ و هشت موذن و چهار معلم تعیین فرمود ...و هم در سلطانیه جامعی (مسجد جامع) بس عالی مطابق آن بنا فرمود
اولجایتو پس از طرح شهر برای ساخت آرامگاه خود هنرمندان و معماران و صنعتگران را از هر سو به سلطانیه آورد تا یکی از شاهکارهای عظیم معماری و هنری دنیا را بنا کند
اساس بنای گنبد سلطانیه در زمان غازان خان پسر آباقا و فرزند هولاکو گذاشته شد پس از فوت غازان اولجایتو به وصیت پدر عمل کرد و تصمیم گرفت که ساخت بنا را تمام کند و به همین انگیزه سلطانیه را به عنوان پایتخت انتخاب کرد و وسعت آن را گسترش و از دوازده هزار گام به سی هزار گام افزایش داد
گنبد سلطانیه:
گنبد سلطانیه یکی از مهمترین و عظیم ترین بناهای آرامگاهی دوران اسلامی در ایران است که پس از کلیسای جامع مریم مقدس در فلورانس ایتالیا و مسجد ایا صوفیه استامبول سومین بنای عظیم تاریخی در جهان به شمار میرود این بنای بس عظیم از شاهکارهای هنری دوره ایلخانی و در واقع تجلیگاه هنر معماری این دوره است گنبد سلطانیه علاوه برشکوه و عظمت معماری که در نوع خود بی نظیر است دایره المعارفی از نقش طرح در تزئینات و معماری آن روز که بیانگر برهه ای از تاریخ معماری و هنر ایران به ویژه در دوره مذبور است
در این دوره نبوغ هنرمندان ایرانی تاثیر متقابل هنر ایران و چین وتدبیر دولتمردان ایرانی آن زمان با پیروی از سنن معماری و تزییناتی پیشین ایران قبل و پس از اسلام چنان سبک شکوفایی از معماری هنر را به جهان عرضه کردند که تا ان روز بی دلیل بود اما بعضئ از محققین جهت تبیین و شرح سبک شکوفای این دوره معماری به غلط موضوعات بسیار سادهای را بیان می کنند و معماری سنتی ایران مخصوصا دوره ساسانی و دیلمیان را مد نظر قرار نمی دادند از جمله برخی نویسندگان و پزوهشگران در این زمینه آراء گوناگونی را مطرح کردند که ”“از تاثیر بنیانی و آشکار دشتهای هموار واقع در شمال و شرق آسیای میانه و قفقاز به اسلوب مقابر اسلامی میپردازند که
مردم ترک نزاد بیابانگرد اندیشه آرامگاه سازی را به ایران آورده اند““
درباره تاثیر پذیری گنبد سلطانیه از مقابر و چادرها و یورتهای چینی اقبال آشتیانی می نویسد 00 از سبک معماری چینی چیزی که بیشتر در میان مسلمین تاثیر کرده یکی شکل گنبدهااست که در مقابر و مساجد کاملا از معابد چینی و بودایی تقلید شده دیگر استعمال رنگ آبی و شفاف در کاشی کاری و پوشاندن سطوح خارجی گنبدها از کاشی های کبود براق به ویژه برخی از بناهایی که از دوره ایلخانی باقی مانده از دور هیبت چادرها یعنی یورتهای مخصوص ایلات را دارد ”“
روشن است این دیدگاه از سوی برخی از صاحب نظران رد و فاقد اعتبار دانسته شده است در کتاب جغرافیای تاریخی سلطانیه به نقل از مرحوم کریم پیر نیا نوشته است که شیوه ساختمانی گنبد سلطانیه به پیروی از مدرسه ضیائیه (623.ه-ق)که مقارن ظهور چنگیز ساخته شده و نیز گنبد جبلیه یا هارونیه طوس که سر مشق سایر گنبدهای دوره ایلخانی است ساخته شده و همچنین تصریح کرده که ”“یزدی بندی گنبد سلطانیه ملهم از این شیوه است
