دانلود ادبیات نظری وپیشینه تحقیق مفاهیم،تعاریف،ونظریه های مهارت زندگی ومهارت حل مسئله (docx) 61 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 61 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
فصل دوم ادبیات وپیشینه پژوهش
1-2پیش درآمد
2-2 تعریف مهارت
2-3 مفهوم وتعريف مهارتهای زندگی
2-4 نظريه های مربوط به مهارت های زندگی 2-4-1 نظريه يادگیری اجتماعی بندورا
2-4-2 نظريه های شناختی عاطفی
2-4-3 نظريه عملی متکی بر استدالل
-2-4-4نظريه رفتار طرح ريزی شده
2-4-5 نظريه يادگیری شناختی نوين
-2-4-6نظريه تحقیر خود4
2-5 تاريخچه آموزش مهارتهای زندگی
2-6 تاريخچه آموزش مهارتهای زندگی در ايران
2-7 تعاريف مفاهیم مهارت های زندگی
2-7-1مهارت خود آگاهی
2-7-1-1 نظريه های مربوط به مهارت خود آگاهی اهمیت کنش های خود محورانه
خودسازگاری
تمايل به شناخت سازگار)تنافرشناختی(
انواع عزت نفس
عزت نفس باال وواقعی:
عزت نفس باال وکاذب:
عزت نفس پايین و واقعی:
عزت نفس پايین وکاذب:
فشار گروه:
2-7-2 مهارت همدلی
2-7-3 مهارت رابطه موثر)ارتباطات اجتماعی(
اهمیت ارتباطات اجتماعی
-1حمايت عاطفی:
-2حمايت عملی:
-3حمايت اطالعااتی و راهنماايی:
-4حس تعلق به گروه:
2-7-4مهارت روابط بین فردی)ارتباطات بین فردی(
رفتارهای مشترک در برقراری ارتباط بین فردی
تبسم:
2برخورد خوش
3تماس
چشمی
4رفتارهای غیر کالمی:
2-7-5 مهارت تصمیم گیری
2-7-6مهارت حل مسئله
2-7-6-1نظريه های مربوط به حل مسئله رويکرد گشتالت1
تئوری محرک و پاسخ2
مدل های خبرپردازی1
1جهت گیری کلی نسابت باه مسااله:
2شناسايی کامل مشاکل:
3ارائه راه حل های مختلف
4ارزيابی راه حل ها:
-5اجرای راه حل وبازبینی
تعريف وفرموله کردن مساله:
ايجاد راحل های بديل:
تصمیم گیری:
بررساای:
2-7-7 مهارت تفکر انتقادی
2-7-8 مهارت تفکر خالق
زمان:
تنهايی وخلوت
تشويق
محیط محرک:
رابطه غیر سلطه ای والدين –کودک:
روش های پرورش کاودک
فرصت های کسب معلوماات
اجزای تفکر خالق عبارتند از:
مراحل تفکر خالق
موانع تفکر خالق:
2-7-9 مهارت مقابله با هیجان
انواع هیجانات واحساسات در کودک
الف:شادی
ب
: عصبانیت:
پ-غمگینی:
ت-ترس:
2-8 مسئله چیست؟
2-9 تاريخچه مهارت حل مسئله
2-10 فرايندهای حل مسئله
-1درک مسئله)تجسم وباز نمايی مسئله(
-2برنامه ريزی عمال)طراحی ياا نقشاه کشایدن بارای حال مسئله(
-3انجام عمل)اجرای نقشه(
-4بازنگری موقعیت)کنترل(
2-11 انواع مسئله
2-11-1 حل مسئله هم گرا
2-11-2 حل مسئله واگرا
2-12 رويکرد شناختی حل مسئله
2-13 سالمت عمومی
2-14 توصیف وتعريف سالمت عمومی
2-15 اهمیت سالمت
2-16 ديدگاه های مختلف درباره سالمت عمومی
2-16-1 ديدگاه زيستی روانی اجتماعی
2-16-2 ديدگاه فراخنای زندگی)طول عمر(
2-16-3 مکتب زيست گرايی
2-16-4 مکتب روان تحلیل گری ديدگاه آلفرد آدلر
ديدگاه اريک اريکسون
ديدگاه اريک فروم
ديدگاه کارل يونگ
2-16-5 مکتب انسان گرا
2-16-6 مکتب رفتار گرايی
2-16-7 مکتب هستی گرايی
2-16-8 مکتب شناختی
2-17 تحقیقات انجام شده داخلی وخارجی
2-17-1 تحقیقات داخلی
2-17-2 تحقیقات خارجی
فهرست منابع
ادبیات نظری وپیشینه تحقیق مفاهیم،تعاریف،ونظریه های مهارت زندگی ومهارت حل مسئله
1-2پیش درآمد مهارت توانایی حل مشکالت اارا روی انسان،تاثیرااازنده ای
درایجاد اعتمادبه نفس وکسب آرامش آدمی دارد وباه انساان
11
نیرویی ویژه وانگییه ای منااب برای مواجهاه ااازنده باا مشکالت هدیه می نماید.
حل مساله از نرر دانشمندان درباتترین اطخ اعالیاف هاای شناختی انسان قراردارد ونیازمناد یا امسامه اعالیتهاای تضصصی وداشتن بسیاری از توانمنادیهای شضصایتی اااف.برخی
مسایل رودر روی آدمای دارای راحال هاای اااده متااثر از تجربیات ودانسته های قومای آدمای اااف اماا آن دااته از مسایل که به اادگی قابل حل نیستند موید آنند کاه یاااتن راحل درحوزه دانش وتجربه ارد نیسف،لذاباید اطالعات جدیدی اراهم آید.مفهوم صحیح مشکل ارایه شود وبه مشکل وراه حال مشکل به صورت عمیق نگریساته شاود.ویا اینکاه از اطالعاات پیشین درترکیوی تازه ومتنااب باموقعیف جدید بهره گراتاه شود.)دریر وهمکاران1،.)2005
مسایل ومشاکالت بسایاری در زنادگی انساان وجاود دارد کاه نیازمند تالش برای کنار آمد با آن وحل آنهااف.زندگی بدون مشکل وااترر وجود ندارد ودر واق آنده در شکل ااضتی یااا مشکالت زندگی تجربه مای شاود،وهره واقعای ومنطقای زنادگی ااف.وجود مشکل در زندگی امری طویعای اااف.هنر زنادگی در توانایی ومهارت درحل مشکالت وکنار آمدن با آنهااف.درواق خوشوضتی انسان درآن نیسف کاه باا های مشاکل ومسااله ای روبرو نشود بمکه در آن ااف که باه هنگاام رویاارویی باا آنها مهارت وتوانایی حل آنها را داشته باشد.
بع ی از ااراد در مقابال کاووکترین مسااله ومشاکل دواار ناراحتی،تنش وپریشاانی مای گردناد وقاادر باه برطارف آن نیسااتند.این گونااه ااااراد مسااتعد انااوا آااایب هااای روانی،راتاری واجتماعی هستند که با بحران های بسیاراضتی روبرو می شوند وتوانایی آن را دارند که با مواقیف آنهااا را پشف ار بگذارند.یکی از دتیمی که آنها را توانمند ماای اازد وامکان مواقیف را دربحران ها ااراهم مای آورد ایان ااف که از روشاهای صاحیحی ج هف حال مسائمه اااتفاده مای کنند.درحالیکه اارادی که به هنگام رویاارویی باا مشاکالت دوارپریشانی می شوندااقد این توانایی می باشاند.اینگونه ااراد درصورت وجود مشکل خود راضاعیف یاا بای کفایاف مای دانند،خود را ارزنش می کنند،بدون تفکروتحمل وعجوتنه عمل می کنند ویا ازمشکل ارار می کنند وقادرت تفکار در ماورد راه حااال هاااای مناااااب تااار وااااازگارانه تااار را ندارند.)دریروهمکاران،.)2005
-444551244500
1- Dryr et al
12
2-2 تعریف مهارت مهارت یعنی داشتن تواناایی هاای تزم بارای انجاام صاحیح
کار.ارد ماهر به کسی گفته می شودکه تواناایی انجاام یا کار را به شکمی صحیح ودراف داشته باشد.برای اینکه بتوان گفف کسی در کاری مهارت دارد تزم ااف کاه دو عممال زماان وخطا نیی در نرر گراته شود.به عنوان م ال رانناده مااهر کسی ااف که برای رایدن به مقصد حداقل زمان را صرف نموده وکمترین خطا را نیی مرتکب شود.با ی تاینیسف مااهر کسای ااف که با آموزش وتمرین می تواند باه راحتای و باه نحاو احسن ودر کمترین زماان مطالاب را تایام نمایاد وکمتارین اشتواه تاینی را نیی داشته باشد.می توان گفف برای رایدن به مهارت درامری هم بایداز دانش کااای در آن امار آگااه بود وهم با تودیل وتاداوم آن داناش را باه راتاار وعمال تودیل نمود.پس اصل وااار مهارت آموزی آن اااف کاه داناش یاد گراته شده مورد تمرین ومماراف قرار گیرد.
در بحث مهارتهای زندگی آن داته از مهارت ها وتوانایی ها مطرح می باشد که آموختن وعمل به آن برای ی زندگی موااق تزم وضروری می باشد.با کسب این مهارت ها اارد در زنادگی دوار کمترین مشکالت شده ومی تواند به راحتای باا دیگاران ارتواط برقرار کرده ودر حداقل زماان مساایل خاود را حال کرده وتصمیمات منااب را اتضا نماید.)طارمیان ،.)1378
2-3 مفهوم وتعريف مهارتهای زندگی
مهارت های زندگی مهارتهاای اجتمااعی هساتند کاه کودکاان ونوجوانان باید آن ها را یاد بگیرند تا بتوانند در مورد خود وانسانهای دیگار وکال اجتماا بطاور ماوثر ،شایساته ومطمئن عمل نمایند.)نی پرور،.)1381
طارمیان وهمکاارانش در مقالاه ای مهاارت هاای زنادگی را مجموعه ای از توانایی هایی کاه زمیناه ااازگاری وراتاار ومفید را اراهم می آورند،تعریف کردند.آن ها معتقدند این توانایی ها ارد را قادر مای ااازدتا مسائولیف نقاش هاای اجتماااعی خااود را بنذیرنااد وباادون لطمااه زدن بااه خااود ودیگران،خوااته ها،انترارات ومشکالت روزاناه خاود نماوده وبه ویژه در روابط بین اردی به شکل موثری عمل نمایند.
)موریس ایی.الیار از دانشگاه راتگرز امریکا ومولف کتااب «تصمیم گیری های اجتماعی ورشد مهارتهای زندگی»مفهوم عام از مهارت زندگی می دهدو می گوید مهارت زندگی یعنی ایجاد روابااط بااین اااردی منااااب وموثر،انجااام اعالیتهااای اجتماعی،انجام تصمیم گیری صحیح وحل تعارض ها وکشمکش هاا
13
بدون توال به اعمالی که به خود ودیگران صادمه زناد.)نی پرور،.)1381
مواسه بریتانیایی تاکاد1تعریف دیگری از مهارت های زندگی را به شکل زیرارایه می دهد مهارتهای شضصیتی واجتماعی کاه کودکاان ونوجواناان بایاد
آنها را یاد بگیرندتا بتوانند در ماورد خاود وانساانهای دیگاار وکاال اجتمااا بااه طااور موثروشایسااته ومطماائن عماال نمایند.دهستانی مهارتهای زندگی را مجموعه ای از مهارتها وشایستگی های اردی وگروهای مای داندکاه اااراد را بارای زیستن در این هیاره توانمند می اازد.همیمان با یاادگیری تسمط وااتمرار در این مهارت ها،ارد عالوه بار راایدن باه آرامش وتعادل در زندگی اردی واجتماعی،به ایفاای نقاش در زندگی خود می پردازد وبا مسئولیف پذیری وپااضگویی منااب به نیازهای ااردی واجتمااعی زنادگی انساان امروز،الگاوی متفاوتی از زندگی یا انساان آگاه،آزاد،مسائولیف پاذیرو تجربه گرا را به نمایش می گذارد.