این پوشیده نیست که شکل گیری تمدن ها از پدیده اصل تاثیر متقابل مصون نیست و هر فرهنگی به رغم خود پویایی در جهت کمال ناگذیر در فرهنگ و هنر دیگر دگرگونی ایجاد می کند و به دنبال آن خود نیز از این رویارویی مصون نخواهد بود که این پدیده سبب ظهور فرهنگ و تمدن و هنری پویا و کارآمد و از شکوفایی و غنای سر شار برخوردار خواهد شد چرا که تکا مل
پدیده فرهنگی در تعاطی آن آشکار است
این تاثیر و تاثر نه تنها از فرهنگ و هنر ایرانی نکاسته بلکه سبب تکامل و جاودانگی آن شده است پدیده ها و عناصر فرهنگ تمدن و هنر منحصر به مرز های خاص نیست چرا که انسان محدود نیست و باید از مرز های سیاسی گامی فراتر نهد و با اندیشه ژرف به بررسی مظاهر آن بپردازد هنرمندان ایرانی با کسب مضامین عالی تمدن های چین و بین النهرین (و دیگر کانون های فرهنگی)و آمیختگی آن با هنر والای ایرانی با حفظ و شیوه های هنری شاهکاری بی نظیر را به عالم هنر و معماری عرضه نمودند که در واقع اثر بر جسته و پویایی از خرد هنرمند ایرانی است
تاریخچه کوتاه از بنای گنبد سلطانیه:
بنای گنبد سلطانیه در دوران حکومت خدا بنده در مدت حدود نه سال از 704تا 713 هجری قمری احداث شده و تنها بنایی است که از مجموعه سلطانیه باقی مانده است بانی و سازنده آن را رشید الدین فضل الله و تاج الدین علیشاه ذکر کرده اند اما تاکنون در هیچ جای بنا کتیبه یا نوشتهای دال بر معمار و سازنده و یا هنرمندان سازندگان بدست نیامده است و در باره تاریخ شروع ساخت آن نظریه های گوناگون وجود دارد
برخی از محققین شروع احداث آن را سال 703ه.ق و برخی سال 702و یا705ه.ق دانسته اند ولی 704به زمان ساخت آن نزدیکتر است زیرا اکثر تاریخ نویسان عهد اولجایتو این سنه را شروع ساخت گنبد قید کردهاند
به گواه متون تاریخی برپایی و ایجاد شهر سلطانیه به زمان ارغون بر میگردد اما مرگ زود هنگام وی مجال چنین کاری را نداد (690ه.ق)پس از ارغون خان پسرش غازان به فکر ادامه کار افتاد و او نیز در 33سالگی در گذشت و نتوانست به خواست خود جامه عمل بپوشاند (703ه.ق)سر انجام این امر به دستور اولجایتو برادر و ولی عهد غازان پس از مرگ او تحقق یافت
در داخل شهر نیز به دستور اولجایتو بنای مقبره بزرگی برای او در نظر گرفته شده و این در حالی بود که اولجایتو گرچه مسلمان شده بود اما به طور جدا و رسمی از میان فرق اسلامی هیچکدام را رسما انتخاب نکرده بود تقریبا تمامی عملیات ساختمانی سلطانیه در سال 713ه.ق به اتمام رسید و اولجایتو در مراسم جشنی که بدین مناسبت ترتیب داد پایتخت را از تبریز به سلطانیه آورد
الگوی ساخت بنای سلطانیه مقبره سلطان سنجر در مرو است که اولجایتو در زمان ولیعهدی ( وقتی حاکم مرو بود ) بارها آنجا را دیده بود
به استناد متون تاریخی در شهر سلطانیه ارگی وجود داشته که بنای گنبد سلطانیه در سمت جنوب غربی آن برپا شده بود ارگ دارای یک دروازه و شانزده برج و بارو و در داخل آن هر یک از رجال معروف دارای عماراتی بودند و علاوه بر آن در ساختن بناهای عمومی و قصر ها با یکدیگر رقابت داشتند در اطراف بنای سلطانیه بناهای الحاقی وجود داشته که ویران شده است در حال حاضر دقیقا مشخص نیست که بناهای الحاقی به بخش اصلی و هشت