2-4 نظريه های مربوط به مهارت های زندگی 2-4-1 نظريه يادگیری اجتماعی بندورا
پایه مطالوی گه در آموزش مهارت های زندگی به کاار بارده می شوداطالعاتی ااف که از نحوه یادگیری کودکان ونوجوانان از طریااق مشاااهده راتاااردیگران وپیاماادهای آن بداااف ماای آیاادودر واقاا موتناای باار نرریااه یااادگیری اجتماااعی بندورا)1997(2می باشد.در مکتب راتار گرایی رادیکال بارای پیش بینی وکنترل راتار،به حاتت هنی نقاش تعیاین کنناده راتار داده نشده ولذا در اعالیف های عممای بارای تغییار راتار ارد،بیشتر تغییر در عوامل محیطی هدف بوده ااف ناه حاااتت هناای وارایناادهای شااناختی.راتار گرایااان شااناختی وطراداران نرریه یادگیری اجتماعی مانند ماهونی3 وآرنکوف4 )1987(وبناادورا))1977 معتقااد هسااتند کااه در اعالیااف هااای درمانی احسار وادراک وتفکر ارد نیی باید تجییاه وتحمیال گردد.در نرریه یادگیری اجتماعی ارضی برای ایان اااف کاه عوامل محیطی وارایندهای درونی مشترک راتار ارد را کنترل می کند.این نرریه هم به کنترل بی وون ووارای محیطای کاه مورد تایید راتار گرایان ااف ایراد می گیردوهم به اراده کامال آزادخارج از قید وشرط عوامل محیطی که مورد اعتقااد انساااان گرایاااان و روانشناااااان شاااناخف گااارا مااای
-444528638500
1-Tacade 1-Bandora 2-Mahoney 3-Arencof
14
باشد.روانشنااان نرریه یادگیری اجتماعی مای گویناد مردم به مشاهده محیط اجتماعی می پردازناد.اطالعات تزم را کساب می کنند.انتراراتی برای خود می اازندوبعد داف به انتضاب می زنندتا پاداش محیطی را به حداک ربراانند.از ینامدهای نا مطموب اجتناب می کنندودر ضمن احسار رضاایف خااطر مای نمایند.این روانشنااان انسان را عنصری اعال می دانندکااه به حل مسائمه مای پردازد،هوشامند اااف ودارای اختیاارات وصاحب کنترل درونی ااف اما درعین حاال باه موقعیاف هاای محیطی نیی حسار ااف واز آنه تاثیر می پذیرد)ایف،) 1372
2-4-2 نظريه های شناختی عاطفی
زیر شاخه نرریه ههای شاناختی–عااطفی یعنای نرریاه متکای برااتدتل )اجین1 وایش2 بین )1980ونرریه طرح رییی شاده باه طور خالصه شرح داده می شود.
2-4-3 نظريه عملی متکی بر استدالل
در این نرریه ارتواط میان اطالعات ونگارش هاا از یا ااو ونگرش وراتار از اوی دیگرمد نرر ااف.
دوارض در این نرریه عوارتند از الف(اک ر راتارهای انسان تحف کنترل او می باشد وبا توجه
به نیات ویاازطریق کالم قابل پیش بینی ااف.
ب(انسانها به نحو معقوتنه عمال مای کننادوپیش از اجارای عمل،اطالعاااات منتاااایج عمااال خاااود را در نرااار مااای گیرند)مهریاروکاربالو3،1990،به نقل از طارمیان ،.)1378
-2-4-4نظريه رفتار طرح ريزی شده
اجین)1988و)1985ادعا کرده ااف که در رقتار ارد ااه ااازه
موثر ااف یعنی عالوه بر نگارش وهنجارها،عامال ااومی تحاف عنوان کنترل راتاری ادراک شده4 یابه تعویر بندورا خاود اثر بضشی5 ودر دیدگاه راتر6 منو کنترل از اهمیف بسایایی برخوردار ااف)طارمیان،.)1378
1-Ajsen 2-Fish 3- Mehryar & Carballo
4-Perceived Behavioral controh 5-Self-Effieacy 6-Ratter
15
کنترل راتاری ادراک شده یا خود اثر بضشی بدان معناا مای باشدکه اگر ارد نگرش م وف در مورد ی راتار داشته باشدو انترار تایید آن را نیی از دیگران داشته باشد،در صاورتی که احسار کناداجیای آن راتااراراتر از تواناایی وکنتارل اواف آن را انجام نمی دهد.
2-4-5 نظريه يادگیری شناختی نوين
اه ارض در این نرریه مطرح می باشد
الف-کودکان با ی توانایی اتی «شامل تمایل به یاادگیری و انگییش جهف رشد وشکواایی توانایی های باالقوه در جهاف او زندگی اجتماعی االم»زندگی را آغاز می کنند.«عیت نفس اطری دارد» ب-بیهکاری ودیگرراتارهای انحراای از طریق یادگیری حاصال
می شودکه در ایان میاان نقاش خاانواده بسایار زیااد مای باشد.هرگاه که نوجوان عااممی را متفااوت ودر تعاارض باا الگوی خود بوینداحسار ناامنی کرده وایان احساااات او را به اوی راتارهای انحراای اوق می دهد.
ج-توانایی اتی کودک برای االمتی وعممکردروانی تکامل ماای یابدومی تواند در جهف راتارهای بیهکاراناه وخاود تجرباای برانگیضته شود.اگر شرایط اصمی موجود باشد نوجاوان تفکاار کرده واالمف روانی خویش را بداف می آورد.)کمی1،1994به نقل از آقاجانی،.)1381
اما نوجوانی که االمف روانی او به خطر ااتااده اااف کسای ااف که شرایط موجود را بیشاتر از طریاق اااتفاده از یا ایستم تفکرشناختی موجودکه به طور خودکار برنامه رییی می شودوبرااار تغییرات شضصی از تجربیات گذشته در حااره مای باشااااادتعویر وتفسااااایر مااااای کناااااد ودر عاااااین رااتا)دادگورودیگران)2و)تومن ودیگران)3دریااتند که راتار پرخاشااگرانه بیشااتر بااه دلیاال برداشااف نادراااف نیااات وقصددیگران می باشدوکمتر قاادر باه درک نیاات وقصاد بای طراانه هستندوبیشتر به اکر ادامه خشونف هستند)به نقل از آقاجانی،.)1381
-2-4-6نظريه تحقیر خود4
کاپالن)1975(5نرریه ای را مطارح کردنادودر آن خااطر نشاان ااختندکه عیت نفس کمی)عمومی(خااود عامال اصامی در معماای
-444522479000
1-Keili 2-Dodgo and et.ah 3-Lochman and et.ah 4-Self-Deragtion 5-Kaplan
16
راتااار بیهکارانااه وپیشااگیری از آن ااااف.اگرنوجوانان
مکررادر معرض ارزیابی های منفی وانتقادات دیگاران قارار گیرد عیت نفسش پایین می آیدخود را تحقیر می کندودر برخی از صفات اجتماعی احسار عدم کفایاف مای کند.)باه نقال از کنعانی،.)1384
2-5 تاريخچه آموزش مهارتهای زندگی
پراسورژیمورت بوتوین)1997(1برای نضستین بار برنامه آموزش مهارت زندگی را طراحی کرد.هدف اصمی این برنامه پیشاگیری از مصرف ایگار تواط نوجوانان بود.درواق خوااتگاه اصامی این برنامه دیدگاه وی نسوف به ااوب شنااای مصارف اایگار ومواد مضدر تواط کودکان ونوجوانان بود.مطالعات دیگار او نشان دادکه از این برنامه می توان در پیشگیری از مصرف الکل و
مواد دیگر،خشاونف،بیماری ایدزو...اااتفاده کرد.اثربضشای باتی ارزیابی های به عمل آمده از ایان برناماه ،ااازمان های بین المممی مانند ااازمان جهاانی بهداشاف2 را مجااب ااخف تا آن را بعنوان برنامه جام پیش بینی از آایب های اجتماعی باه کشاورهای جهاان معراای کند.)ااازمان جهاانی بهداشاااف،1993،ترجماااه واقتواااار ناااوری قااااام آباااادی ومحمدخانی،.)1379
پس از این،طرح اولیه برنامه آموزش مهارت های زندگی تواط اازمان جهانی بهداشف به منرور ارتقای ااطح بهداشاف روان وپیشگیری از آایب های روانی-اجتماعی تهیه شد.با توجه به اینکه بسیاری از مشکالت واختالتت روانی –عاطفی،ریشاه هاای دارنااادونیی عماااف بسااایاری از آاااایب هاااای اجتمااااعی مانندخشونف،راتارهای بیهکارانه-خودکشی به عادم تواناایی ااراددر«برقراری روابط صحیح وکنترل هیجانات وتصمیم گیری وحل مسئمه مربوط می شود» داردکارشناااان ااازمان جهاانی بهداشف برآن شدند که با تنرایم وتادوین برناماه ای ااوب ارتقای توانایی شناختی و هنی وروانی کودکان وبه طور کمی پیشگیری از آایب های اجتماعی واخاتالتت روانای شاوند.هدف اصمی این برنامه آن ااف که کودکان ونوجواناان در هنگاام تحصاایل ،مهاارت هااایی را بیاموزناادتا بتواننااددر مااورد خود،انسااانهای دیگروکاال اجتمااا بااه طااور مااوثر عماال نمایند.)همان منو (.
2-6 تاريخچه آموزش مهارتهای زندگی در ايران
-444547434500
6-Botwin 1-Word health organization
17
در رااتای ارتقای االمف وبهداشف روان اجتمااعی وپیشاگیری از آایب های اجتماعی در ااطح جامعاه کاه از اهاداف مهام واصمی مسئولین کشور نیی می باشد.کشور ماهم بارای راایدن به این امر مهم برنامه های ارتقایی وپیشاگیرانه متعاددی را تدوین واجرا نموده ااف.در این میان با توجه باه خیال عریم کودکان ونوجوانان مدراه رو وهم ونین نقش االمف روان در پاارورش کودکااان ونوجوانان،برنامااه هااای بهداشااف روان مدارر مورد توجه متضصصان امور االمف وبهداشاف روان قارار گراته ااف.در این میان داتر کال پیشاگیری از آاایب هاای اجتماعی معاوناف اماور ارهنگای وپیشاگیری از آاایب هاای اجتماعی معاونف امور ارهنگی وپیشاگیری ااازمان بهییساتی کشور در اال1377با کما ااازمان بهداشاف جهاانی برناماه آموزش مهارت های زندگی را برمونای نیازهای جامعه ایرانی تهیه کرد.)اازمان جهانی بهداشف،1993،ترجمه واقتوار نوری قاام آبادی ومحمد خانی،.)1379
2-7 تعاريف مفاهیم مهارت های زندگی
2-7-1مهارت خود آگاهی
خودآگاهی توانایی شناخف خود وآگااهی از خصوصایات ،نقااط ضعف وقوت،خوااته ها،ترر وانیجارهااف.این مهارت باا واژه هایی مانند خودپنداره،اعتماد به نفاس وعایت نفاس رابطاه تنگاتنگی دارد.خودپنداره یعنی تصوری که ی اارد از خاود دارد.مجموعااه ای از داده هااا وعقایااد درمااورد وگااونگی خود.)نی پرور،.)1383
خودآگاهی به دو نو ابتادایی وجمعای مای باشاد.خودآگاهی ابتاادایی محصااول ارتواااط اولیااه انسااان هااا بااا خودشااان
ااف.نمونه این نوخودآگاهی هنگامی رخ می دهد کاه ماردمخود را در یآینه میبینند.در ایننو خودآگااهی،گرایشها وایده آلهاایشضصای از اهمیتایتاام برخوردارند.باهعوارت دیگر کسی از آنها تاب تصاوری مای شاودکه ازخاودو هن دارند.دومیننوخودآگاهی،خودآگاهی جمعی ااافایان
خودآگاهی هنگامی رخ می دهاد کااه ماردم معتقدناد دیگاران راتارشان را زیر نرر دارند.نو اول خودآگاهی بیشاتر باه تمایالت درونی ارجا دارددر صورت یکه نو دوم عموماا باه اداره ی عقیده منتهی می شود.)برکوتیس،.)1387
2-7-1-1 نظريه های مربوط به مهارت خود آگاهی اهمیت کنش های خود محورانه
ایکس1،ویکمند1وارویس2،))1973معتقدند خاود محاوری ااوب مای شودتا مردم به این عقیده داف یابندکه باین ایاده آل هاا
-444520320000
1-Ickes
18
وکنش هایشان با انترارات اایرمردم اختالف وجاود دارد.بااه این جهف باه نقاادی خودشاان ماای پردازنادتا بتواننادبین این،عناصر توااق ایجاد کنند.)برکوتیس،1976،ترجمه ارجااد ومحمدی اصل،.)1387
خودسازگاری
)کارور3،1975وگیوواونی4،))1975معتقدناد خاود آگااهی باعاث تومور گرایش ها وارزش های شضصیتی می شود،بع ای تجربیاات موین این نکته اند کاه گارایش هاای ماردم در تنهاایی از شرایط دیگر موقعیتی متاثر می شاود.)برکوتیس5،1976،ترجماه ارجاد ومحمدی اصل،.)1387
دیگرتحقیقات نیی می گویندکه کنش های اک ار اشاضات تااب شیوه های رایجی ااف که در جامعه اتفاق می ااتد.به عوارت دیگر ما هنگامی به کنش و واکنش دااف مای زنایم کاه خاود آگاهی محدودی از اودها ویا هیینه ها داشته باشیم.
تمايل به شناخت سازگار)تنافرشناختی(
خود آگااهی اراینادی اااف کاه باه خودااازگاری خاتم مای شود.استینجرمی گویدکه مردم خوااتار داتراای باه شاناختی اازگار از خود ومحیطشان هستند.اوعقیده دردکه عناصار هاار مجموعه شناختی بایستی در توعیف از یکدیگرباشندواگر ایاان توعیف پرورش نیابد،تناار شناختی بروز می کند.این نرریااه موین آن ااف که نااازگاری شاناختی محصاول اااتنواط هاای ت اد راتاری از دو یا وناد عنصرشاناختی دریا زماان مای باشد.یکی از ااتنواط های ت اد راتاری می گویداالن کار را بکاااان ودیگااااری ماااای گویاااادمضالف آن را انجااااام بده.)برکونیس،1976،ترجمه ارجادومحمدی اصل،.)1387
به بیان ااده می توان گفف خودآگاهی یعنای ایان کاه اارد بداندوه کسی ااف؟وه می خواهد ووه نمی خواهدووه وییهاایی برای او خوشایندویا نا خوشاینداااف.اردی کاه دارای خاود آگاهی ااف به راحتی می اهمدکه تحاف تااثیر اااترر قارار
-444516954500
2-Wicklund 3-Fervis 4-Carver 5-Gibbonns 6- Brkvtys
19
دارد یانه واین امر معموت پیش شرط ضروری روابط اجتمااعی در رابطه بین اردی منااب وهمدتنه ااف.
اااه جاایا مهااارت خودآگاااهی خود ارزیااابی صااحیح،خودآگاهی هیجانی واعتماد به نفس می باشد.
خود ارزیابی صحیح به معنای آگاهی روشن و واضاح از نقااط قوت وضعف-محدودیف ها،توانایی ها،ناتوایی هاویاادگیری از تجارب اارادی که دارای خود ارزیابی صحیح هستند.به دلیال آگاه بودن از نقاط قوت وضعف خوداز تجربیات خاود درر مای گیرند.انتقادهای دیگران را مای پذیرند.اهاداف وارزشاهای خااود را ماای شنااااندوبه حقااوق ومساائولیف هااای خااود آگاهند.خودآگاهی هیجاانی باه معناای آگااهی از احساااات وهیجانات خود درموقعیف های مضتماف مای باشاد.اارادی کااه دارای خود آگاهی هیجانی هستند،می دانند در حال حاضر واه هیجانی را احسار می کننادو وارا ومای دانناد کاه وگوناه احسااات ،راتارهای آن ها را تحف تاثیر قرار می دهند.خود آگاهی روانی اه جیا مهم روان انسان ااکار،احسار و راتار می باشد.ما انسان ها آن طور راتار می کنیم که احسار مای کنیم وآن طور احسار می کنیم که اکر می کنیم.این ارتوااط ی ارتواط خطی نیسف بمکه تعاممی ااف وهر یا بار دیگاری تاثیر مای گذارد.هرگوناه نگرش،اکرکاه موجاب تشادید شادن احسااات ودر نتیجه راتارمنفی می شود ناکارآمد نامیده می شود.در خودآگاهی جسمانی این امکان وجاود داردکاه ویژگاای های جسمانی ناخوشایند غیر قابل تغییرمنجر به وجود آمدن
ااکااار ناکارآمااد وپااس از آن احسااااات وراتارهااای منفاای شوند.آگاهی از تاثیر ااکار نقااش بسایار مهمای دربهداشااف روانی دارد.
ااکار
احساااااات
راتار
اعتماد به نفس یعنی تکیه ارد بر توانایی ها ونقااط قاوت خود وتالش دایمی برای تودیل ضعف به قوت.اارادی کاه دارای اعتماد به نفس هستند می توانند عقاید خاود را باا وجاود مضالفان زیادمطرح نمایناد،با اراده هساتند ومای توانناد تصمیم بگیرند وبرای شناخف خود وکاهش دادن نقاط ضعف خاود انگییه کاای دارند.)ناصری،.)1386
اعتماد به نفس یعنی اعتمادبه این که ارد می تواندراتاری را دراف انجام دهد.اعتمادبه نفس با توجه به خود پناداره در انسان شکل می گیرد.اعتمادبه نفس یعنی این انتراار از
20
خود که بر والش ها مواق خواهیم شد ویا اینکه شاض بااور کند کارها را مطابق خوااته های درونای یاا بیرونای خاود انجام دهد یا نه.ارد می داند که مای تواناد یا ااری از کارها را با مواقیف انجام دهد.عیت نفس یعنی دیدن خود به عنوان یا اارد تواناا ،باا کفایاف ،دوااف داشاتنی وباا ارزش.توانا به این معنی که می دانم کاه کارهاایی را مای توانم انجام دهم.با کفایف یعنی کارهاایم را باه انادازه کاای خوب انجام می دهم وارزشمند یعنی این کاه مان مفیاد هستم وارزش دارم.)نوری قاام آبادی ومحمدخانی،.)1379
ابعادعیت نفس عیت نفس در ارزشیابی وق اوت ما درمورد خود ما ااتوار ااف.از آن جا که هر انسان دارای زوایا وجنواه های مضتمف می باشد عیت نفس نیی دارای ابعاد مضتمف خواهد بود.
عیت نفس جسمانی این بعد به ارزیابی ما نسوف به تواناایی های جسمانی ماا مرباوط خواهاد بود.ناواق جسامانی وعادم توانایی جسمی در انجام اعالیاف هاا در تشاکیل عایت نفاس جسمانی ضعیف موثر خواهاد بود.یا اارد ااالم وتواناا در انجام اعالیتهای بدنی ونییاردی با ظاهری زیواا وآراااته دارای عیت نفس جسمانی بات خواهد بود.
عیت نفس خانوادگی ارزیابی نسوف به موقعیف مادر خاانواده واین که وه قدر مورد احترام ومحوف خانواده هستیم به نام عیت نفس خانوادگی نامیده می شود.
عیت نفس تحصیمی عیت نفس تحصیمی به ارزیابی ماا از خاود به عنوان ی داناش آماوز یاا دانشاجوی موااق مرباوط مای گردد.عوامل موثر بر عیت نفس تحصیمی واکانش اطراایاان در مورد وض تحصیل ما،شکسف ها ومواقیف طی تحصیل می باشد.
عیت نفس اجتماعی عیت نفس اجتماعی به ارزیابی ما از خود درمورد روابط اجتماعی ما مربوط می شود.آیا دیگران ما را دواف دارند؟به ما احترام می گذارند؟برای صاحوف هاای ماا ارزش قایل می شوند؟جواب این ااواتت در تشاکیل عایت نفاس اجتماعی موثر می باشد.
عیت نفس کمی عیت نفس کمی شامل همه عیت نفس هایی کاه در بات از آن نام بردیم می شود.)نوری قاام آبادی،.)1377 عیت نفس در تمام جنوه های زندگی اارد ماوثر مای باشاد و اردی که دارای عیت نفس باتیی می باشادبرای تماام مشاکالت وترر ها ومسایل خود انرژی خواهد گذاشف.اما اردی که عایت نفس پایین داردمدام در اضطراب وشرم وخجالف مای باشاد.او مدام اکر می کناد باه هار کااری کاه دااف بیندشکساف مای خورد.درشکل گیری عیت نفس در اوایل کودکی ارتواط وتعامال با پدر ومادر واایر اع ای خانواده موثر می باشد.
21
بعد از آن کودک وقتی به ان مدراه مای رااد راتاار معمام درقوال ضعف ها وقوت های درای دانش آماوز در ایجااد عایت نفس دانش آموز موثر می باشد.شیوه های آموزش ،شایوه هاای ارزیابی وامتحانی مدراه در تشکیل عیت نفاس واعتمااد باه نفس موثر ااف.اگر مدراه ومعمم ااضف گیار وانتقااد پاذیر باشنددر دانش آموز این اکار را بوجاود مای آوردکاه نمای تواند از عهده مسایل تحصیمی خود بر آید.باید دانساف کاه عااالوه باار خااانواده و مدراه،وضااعیف اااالمتی وخوشاای وحتاای اقتصادی ارد در ایجاد عیت نفس موثر خواهد بود.
انواع عزت نفس
عزت نفس باال وواقعی:وقتی عوامل شکل دهنده عایت نفاس باا توجه به واقعیات اجتماعی،خاانوادگی وجسامانی عمال کارده باشند،عیت نفس بات واقعی به وجود خواهد آمد.ارد خاود را با آنجه دارد وندارد می شنااد.
عزت نفس باال وکاذب:اارادی که دارای عیت نفس کا ب هساتند دارای غرور و خود اتایی وخود بیرگ بینی می باشند.
عزت نفس پايین و واقعی:وقتی اارد عایت نفاس پاایین دارد وبدان آگاه ااف وبا این مشکل اازگاری پیدا کرده ااف،عیت نفس پایین و واقعی دارد.
عزت نفس پايین وکاذب:اما اگر ارد عایت نفاس پاایین دارد وبا ایم مشکل احسار حقارت نیای پیادا کارده و راتارهاای پرخاشگرانه نشان می دهد،عیت نفس پایین وکا ب نامیده مای شود.)نوری قاام آبادی،محمد خانی،.)1379
اهمیف اطراایان نیدی در خود آگاهی ممکن ااف آنداه کاه مادر مورد خودمان اکر مای کنایم درااف نواشاد.برای خاود آگاهی بهتر می توان از اطراایان نیدی ااتفاده کرد.
فشار گروه:در انین نوجوانی و جاوانی،گروه هام اان وااال تاثیر زیادی بر اارد وارد مای نمایاد.این اشاار، اشااری روانشناختی ااف که خوااته یا نا خوااته از طریق گروه بر اع اا وارد می شود تا هنجارها،نگرش ها و راتارهای گاروه را پذیراته وبه آن پای بند گردد.این اشار ممکن ااف م وف یا منفی باشد .اگر ارد تحف تاثیر ویژگی م وف گروه قارار گیرد اشار م وف واگر ویژگی منفای گاروه بار اارد تااثیر بگذارد،اشار منفی نامیده می شود.)ناصری،.)1386
2-7-2 مهارت همدلی
هماادلی عوااارت ااااف از توانااایی اهاام احسااااات دیگااران وبازخورد ویژگی های م وف ارد به خودش.در همادلی اهمیادن وبیان هیجان به هم آمیضته ااف به همین دلیل هم آگاهی از
22
احسااات دیگران وهم پااخ به احسااات دیگران برای تجرباه همدلی ضروری ااف.
همدلی تعامالت پیدیده ای از شاناخف واحساار اااف.توانایی
شنااایی وتشضی هیجانات مضتمف.ریشه همدلی در هماان مااه های اول کودکی دیده می شود.به داعات دیده ایم که اگریا کودک گریه مای کنادکودک دیگار نیای شارو باه گریاه مای کند.بارشد زبان ،کودک برای بیان همدلی از کممات ااتفاده می کند.پااخ های همدتنه در اال های آخر ابتادایی ایونای می یابد.با بیرگتر شدن کودکان ،رشد توانایی های هم واون اهمیدن دامنه وای تری از هیجانات و توانایی گراتن ارنخ های وندبعدی از ی اری داده،در ارزیابی کودک از احسااات دیگران تاثیر می گذارد.)امامی نایینی،.)1379
همدلی کردن با کسای یعنای احساار او را درک کردن.همادلی توانایی قرار دادن خود در جایگاه طرف مقابل واز دیادگاه اوبه مسایل نگاه کردن می باشاد.اولین گاام بارای همادلی پرهیی از ارزیابی وق اوت راتار طرف مقابل مای باشاد.اگر ما راتار ارد مقابل خود را برااار درااف ونادرااف،اخالقی وغیر اخالقی،خوب وبد ارزیابی کنیم از آن پس راتار ارد را در وارووب این ارزیابی می بینیم ناه آن طاور کاه واقعاا هسف.دومین گام برای همدلی کردن،درک احسااات وعواطف طارف مقابل ااف.هروه ارد را بیشتر بشنااایم یعنای از آرزوهاا وخوااته هاو بیم ها وتجارب او با خور باشیم،بیشتر با او همدلی می کنیم.اومین گام برای همدلی
این ااف که آن وه را دیگری برااار نگرش وتواناایی خاود تجربه کرده ما نیی تجربه کنیم.این تجربه باید بار اااار
احسااات وااکار او باشدنه احسااات وااکار ما.یعنی بایااد خود را به جای او قرار دهیم ونقش او را ایفا کنیم.همدلی یعنی اینکه ارد بتواندزندگی دیگران را حتی زمانی کاه در ان شرایط قرار ندارد درک کند تا بتواند انساانهای دیگار را وقتی با او نیی متفاوت هستندبنذیرد وبه آن ها احترام بگذارد.بسیاری از راتارهای خشن در ااطح جامعاه ناشای از عدم مهارت همدلی ااف.همدلی روابط اجتماعی را بهواود مای بضشد وبه ایجاد راتارهای حمایف کننده وپذیرنده نسوف باه انسااانهای دیگرمنجاار ماای شااود.به عنااوان م اال دواااتی ها،ارتواطات خانوادگی واایر ارتواطات اجتماعی را تقویاف کرده وباعث می شود تااطح آگاهی های اجتماعی مانند آگاهی از توعیض نژادی ،اقتصادی،ارهنگی وجنسی در جامعه ااایایش
پیدا کند.باید توجه داشف که همدلی کردن با همدردی کاردن متفاوت اااف.همدلی هماان طاور کاه گفتاه شادتوانایی درک احسااات طرف مقابل ااف اما همدردی کردن یعنی احسار کردن برای طرف مقابل یا به عوارت دیگرنسوف به دیگاری حسای در
23
درون خود پدید آوردن.م ال بارای کسای متاااف شادنوه عماف مشکمی که برای او پدیدآمده ااف.)امامی نایینی،.)1379
2-7-3 مهارت رابطه موثر)ارتباطات اجتماعی(
کوب) 1976( 1حمایف را بعنوان اطالعاتی می داندکه اااراد را به باور کردن ایم مطمب که آنهامورد عالقه اطراایان باوده ودواف داشتنی وقابل احترام هستند ودریا شاوکه ارتوااطی دوجانوه اهیم هستندرهوری می کند)ارژنگی،.)1382
اارااون) 1989( 2معتقدااف ایان احساار کاه دیگاران آدم را دواف دارند،برایش ارزش قایل هستندوآماده انادتا درصاورت لیوم به اوکم کنندوپشتوانه عاطفی اوباشاندمفهوم حمایاف اجتماعی ااف.برونر) 1989( 3حمایف اجتماعی را مجموعه ای از اطالعات می داند کاه اعتقاادات اااراد را درماورد ماهیاف حمایف شکل می دهد وبه زعم وی حمایف عاطفی بیانگراعتقااد ارد مونی برمورد عالقه وتوجه دیگاران واقا شادن وحمایاف عیتی،احسار مورد احترام بودن ازاوی اایرین اااف وی شاکل دیگری از اومین نو حمایف را به وااطه ع ویف درگروه خات وتعهاادات متقاباال اع اای گااروه نسااوف بااه یکاادیگر ماای داند.)برکوتیس،1987،ترجمه ارجادومحمدی اصل،.)1387
گروه موین مجموعه اارادی ااف کاه نیازمنادی دو وابساتگی های متقابل خود را به نحوی از انحاا برطرف می کنند.گروه ها برحسب معیارهای گوناگون متنوعد.اع اا ممکن ااف کاامال وابسته به گاروه باوده یاا نساوف باه آن احساار اااتقالل
کنند.خواهان تعمق گروهی بوده یا خوااتار جدا شادن از آن باشند.همدیگر را بعنوان اع ای ی خانواده خوشاوضف تمقاای کرده یا اشتراک محدودی با دیگران در خود بیابند.هر اارد در گروه شایدپایگاهی مشابه دیگران داشته یا برخای برتار از وی باشند.اع ا ممکن ااف بطور متفااوت عمال کارده یاا اینکه در مجموعه یکسانی از وظایف ت یتغیر انجاام وظیقاه نمایند.پیوند گروهی به تجانس می انجامد،جا به گروه برای اع اا انها را به تواعه اهداف ونگرش های مشترک می کشاند اما با این حال همه اع ا به ی طریق کنش نمی کنند برخای اع ا تعمق خاطر بیشتری به اعمال گروه ورزیده ،درحالیکاه ممکن ااف دیگران درصدد کسب احساااات خوشاایند از ع اویف گروهی باشند.ااختار گروه بستگی به روابط نساوتا پایادار میان اع ای گروه داردکه می توانددر نتیجه اجرای نقش های اع ا در طول زمان تغییر یابد.ااختارگروه هم ونین برحساب
-444531178500
1-Kube 2-Sarasoon 3-Broner
24
روابااااط رااااامی وغیاااار رااااامی اع ااااا در حااااال تغییرااف)احمدی،.)1382
اهمیت ارتباطات اجتماعی
ارتواطات اجتماعی روش بسیار ماوثری اااف کاه اارد را در برخورد با مشکالت ومقابمه با تنیدگی های یاری می کند،این ارتواط باعث می شاودکه دراارد احساار ماورد محواف واقا شدن،احترام داشتن وارزشمند بودن اراهم شود.مطالعات نشان می دهداارادی که دارای ارتواطات اجتماعی خوبی بوده،کمتر م طرب وااسرده شده ونسوف به زندگی خاوش باین تار هساتند آنها کمتر بیمار می شوندواطح ااترر ایییولوژیکی پاایینی دارنااد.گروه هااایی کااه ااارد باادان تعمااق دارد شااامل خانواده،گروه شغمی،گروه های ایاای،گروه های دواتانه،گرو های ورزشی می باشد.این گروه ها می توانند امکاناات زیار را در اختیار ارد بگذارند.
-1حمايت عاطفی:معموت اع ای ی گروه نسوف باه هام احساار وابسااتگی پیاادا کاارده ونسااوف بااه حمایااف از یکاادیگر ماای کوشندآنها به هم محوف می ورزند،در غم وغصه هم شاری مای شوند،نسوف به مشکالت هم احسار همدلی نموده واعی بار راا آن دارند.
-2حمايت عملی:اع ای گروه نسوف به را مشکالت یکدیگر نریر بی پولی،بیکاری حسار بوده و در را آن می کوشند.
-3حمايت اطالعااتی و راهنماايی:اع اای یا گاروه در دادن اطالعات و راهنمایی های تزم برای هر مسئمه ای اقادام مای نمایند.
-4حس تعلق به گروه:اع ای ی گروه احسار تنهایی نمی کنند وحس تعمق داشتن به ی گروه در آنها این بااور را ایجااد می کند که با ااراد دیگر جور هساتندودر موقا نیااز مای توانند از کم وحمایف دیگران بهره مند شوند.)نوری قااام آبادی،.)1377
میایای دیگر ارتواطات اجتماعی عوارت ااف از اوت اااراد
گروه نیازهای مهرورزی ودلوستگی را ارضاا مای کنناد وحاس ارزشمند بودن واعتماد را تقویف می نمایند.وقتی نیاز به اعتماد به نفس دارندآگاهی از اینکه از ی ایستم حماایتی یا گروه خوب بر خوردارند به آنها اعتماد به نفس می دهد. ثانیا ی گروه با ترغیب به اینکه د ر برابر مشکالت زندگی باید نهایف اعی را کنند به مقابمه بهتر به مسئمه کم می نمایند ونیی گروه با اراهم آوردن مصاحوف ها ورااقاف هاا زندگی را لذت بضش می اازد.)ناصری،.)1386
2-7-4مهارت روابط بین فردی)ارتباطات بین فردی(
25
این مهارت به دانش آموزان )ااراد(کم می نمایاد کاه باا دیگران به طور م وف وموثر تعامل نمایند یعنی باه ایجااد روابط بین اردی م وف ارد باا دیگاران کما مای کناد.این مهارت اوب ایجاد روابط دواتانه ااف کاه در ااالمف روانای واجتماااعی وروابااط گاارم خااانوادگی مااوثر ماای باشاد.کارل پانسنرر معتقد ااف گه عالی ترین داتاورد انسان در دنیاا ارتواط شضصیف با شضصیف ااف.با وجود اهمیف زیااد ارتوااط میان اردی ،انسان های معمولی قادر به برقراری ی ارتواط خوب و موثر هستند.پیامد اروپاشی ارتواط در اغماب ماوارد تنهایی،مشکالت خانوادگی،اشار روانی،بیماری جسمی وحتی مرگ خواهد بود.)دیماتئو،1997،ترجمه هاشمیان،.)1378
مهارت برقراری روابط بین اردی به طرق گونااگون برزنادگی انسان تاثیر می گذارد.اگر امسمه مراتب نیازهای مازلو را به یاد آوریم،می بینیم کاه همااه ااطوح نیازهاای دیادگاه مازلو جی از طریق ارتوااط انساان باا دیگاران راا نمای شود.در اولین اطح آن نیازهای ایییولوژیا انساان در هار انی با تعامل با دیگران را می شود.نیاز به ایمنی وتعمق خاطر جی در گروه برطرف نشده واین گروه ااف که با حمایاف وپذیرش اردباعث گذر از همه اطوح وراایدن باه ااطح نیااز خودشکواایی وگذر از آن می شود.پس مای تاوان گفاف مهاارت ارتواطی عوارت ااف از توانایی ارد برای ارتواط برقراربا دیگران در جهف بارآورده نماودن نیازهاا ،خواااته هاا،حق وحقوق یا تعهدات به شیوه ای قابل قوول بادون اینکاه باه نیازها،خوااته ها،حق وحقوق ویا تعهدات دیگاران صادمه ای وارد آید.
واقعیف این ااف که روابط بین اردی نه تنها حرکاف ماا را در مسیر کمال وخود شکواایی تسهیل می کنندبمکاه در درجاه اول راه را به ما نشان می دهند.ما در تعامل باا دیگاران خود را می شنایم .تجارب وطرز اکر جدید کسب می کنیم وااق دیدمان در مورد خودمان وارزش ها ،روابط،وقای وگسترش می یابد.)ناصری،.)1386
رفتارهای مشترک در برقراری ارتباط بین فردی
راتارهای مشترک در برقراری ارتواط بین اردی عوارتند از -1تبسم:توسم نشانه امادگی ما در ایجاد ارتواط با دیگران محسوب می شود.و وقتی ما با روی خوش همراه باا توسام باا دیگری صحوف می کنیم در حقیقف می خواهیم باه طارف مقابال بفهمانیم که مایمیم با او رابطه برقرار کنیم.
-2برخورد خوش:اگر در ارتواط با ااراد دیگر از راتار خش ااتفاده کنیم طوعا نواید انترار داشته باشیم که انها با مااا ارتواااطی برقاارار کننااد.ابرو در هاام کشاایدن ،روی
26
برگرداندن ونداشتن تمار وشامی نشاانه هاای بای میمای در برقراری ارتواط مای باشاندوبر عکاس گشااده رویای وتوجااه مودبانه به طرف مقابل وبرقراری تمار وشمی مقدمات اولیاه برقراری ارتواط ااف.
-3تماس چشمی وشم ها از درون آدمی خور می آورند واحسااات ما را به دیگران باز می گویند.این تمار وشمی هماراه باا گشاده رویی وتوسم می تواناد تاااثیر بسایایی در برقاراری ارتواط داشته باشد.
-4رفتارهای غیر کالمی:حاتت وهره،حرکات داف وار،ااصمه باا طرف مقابل،وگونگی نشستن و ایستادن،که زبان بدن محسوب می شوند به راحتی با طرف مقابل در مورد احسااات ما صحوف می نمایند وزمینه را برای برقراری ارتواط با دیگران ااراهم می آورند.) ناصری،.)1386
2-7-5 مهارت تصمیم گیری
این مهارت به ارد کم می کندتا به نحوماوثرتری در ماورد مسایل زندگی تصمیم گیری نماید.تصمیم هایی مانند انتضااب رنااگ داتروه،ماادل کفش،انتضاااب رشااته تحصاایمی،انتضاب شغل،انتضاب همسر.تصمیم گیری به معنای انتضاب ی راه حال از میان دو یا وند راه حل ااف که به منرور یااتن ی هدف مااای باشاااد.برخی از ایااان تصااامیم هااهمیاااف کمتاااری دارند.امابسیاری از تصمیم ها از تصمیم ها مهم وماوثر در بهداشف روانی انسان می باشد.این مهارت در انین نوجاوانی وجوانی اهمیف م ااعفی دارد زیاارا اااراد درایان اان باا انتضاب های بیشاماری مواجاه ماای شاوند وهرواه ارتواطاات اجتماعی انها گسترش یابد تعدادگیینه ها ودر نتیجه تصمیم گیری ها اایایش خواهد یااف.)ناصری،.)1386
اگر کودکان ونوجوانان بتواننداعاتناه درماورد اعمالشاان تصمیم گیری نمایناد،جوانب مضتماف انتضااب هاا را بررااای وپیامد هر انتضاب را ارزیابی کنندمسامما درااطوح بااتتر بهداشف روانی قرار خواهندگراف.)نی پرور،.)1383
اتحعمی لوااانی))1378مولفه های تصمیم گیری را بدین صورت بیان می کند
تصمیم گیری اعاتنه بر مونای آگاهی از حقوقی که انتضااب ها را تحف تاثیر قرار می دهد.
-تصمیم گیری بر مونای ارزیابی دقیق موقعیف ها. -تعیین اهداف برنامه.
-برنامه رییی وپذیرش مسولیف اعمال خود.
آمادگی برای تغییار دادن تصامیم هاا باراب انطوااق باا موقعیف های جدید.
27
رم انی))1380مهارت تصمیم گیری را به این گونه شارح داده ااف -1آشنایی با معنا ومفهوم تصمیم گیری)به معنای انتضاب ی
راه حل از میان راه حل های مضتمف(.
-2درک اهمیف تصمیم گیری)زیرا می تاوانیم باا یا تصامیم عمری را با اعادت یا بد بضتی بگذرانیم.
-3مراحاال تصاامیم گیری)کااه شااامل تنراایم وطوقااه بناادی مشکل،تعیین هدف،یااتن راه حل های مضتمف وانتضاب بهتارین راه حل می باشد(.
-4بررای تاثیر تصمیم گیری بر مواقیف ها وشکسف هاا.)نوری قاام آبادی،.)1377
هر تصمیمی پیامدی دارد.اگر شض مهارت کاای در تصامیم گیری نداشته باشد قادر به تصمیم گیری نضواهاد باود وباا تعارضات وااسردگی واضطراب مواجه خواهد شد.
2-7-6مهارت حل مسئله
2-7-6-1نظريه های مربوط به حل مسئله رويکرد گشتالت1
این داته از روانشنااان معتقاد باه حال مسائمه از طریاق ادراک وبینش حل مسئمه مالزمف دارد.بررای هرمسئمه از نرار کمی شامل کشف روابط والگوهااف.وقتی کاه اارد باا مسائمه جدیدی روبرو می شود بی درنگ به طرح ها والگوهاای گذشاته مراجعه می کند تا در حال مسائمه باه او یااری نمایاد.حل مسئمه از دیدگاه گشتالف مجموعه پیدیده ای از عاادت هاای گذشته ااف که از طریق نقشه های مضتمف که ارد برای ارضیه ازماااایی آموختاااه اااااف باااه هااام پیوناااد یااتاااه
اند.)کنعانی،.)1384
تئوری محرک و پاسخ2
ایاان تئااوری باار انتضاااب پااااخ راه حاال مساائمه تاکیااد دارد.برطوق این نرریه اااراد مسائمه جدیاد را یا محارک دانسته که مجموعه ای از پااخ را بر مای انگیاید ومیایان نیرومندی هری از این پااخ ها از طریق اصول شارطی ااازی
مانند تقویف وتنویه مشض می شود وارد با توجاه باه ایان اصول ی پااخ را برای حل مسئمه انتضاب می کند.
دراین تئوری ادراک که ااار کار وتفکر گشتالتیون می باشد نقشی ندارد.وبه همین دلیل نمی توان قواول کارد کاه ایان نرییه برای مسایل پیدیده کاه از رواباط وارتوااط عناصار ااده تر بوجود امده ااف راه حل منااوی ارایه دهد.
-444523431500
1-Geshtalt 2-the stimulus And Response Theory
28
مدل های خبرپردازی1
گرینو) 1973( 2که از طراداران این نرریه می باشد می گویاد برای حل مسئمه باید از اطالعات وتکنی هایی کاه درحااراه داریم ااتفاده نماییم.او معتقدااف کاه اارادبایاد بارای تودیل وضعیف موجود یا متغیرهای داده شده به وضعیف مطموب یا متغیر ناشناخته راهی را بیاباد.این مادل تنهاا پاااخ پااضگوی مساایل خاات اااف ودر مقابال مساایل عاام ااقاد کارآمدی می باشد.در این مدل،حل مسئمه شامل دو مرحمه مای باشدااخف ی شوکه)دریااف(شناختی که مسائمه را روشان مای کندوانس ااخف مجموعه ای از منااوات ربط دهنده بین شاوکه مسئمه وشوکه مطموب یا راه حل.)کنعانی،.)1384
مهارت حل مسئمه،ارد را قادر می اازد تا به طور ماوثرتری مسایل زندگی را حل نماید.مسایمی مانند اختالاات با دوااف ،پدر ومادر،همکار یا مساایمی مانندمشاکالت تحصیمی.مشاکالت زندگی ونانده حل نشده باقی بمانند ااترر روانی ایجاد می کنند.مهارت حل مسئمه ارآیند تفکر منطقی ومنرمی اااف کاه به ارد کم می کندتا هنگام رویارویی با مشکالت راحل هاای متعددی را جسف وجو کندواانس بهتارین راه حال را انتضااب نماید.)اازمان جهانی بهداشف،1993،ترجماه واقتواار ناوری قاام آبادی ومحمد خانی،.)1379
مراحل اصمی حل مساله عوارت ااف از شنااایی مشکالت،تشاضی عمل مشکالت،تواعه طرح های عممیاتی،اجرای آن طرح هاو ارزش یابی نتایج طرح های عممیاتی.
نوری قاام آبادی در جیوه مهارت حل مساله ایان مراحال را این گونه تعریف می کند
-1جهت گیری کلی نسابت باه مسااله:کاه ایان مرحماه شاامل توانایی شناخف مشکالت-پذیرش آنهاا باه عناوان یا پدیاده طویعی گه قابل تغییر می باشادوعادت باه روش تفکار وعمال منطقی که با ناامیدی وعجمه مغایرت دارد.
-2شناسايی کامل مشاکل:ایان مرحماه شاامل گاردآوری کمیاه اطالعات در مورد مشکل وتعریف دقیاق آن وخارد کاردن مشاکل وتعیین اهداف می باشد.
-3ارائه راه حل های مختلف این مرحمه شامل یااتن راه های متعدد وااتفاده از روش بارش اکری وترجیح دادن کمیاف راه حل ها بر کیفیف آن ها وعدم تفاوت وارزشیابی می باشد.
-444555118000
1-Information Processing Models 2-Greeno
29
-4ارزيابی راه حل ها:در این مرحمه به تفااوت وارزشایابی در مورد راه حل ها می پردازیم که این امر با پایش بینای پیامدهای احتمالی هر راه حل وتوجاه باه برراای ااودمندی هری از پیامدها برای خود ودیگران می باشد.
-5اجرای راه حل وبازبینی درایان مرحماه راه حال منتضاب اجرا می شاود.نتیجه حاصامه برراای مای شاودودرنهایف بااه ارزشیابی می پردازیم که ایا با حل مساله به هادف راایده ایم یا نه؟
دیویسون وکمد ارید معتقد هستندکه ارایند حل مسئمه دارای پنج مرحمه ااف گرايش به سمت حل مسئله: دراین مرحمه اعتقاد باراین اااف
که نگرش ارد وانگیایه اوعامال مهام درحال مسااله خواخاد بود.هرقدر ارد اعتمادبه نفاس وعایت نفاس بیشاتری داشاته باشد،مشکالت را جیا طویعای زنادگی دانساته وبارای حال آن برنامه رییی می کند.
تعريف وفرموله کردن مساله: دراین مرحمه ارد تمام زوایای مساله را بررای وتعریف می کند.این امرباه اااختن را حال جدید کم بسیار می نماید.
ايجاد راحل های بديل: دراین مرحمه باا اااتفاده از رهاا اازی هنی وبارش اکری،راه حل های مضتماف گاه امکاان حال مساله را دارند ارایه می شوند.
تصمیم گیری: دراین مرحمه با توجه به نتایج احتمالی هری از راه حل ها ومفید بودن آن ها،راه حل مناااب را اتضاا می کند.
بررساای: درایاان مرحمااه ااارد راه حاال را بااه کااار ماای گیرد.پیامدش را بررای نماوده واگار باا نتاایج دلضاواهش هماهنگ نواشد،دوباره بایاد ارآیناد حال مسااله را اجارا نمایااد.)نوری قاااام آبااادی،.)1377وجااود مشااکل در زناادگی ووگونگی برخورد ما با آن مشکل،نشان دهنده ی شضصیف ما می باشد.بع ااای از ااااااراد در برخااااورد بااااا مشااااکالت ،دوارپریشانی،داف پاوگی شده ودوار بیماریهای روانی وحتی جسمانی می شوندوحتی ممکن ااف داف به خود کشی بینند.
این ااراد مشکل را نشانه بی کفایتی خاود مای دانناد ودر برخورد با مشکل مرتب خود را ارزنش می کنند.آن هاا بارای حل هر مشکمی یا بدون اکر عمل کرده ومرتب داف به آزماایش وخطای بیهوده می زنند ویا اصال اعی می کننداز مشاکل خاود ارار نمایند.آنان دوار تحجر اکاری باوده ودر مواجاه باا مسااایل اقااط از یاا یااا ونااد راه حاال ااااتفاده ماای نمایند.توانایی حل مساله یکی از مهارت های ضاروری بارای دانش آموزان می باشد زیرا کودکان ونوجوانان به عماف اان خات حود با مسایل جدیاد وگونااگونی روباه رو هساتند.این مسایل ممکن ااف برای ی ارد بیرگ تر وبالغ تار حال شاده
30
باشداما برای اردی که در برهه خاصی از زنادگی مای باشاد غامض غامض جموه گرمی شود.مسایمی که در انین تحصیمی مطرح می شودتغییر مدراه،مسایل تحصیمی مانند انترار والدین در قوااول شاادن در امتحااان تیاای هوشان،رشااته هااای مطاارح دانشاااااگاهی،یا حتااااای نماااااره 20گاااااراتن،اختالف والاااادین،طالق،بیماریهای شدید،اقر،ورشکسااااتگی هااااای خانواده،تولااد کااودک جدیااد،این هااا همااه مسااایل کودکااان ونوجوانان هساتندکه بایاد باه طریاق مقت ای ومناااب حاال شوند.)ناصری،.)1386
2-7-7 مهارت تفکر انتقادی
تفکرانتقادی تواناایی تحمیال اطالعاات وتجاارب اااف.)نی
پرور،.)1383
تفکر انتقادی به آن نو تفکر اطالق می شود که باه تحمیال ارزشیابی وق اوت دربااره راهوردهاا وتولیادات اکاری مای پردازد.تفکرانتقادی گاه،با تفصیل معنای ارزیاابی درااتی گفته ها وگاه به صورت کمی تر آن تعریف می شود.برای ایان منرور ارد بایدبه تجییه وتحمیل مسایل بنردازد.داشتن وشم انااادازها وواااارووب مشاااض بااارای تجییاااه وتحمیااال مسایل،عنصرشناختی مهم درتفکر انتقادی ااف.تفکر نقاداناه ی ارایند شناختی اعال ،هدامند واازمان یااته ااف که با
ااااتفاده از آن ااارد بااه بررااای اطالعااات موجااود ماای پردازد.ریشه تفکر نقادانه به عنوان ی مهارت ،مفهوم شا گرایی درعمم ااف یعنی تمام یااته های عممی را ناه بایاد به ارعف قوول کرد ونه رد کرد،بمکه تزم ااف ادعاهای عممی از ایمتاار ارزیااابی گااذر کننااد تااا دراااتی آن هااا روشاان شود.)ناصری،.)1386
داتیابی به مهارت تفکر انتقادی نیازمند ی محیط بحاث وتوادل اکر وحل مساله،زمان وتامل وتمرین می باشد.در ضمن باید برای به کارگیری تفکر انتقاادی باه عالقاه وانگیایه شاگردان توجه گردد.برای ایجاد عالقاه های ویای بهتار از پرااااش وپاااااخ وبحاااث وجااادل میاااان معمااام وشااااگرد نیسف.شعوانی))1383بیان می داردکه تفکر انتقادی یا میال وگرایش به اوی مشض کردن اعتوار،دقف ،صحف وارزش اطالعاات یا دانش مورد نرر ااف که پیش نیاز آن داشتن دانش ومعراف واقتدار تزم در زمینهی موضو مورد ق اوت ااف.
اامیف وهار ویژگی را برای رایدن به تفکر انتقادی ضروری می داند -1تمیی حقایق وعقایداز یکدیگر حقایق مطالوی هستند کاه
دراتی آنها ثابف شده ااف اما عقید مورد اثوات واق نشده اند.
31
-2ق اوت در اک ر ارهنگ ناماه هاا تفکار انتقاادی را باا ق اوت هم معنی می دانند واارادی را متفکر نقاد می دانند که اظهارات وراتارهای دیگران وحتای باورهاا ووراتارهاای خود را با روش های مطموب وقااط ماورد ق ااوت قارار مای دهند.
-3دانش آگاهی داشتن در مورد موضو ماورد برراای یکای از شرایط اااای برای نقد آن می باشد.
-4اقتدار این ویژگی به شرایط اجتماعی جامعاه مرباوط مای شود واگر ارهناگ جامعاه ای اامطه طمواناه باشداندیشایدن انتقادی در آن ،جا ندارد.)نوری قاام آبادی،.)1377
حسین ناصری نیی به زبانی دیگر ویژگی هاای زیار را بارای تفکر نقادانه ضروری می داند تفکر اعال در این تفکر ارد در مواجهه با ی موقعیف شرو
به جم آوری اطالعات ،بررای احتماتت ،مشاورت باا دیگاران وانس تصمیم گیری می نماید.
تفکیواقعیف از غیر واقعیف وعقیده واقعیف عوارت اااف
از موضوعی که تواط ااراد مضتمف در مکان های مضتمف تجربه شده وبه اثوات رایده،اما غیر واقعیف ماورد اثواات واقا نشده ااف.عقیده یا نررنیی موضوعی ااف کاه گویناده آن،آن را واقعی می دانداما ممکن ااف صحیح نواشد.
بررای اعتوار یموضوبا اااتفاده از ااوال کردن ااوالکردن موجب تفکیواقعیف وغیار واقعیاف وعقیاده مای شاودواعتوار ی ادعا را روشن خواهد کرد.دقف در نتیجه گیری ارد به بررای نتایج می پردازد.بررای دقیق مناباصمیااکار؛عقاید وارزیابی اعتواار آن
ها این امر با بررای وتشضی منو اصمی انجاام مای گیارد ومعموت وهار منو را برای بررای اعتوار ی مسائمه ماورد بررای قرار می دهند.
الف مراج قدرت مانند والدین،آموزگاران ب کتاب ونشریات ج شواهد حقیقی د تجربه شضصی
-6پذیرش اطالعات صحیح پس از طی هماه مراحال باات مای تاوانیم اطالعاات غماط را
شناااااااایی وحاااااذف کنااااایم واطالعاااااات درااااااف را بنذیریم.)ناصری،.)1386
2-7-8 مهارت تفکر خالق
این نو تفکربه حل مسئمه وبه تصمیم گیری منااب کما مای کند.با ااتفاده از این نو تفکر راه حل های مضتمف مسایل وپیامدهای هری از انها بررای می شود تا در اختیار روند تصمیم گیری قرار گیرد.این امر ارد را قادر می ااازد تاا
32
مسایل را از ورای تجارب مستقیم خوددریابد وحتی زمانی که مشکمی وجود ندارد وتصمیم گیری خاصی تزم نیسف به اازگاری وانعطاف بیشتری به زندگی خود بنردازد.
شعاری نژاد معتقد ااف که منرور از ارایند ایان اااف کاه شاخ تجربه های قومی خود راتحمیل کنداز میان آنها تجربه یا تجربه هایی را بر می گییندوآنها را ترکیب می کندوباه صورت الگوهای تازه ،ااکار ناو یاا محصاوتت تاازه در مای آورد.به عوارت دیگر خالقیف عوارت ااف ازتاوان اشاضات باه تولید ترکیوات،ااکار یا داف آوردهای نو که قوال ناشناخته بودند.)شعاری نژاد،.)1372
شعاری نژاد عوامل زیر را اوب پرورش خالقیف می داند. زمان:برای اینکه کودکان خالق باشندباید زمان آزادی بارای بازی با ااکار ومفاهیم ودر آمدن آنها به شکل هاای تاازه داشته باشند.
تنهايی وخلوت گاهی از کودکان در خارج از اشاارهای گاروه می توانند خالق باشندزیرا خالقیف باه رشاد وگساترش زنادگی تضیمی نیاز دارد.
تشويق کودکان خالق باید از تمسضر وانتقااد باه دور باوده ومرتوا در هر کارخالیقشان مورد تشویق قرار گیرد.
مواد و واایل کودکان خالق باید مواد تزم برای ابتکاار را در اختیار داشته باشند.
محیط محرک:محیط خانه ومدراه می تواند به وایمه راهنمایی واراهم آوردن واایل، خالقیاف کودکاان را برانگییدوتشاویق کند.
رابطه غیر سلطه ای والدين –کودک:والدینی کاه از کودکاان حمایف ااراطی نمی کنند ونه زیاد بار آنهاا مسامط هساتند کودکان را به ااتقالل وامید به خویشاتن کاه تزماه خالقیاف هستند،تشویق من نمایند.
روش های پرورش کاودک روش تریوااف آزاد منشاانه وآاایشاگر کودک در خانه ومدراه خالقیف را تسری وروش زورمنداناه آن را خفه می کند.
فرصت های کسب معلوماات کودکاان بارای خالقیاف نیااز باه مطالعااه وبهااره جسااتن از معمومااات جدیددارند.)شااعاری نژاد،.)1372
با مهارت تفکر خالق که از تمفیاق مهاارت هاای حال مسااله وتصمیم گیری به وجود می آیدمی توان از ااکار یاا رواباط نو برخوردار شده،قدرت کشف راه حل های جدیاد را باه دااف آورد.
پاول تورنس معتقدااف که خالقیف عوارت ااف ازتواناایی باه وجود آوردن ی موضو بدی ونوبه حدی که کاامال بای نریار باشد.اازمان جهانی بهداشف تفکرخالق را ی مهارت می داناد که هم به مسئمه وهم به تصمیم گیری منااب کم می کناد.با
33
ااتفاده از این ناو تفکار،راه حال هاا ی مضتماف مسااله وپیامدهای هری از آنهابررای می شاوندوبدین ترتیاب اارد قادر می شودتا مسایل ورای راه حل های تجربه شده خاود را دریابد.
در تعریف دیگری که مورد توااق اک ر متضصصان اااف خالقیاف به این شرح توصیف شده ااف.خالقیف توانایی ارد برای تولید ایده ها،نرریه ها،بینش،اشیای جدید،بدی وبازاازی مجدددر عموم واایرزمینه هایی که توااط متضصصاان اصایل واز نرار عممی،زیوااایی شناااای،تکنولوژی واجتماااعی بااا ارزش تمقاای گردد.)نوری قاام آبادی،.)1377
لوااانی))1378موارد یل را بعنوان مولفه های تفکار خاالق کر نموده ااف:
*تفکر م وف *یادگیری اعال *ابراز وجود
*تشضی حق انتضاب های دیگر *تشضی راه حل های جدید برای مشکالت
برای تفکر خالق موانعی موجود ااف که آن را می توان بااه دو داته عوامل درونی وبیرونی تقسیم نمود.
عوامل درونی شامل عوامل جسمانی وژنتیکی و روانای مانناد ترر از شکسف،عدم اعتماد به نفس وعدم انعطااف پاذیری مای باشد.عوامل بیرونی شامل قاوانین، اانن،آداب و رااوم ماای باشد.
ااتنورگ1 برای خالقیف توانایی هایی را بر شمرده و آن هاا را این گونه تعریف می کند توانایی ترکیاب یعنی تواناایی داشاتن عقایاد بادی وناو
وتوانایی برقراری روابط بین امور.
توانایی تحمیل یعنی توانایی تحمیل وارزیابی عقایاد.یعنی اینکه اقط عقاید نو را بکار نوریم بمکه از عقایاد درااف ونادراف ونقد وبرراای آن وانتضااب بهتارین بارای خالقیااف ااتفاده بوریم.
توانایی کاربرد یعنی توانایی تودیل وخالصه نماودن عقایاد وایده ها به عمل.ااتنورگ)1998(1بیاان مای دارد کاه داناش آموزانی که خالقیف باتیی دارند دارای تعاادل در ایان ااه اطح می باشند..)ناصری،.)1386
عوامل موثر بر خالقیف نییعوارتند از هوش بهره هوشی بات خالقیف را اایایش می دهد.
خانواده تربیف خانوادگی،دادن ااتقالل اکری باه کودکاان اوب تقویف خالقیف می شود.
-444537782500
1-Strenberg
34
انگییه اگر کاری از روی عالقه ومیل باطنی انجام شاودمی تواند باعث خالقیف در انجام آن شود.
جنسیف زنان در خمق ایاده هاای بادی اااتعداد بیشاتری دارند.
کوشش اضف کوشی در هرامرباعث ایجاد خالقیف می شود.
اجزای تفکر خالق عبارتند از:
-1ایالی که توانایی ارایاه ی پاااخ هاای متعادد باه یا موقعیف معین می باشد.هروه توانایی تولید ایده ها زیادتر باشد نشان دهنده ایال تر بودن تفکر ارد ااف.
-2ابتکار توانایی خمق ایده های بدی وخماق محصاوتت غیار متعارف از مناب موجود می باشد.توجه به روابط ضعیف ودور از هن پدیده ها موجب ابتکار می شود.
-3تضیل عوارت ااف از توانایی به هن آوردن تصاویر،پدیده ها،اشیاا،روابط ایده ها،تصاویری که ممکن ااف قاوال وجاود داشته یا نداشته باشد.
-4انعطاف پاذیری ارزیابی یا موضاو از جواناب وزوایاای مضتمف می باشد.اگر موضوعات را اقطازی جنوه نگااه کنایم پیامدی وون یااتن راه حل های محدود و پای بنادی باه روش های گذشته نضواهد داشف.)ناصری،.)1386
تفکر به دو نو مشهود می باشد -1تفکر همگرا در این تفکر،اکرهاای جدیاد وناو کمتار راه
دارند.کسانی که دارای این تفکر هستند امور وپدیده ها را آن ونان که هسف می بینند ومی پذیرند.
-2تفکر واگرا اارادی کاه دارای ایان تفکار هساتندامور و ااکار را آن ونان که هسف ننذیراته بمکه به ق اایا نگااه متفاوتی دارند واز قالب های اکری همسان دور می شوند.
مراحل تفکر خالق
آمادگی دراین مرحمه اارادباه اماور وپدیاده هاای مضتماف زندگی دقف وتوجه بیشتری پیدا می کنند.
مطالعه دراین مرحمه ارد رابطه بین پدیده ها را بهتر درک می کنند.
تغییر دراین مرحمه شض به نو روابط پای برده،وباا طارح اوال به نقد وبررای می پردازد.
پضتگی در این مرحمه اارد باه درک وشاناخف عمیاق تاری از روابط می راد.
اشراق دراین مرحمه ارد به پااخ های ناگهاانی و راه هاای جدید داف پیدا می کند.
وارای بررای بهترین ایده ای که در مراحال قومای باه آن رایده ااف می پردازد.
35
اجرا در این مرحمه ااکار یا ایده هایی را که مورد تایید ااف به مرحمه اجرا در می آورد.
موانع تفکر خالق:
حسین ناصری موانعی را برای تفکرخالق بیان می دارد.
-موان تاریضی-ارهنگی برخی اعتقادات مانندتقدیر،ارنوشاف ما را از تفکر خالق بازمی دارد.
موان زیستی درخالقیف عوامل ارثی بسیار موثرمی باشاد،اما تنها عامل موثر نیستند ومحیط نیی برآن موثر ااف.
موان جسمانی بع ای از عیاوب ،ناشانوایی،نابینایی،نواق بدنیور خالقیف تاثیر می گذارند.
موان اجتماعی محیط اجتماعی وگروهایی که باه آن وابساته هستیم ممکن ااف خالقیف ااراد را به حساب تضطی از هنجارها بشنااد وارد را طرد کندمانند گالیمه،اروید،منصور حالج.
ااکار ناکارآمد ااکار نا کارآماد یعنای اجاازه دادن بااه تاثیر موان تااریضی ،اجتماعی،زیستی،جسامانی.یعنی قواول این مساله که عوامل اوق الذکر باعث شدند که خالقیاف خاود را نشان ندهیم.)ناصری،.)1386
2-7-9 مهارت مقابله با هیجان
این مهارت ارد را قادر می اازدتا هیجاان هاا را در خاود ودیگران تشضی دهد.تاثیر هیجاناات بار راتاار را بدانااد وبتوانااد واکاانش منااااوی بااه هیجااان هااای مضتمااف نشااان دهد.احسااات وهیجانات نقش مهماای را در زنادگی ایفاا مای کنند.عواطف به جهان ما غنا می بضشد والگویی که آنهاا را کنار گذاردبه نتیجه نضواهد راید.این اصل بدیهی اااف کاه غنای تجارب انسانی به وااطه احسااات وهیجانات ااف.
هیجانات نقش بسیار مهمی در ارتواطات اجتماعی دارد.آنهاا در شااکل دهاای صاامیمیف اجتماااعی یااا ایجاااد طاارد نقااش دارند.هیجانات می تواند انگییه دهنده ای قوی محسوب شوند م ال ترای که بده از صدای احسار می کند،او را وا می دارد کااه از ایاان خطاار دور شااود.هیجان هااا باار رشااد اجتماااعی موثرند.این تاثیر از احسار گناه دراف وغمط باودن کارهاا شکل می گیرد.وقتای کاه قاوانین راهنماایی و راننادگی را مراعات نکنیم جریمه می شویم وجریمه باعث ایجاد هیجاناات منفی مانندغم وترر می شودپس از این برای رهاایی از ایان هیجانااات منفاای قااوانین رانناادگی را مراعااات خااواهیم کرد.توانایی تفسیرصحیح هیجان واحسااات دیگران در رواباط بین اردی هم موثر ااف.)نوری قاام آبادی،.)1377
انواع هیجانات واحساسات در کودک
الف:شادی احسار خوشایندی ااف که در مواقعی که اماور بار واق مرادمان باشد در ما ظاهر می شود.این هیجاان باه ماا
36
انرژی می دهد که اوب م وف اندیشی واقیایش اعتماد به نفس در ما می شود.در اوایل هفته های زندگی ،کودک در پااخ به صدا ها وتمار هاای مالیام ومهرباان اطراایاان لوضناد مای زندوپس از آن دران 6-10 هفتگی لوضناد اجتمااعی کاودک را مشاهده می کنیم. در 3 مااهگی شااهد خناده کاودک خاواهیم بود.)شعاری نژاد(.
ب: عصبانیت:هرگاه راتار توام با انگییش ومعطوف باه هادف به مانعی برخورد کند ناکامی بوجود می آید وایان ناکاامی منجربه عصوانیف ودر نهایف خشم می شود.خشم همان عصاوانیف ااف که بطور صحیح مهار نشده ااف.نوزاد انساان در هنگاام رویارویی با عواممی مانندگرانگی،تغییرات درجه حرارت بدن و....عصوانی می شود.واکنش عصوانیف یا خشم در کاودک بایش از ترر ااف،زیرا اوت محرک عصوانیف در محیط کاودک بیشاتر از محرک ترر ااف،ثانیا کودک در همان خرداالی به زودی در می یابدکاه خشام بهتارین راه جماب توجاه وارضاای امیاال
ااااف.وقتی کااودک درنضسااتین اااال زناادگی اظهااار خشاام ماای نمایدبیرگساااتن بااه اااه طریااق ماای تواننااد بااه او کما کنند)1شناختن اینکه خشم-پااخ کودک براین اااف کاه آاایب دیده یا ناکام شده ااف.)2تشکیل وتضفیف ناراحتی او وکما به او دربداف آوردن آنده می خواهد.)3تامین آراماش وکما وپذیرش عصوانیف او.باید دانسف که عصوانیف گاه گاهی موثر هم هسف وقتی ارد عکاس العمال دیگاران را دربااره راتاار خشمگینانه خود بویندممکن ااف به تعدیل وتجدید نرر در آن راتار بنردازد ،یا وقتی که ارد عصوانی به تفکر جهف پیدا کردن روش های تازه ای برای غموه بر عصوانیف شود یاد مای گیرد که می تواند این هیجان خاود را کنتارل نمایاد.وقتی کودک بیرگتر می شود در مدراه نیی عمل گوناگونی اوب بروز عصوانیف در او مای شود.مسائولین مدرااه مای توانناد باا راهکارهای گوناگون این عصوانیف را از باین بورناد –عادم مقایسه کودک با دیگران –عدم تمساضر وانتقااد از او-عادم تشضی بین کودکان-رعایف عدالف وانصاف درر از جمماه ایان راهکار می باشد.)شعاری نژاد،.)1372
پ-غمگینی:احسار ااف که در پااااخ باه محرکاات ناخوشاایند ایجاد می شود.غمگینی به ما انرژی منفی می دهاد.اما مغای در پااخ به غمگینی هورمون هایی ترشح می کنند کاه ماا را به زندگی عادی بر می گردانند.
ت-ترس:محرک های شدید وناگهانی در آدمای تارر ایجااد مای کند.پس ناگهانی بودن وشدت محرک در ایجاد تارر ماوثر مای
37
باشد.شعاری نژاد معتقد ااف که هیجان تارر وقتای در اارد پیدا می شود که با حوادث واماوری برخاورد کناد ونتواناد مستقیم به آنهاا واکانش نشاان دهاد.نوزاددر7مااهگی تارر درمقابل ااراد بیرگسال غیر خویشاوند واامیل را ظاهر مای اازد که به اضطراب از غربیه معروف ااف وپاس از آن دتیال دیگری برای ترر در او ایجاد می شودکه عوارتند از ترر از پیشاا ،ترر از حیوانااات ،تاارر از آندااه کااه والاادین را بترااند.جالب ااف بدانیم که کودکاان باا هاوش زودتار از کودکان دیگران ازبع ی از وییها می تراند ودختاران نیای بیش از پسران تراو هستند.هروه کودک نسوف به خاود ومحایط اطراف خود وخطرات آن شناخف بیشتری داشته باشد بیشتر هام می تراد.برای مقابمه با ترر کودک در اولین قدم بایاد او را قوول کرد ومورد تمسضر قرار نداد.زیرا با مسضره کاردن او کودک دیگر ترر خود را اظهار نمی کند. در این حالف ترر به نا خود آگاه راته وخاود را بصاورت گونااگون
مانند ابراز غیر ارادی،لکنف زبان،خواب پریشان،تی عصاوی نشان می دهد.برای را ترر می تاوان از روش آمااده ااازی
کودک برای مقابمه با موضو تراناک)م ال تضف او در نیدیکی کمید برق برق باشد تاهروقف خوااف وراغ را روشن کناد(ویا همراهی با کودک برای راتن به جاهایی که موجب ترر او مای شود وبا توضیح دادن وآگاهی دادن درمورد بع ای از مساایل ترر زا وحتی روبرو شدن مرحمه ای وتدریجی مورد ترر اقدام نمود)م ال بده از گربه می ترادمادر می تواند کاودک را در روزهای متوالی با ااصمه هایی که کمتر می شاود باه گرباه نیدی کند(.)شعاری نژاد،.)137
درنوجوانی عمل ترر متفاوت خواهد بود.
ترر های مدراه ای تارر از امتحاان،ترر از انجاام نادادن تکمیف،ترر از تمسضر دواتان ومعممان.
ترر های بهداشتی و روانی ترر از حوادث،بحران ها وبالیاای طویعی را شامل می شود.
ترر های خانوادگی این ترر ها در اضاطراب ونااراحتی اارد هنگام بیماری اارادخانواده یا مشاجره آنان پیدا می شود. ترر های اقتصادی ومالی شامل ترر از نداشتن پاول ویاا از داف دادن دارایی و.....می باشد.
ترر های اخالقی این ترر هنگامی که نوجوان خطایی را مرتکب می شود ظاهر می شود.
ترر های جنسی ترر از عالیم بموغ ویا تاخیر بموغ وبرخورد با جنس مضالف را شامل می شود.
ترر های اجتماعی ترر از روابط اجتماعی،اعتقادات وتعصوات ارد در بع ی از مسایل ااف که ممکن ااف باعاث آزار ماردم شود.)شعاری نژاد،.)1372
38
ث-پرخاشگری پرخاشگری یعنی عممی که به آایب رااانی عماده دیگران منتهی می گردد.الوته ممکن ااف این آایب راانی در انوا شیوه ها پیاده شده وحتی مت من آزارهای روانی نریر تحقیر،تااوهین واحاشاای شااود)برکوتیس،1978،ترجمااه ارجاااد ومحمدی اصل،.)1387
2-8 مسئله چیست؟
از دیاادگاه پیاژه))مساائمه((،به هاام خااوردن تعااادل بااین ارگانییم ومحیط ااف.در حقیقف ،ارگانییم باه طاور طویعاای اازش طمب ااف.یعنی می خواهد میان خود ومحیط تعادل ایجاد کند.هرگاه شرایط محیطی تغییر کند،تعادل به هم مای خاورد ومسئمه ایجاد می شود وارایند حال مسائمه بارای برقاراری مجدد تعادل آغاز می گاردد.این ارایناد شاامل دو ارایناد جییی تر ومکمل ))درون اازی((و))برون اازی((ااف.منرور از درون اازی،کوشش ارگانییم برای تغییر دادن و هماهنگ کردن واقعیف بیرونی،مطابق با امکانات درونی اااف.در برخاورد با هر مسئمه )به هم خوردن تعادل(،نضسف این ارآیند اعاال می شودو ونانده اازش برقارار نشاد،برون ااازی آغااز مای گردد.یعنی امکاناات درونای تغییار مای کنادتتابا شارایط بیروناای انطواااق حاصاال گاارددو تعااادل میااان ارگااانییم ومحیط،دوباره برقرار شودواین به تحول ))اااخف هنی((مای انجامد.)منصور،1361،به نقل از آقاجانی،.)1390
2-9 تاريخچه مهارت حل مسئله
اولین بار شور واانیواک1دراال1974،ازشایوه حال مسائمه در درمان اختالتت راتاری ااتفاده کردندکه نتاایج م وتای بااه دنوال داشف.آنها از دااتانهای ناتمام برای پرورش مهاارت حل مسئمه مضصوصا تفکرواایمه –هادف درکودکاان ونوجواناان ااتفاده کردند)بذل،1383،به نقل از خوشکام،.)1387
برنامه ای ااف برای رشد مهارتهای شاناختی واجتمااعی حال مسئمه در کودکاان دبساتانی.طرح ایان برناماه در ابتادای امربه منرور بهوود کنترل شضصی پساران پرخاشاگر از طریاق کاهش تحریا پاذیری ،ااایایش واکنشاهای مضتماف کاودک در موقعیتهای دلسرد کننده وبه وجود آوردن مهارتهاایی بارای حاااال مواقیااااف آمییمسااااایل بااااوده ااااااف)کارتمیج-میمیرن2،1987،ترجمه نرری نژاد،.)1386
-444520828000
1-Spivack 2-Kartlyj-Mylyrn
39
پایه های حمایتی از برنامه آمااوزش مهارتهاای حال مسائمه تحقیقات 20 االه شور واانیواک ااف.
2-10 فرايندهای حل مسئله
حل مسئمه های گوناگون،نیازمند داشتن انوا راهوردها ومهارتهای متفاوت ااف.داته ای از راهوردهای معین به شکل گسترده وموثر،به عنوان راه حل،برای بیشتر مسایل به کارمی رود،به عوارتی می توان گفف اراِیند حل مسئمه به
وهار داته تقسیم می شود که عوارتند از
-1درک مسئله)تجسم وباز نمايی مسئله(
نضستین گام درحل مسئمه تشضی ودرک مسئمه یا یااتن مسئمه ااف یعنی اینکه یاد گیرنده متوجه بشودکه مسئمه ای وجاود دارد)ااایف .)1386بیشااتر کودکااان بااه عمااف درک نکااردن مسئمه،دربرخورد با نضستین مان ،شکسف می خورند.این پرااش ها می تواند در این زمینه مفید باشد -دانسته های ما کدامند؟
-مجهول های ما کدامند؟
-درجستجوی وه نو راحل هایی هستیم؟
-وه ویی)هایی(مان داف یابی ما به ی راه حل می شود؟ باید به کودکان کم کرد تا بتوانند معنا ومفهاوم مسائمه را به زبان خود بیان کنند.
به اینکار بازنمایی مسئمه میگویند یعنی توادیل مسائمه مطرح شده به ی هن به صورتی قابل اهم )ایشر1،.)1386
-2برنامه ريزی عمال)طراحی ياا نقشاه کشایدن بارای حال مسئله(
کودکان برای اجرای ی طرح ،بررای وبا عجمه نتیجاه گیاری نکردن،به تفکر ایستماتی )نرام دار(نیااز دارند.بسایاری از آنها رویکرد ))اقدام اری ((برای حل مسئمه ها ااتفاده یا به اصطالح،تکانشی عمل می کنند.ااراد دارای او تکانشی ،اری پااخ می دهندومرتکب اشتواه می شوند)کدیور،.)1382
اارادی که قدرت مسئمه گشایی قابل تاوجهی دارناد،راه حال های آنی را پیشنهاد نمای کنندوق ااوت خودراباه تااخیرمی اندازند.به عواارت دیگر،آنهاازااو تاممی)جساتجوی پاااخ صحیح(برخوردارند)کدیور،.)1382
راهورهایی که می توانند در رایدن به مهارت))برنامه رییی عمل((کم کننده باشد -همه عوامل را در نرر بگیرید،هی ویی را نادیده نگیریاد
وهرجیا را در رابطه با دیگر اجیا درنرر بگیرید.
-444530099000
1-Fisher
40
هرگیعجمه نکنید.
-به ی مسئمه مشابه اکرکنید،از تجرباه هاای گذشاته خاود ااتفاده کنید.وگونه مواق باه حال آن شادید؟حل آن مسائمه اکنون وه کمکی به شما می کند؟
-کودکان گااه تجرباه هاای گذشاته خاود را باه یااد نمای آورند.بنابراین یکی از کم هاای بیرگسااتن ،آگااه کاردن کودک از تجربه های خود ااف.
مسئمه را ااده کنید.مسئمه را به مسایل کوو تار تقسایم کنید وبه شیوه گام به گام آن را حال کنید.بیرگسااتن مای توانند به کودکان دراین زمینه کم کنندالوتاه راهنماایی نواید از حد خود اراتر رود.
-مساائمه را الگااو پااردازی کنید بارااام شکل،ااااتفاده از اشیاا،جدول ها وعکاس هاا مادل محساور تاری از مسائمه را بازنمایی کنید.
مسئمه را یادداشف کنید هم مسئمه وهم راه حل هایی که به هنتان می راد،یادداشف کنید،حتی اگر پیش پا ااتااده باه
نرر راند.
-یکاای از مشااکالت آدماای ،محاادودیف در حاارااه کوتاااه ماادت ااف.باید کودکان را آموزش داد وتشاویق کارد تاا برناماه هایشان را روی کاغاذ بیاورنادودرباره آنهاا بحاث کننادو درباره این ماوارد بیندیشاند تدارکات اولیاه طرح،لاوازم مورد نیاز برای اجرای طرح،واه کسای،دروه زماانی ووگوناه باید طرح را اجرا کندواقدامات به وه ترتیوی بایاد صاورت گیرد؟این گونه عمل کردن،کودک رابه یا طاراح توادیل مای کند)ایشر،.)1386
-3انجام عمل)اجرای نقشه(
هنگام اجرای راه حل مسئمه،این موارد می توانند به کاودک برای کسب مهارت حل مسئمه کم کنند
آنده را کودک انجام می دهد،با عالقه توصیف کنید.گفف وگو با کودک در تمام کارهایشان،نه تنها از ارآیناد یاادگیری حمایف می کند،بمکه روش هایی را که کودک می تواناد بارای کنترل وبیان اعالیف های خود ااتفاده کند،مادل ااازی مای کند.برای م ال ،به کودک بگوییم ))به نرر می رااد مانناد
کوهنورد عمل می کنی((.
از کودک درباره کاری که انجام می دهد،بنرایم.نکته مهام این ااف که بیرگساتن تصور کنندکودک درباره آنداه انجاام یا خمق می کند،آگاهی دقیقای دارد.در بسایاری از اوقاات، کارهای کاودک مانناد))تیری در تااریکی انداختن((اااف.یا راهی که در تاریکی طی می شاود واارد از تکارار آن مسایر ناتوان ااف.گفف وگو با کودک ،به وی کما مای کناددرباره کارهای خودشناخف پیدا کند و راه حال هاایی را کاه راتاه
41
ااف،به عنوان ابیارهاای هنای بارای خاود نگاه دارد ودر آینده نیی از آن ااتفاده کند.
-از ارایند در زمان نیاز گاهی نیاز ااف به کودک کم شود تا واگراتر عمل کند وراه های غیر محتمال تار را نیای در نرر بگیرد،یعنی به او ار نخ بدهیم)ایشر،.)1386
-4بازنگری موقعیت)کنترل(
بازنگری،موجب کامل شدن برنامه رییی وارآیند انجاام کاار می شود.کودکان با نگاهی به گذشته می توانند ارتواط میان مساائمه بااا برنامااه وراه حاال هااای آزمااوده شااده را دریابند.یادآوری گذشته،به بده ها کم مای کناداز تجربااه های خود نکته هایی بیاموزندوبعدها در زمان برنامه ریایی باارای یا اعالیااف ،ایاان تجربااه هااا را بااه یاااد داشااته باشند)آقاجانی،.)1390
2-11 انواع مسئله
گیمفورد1 از نرریه پردازان ارشنار هوش وند گانه ااف کاه الگوی اه بعدی شناخف هوشی را با نامهای عممیاات ،محتاوا وارآورده طوقه بندی کرده ااف)ایف)1386تفکر واگرا وهمگرا دو بضش تفکر انسان هستند)ایف،.)1382
2-11-1 حل مسئله هم گرا
درحل مسئمه هم گرا نتیجه تفکر از قول معماوم اااف یعنای همیشااااه یاااا جااااواب دراااااف یااااا غمااااط وجااااود دارد)ااایف،.)1386مساائمه))ت پااااضی((،نیازمند توانااایی پرداختن به کاری ااف که حل مسئمه هم گرا نام گراته ااف.
درتفکر به گردآوردن اطالعات برای داف یابی به ی راه حال دراف،حل مسئمه هم گارا گفتاه مای شاود.برای م ال،ماهیاف مسئمه ای مطرح شده برای گروهی از کودکان پیش دبستانی را در نرر بگیرید.از کودکان خوااته می شودبدون بمند شدن یا ترک کردن صندلی خود بکوشند شیا را که دور از داترر آنها ارار دارد،به داف آورند.دو عدد ووب بمند نیی در اختیاار آنها گذاشته می شود،الوته طول هری از این ووبها آن قدر نیسف که بتوان به کم آن شیا مرد نرر را بداف آورد،ولای اگر این ووب به هم متصل شود،کودکان می توانناد باه هادف خود براند واین تنها راه حل مسئمه ااف.
-444539560500
1-Guildford
42
مربی،کودکان را به اه گروه تقسیم می کند گروه اول اجازه دارند با واایل حل مسئمه ،از پرداختن به تکمیف ،به طاور آزادانه بازی کنند.گروه دوم،پیش از آنکه از آنان خوااته شود تا مسئمه را حل کنند،شاهد حل مسائمه باه دااف مربای بودند.ارانجام به گروه اوم یا همان گروه کنترل ،نه ارصف بازی داده شد ونه امکان مشاهده حل مسئمه به داف مربی.پس از اجرای آزمایش مشض شاد،کودکانی کاه پایش از ایان باا واایل،بازی کرده بودند یا حل مسئمه را دیده بودناد،برای حل مسئمه انگییه بیشتری داشاتند)ارگار1،1384،باه نقال از آقاجانی،.)1390
2-11-2 حل مسئله واگرا
در تفکر واگرا جواب قطعی وجود نداردوتعداد زیاادی جاواب موجود ااف که هر ی از آنها ممکن ااف از نرر منطقی دراف باشد)ایف،.)1382
مسئمه های وند پااضی،نیازمند اااتفاده از مهارتهاای حاال مسئمه واگرا هستند.یعنی توانایی بسط وتفکرودر نرر گراتن راه حل های احتمالی،گوناگون ااف.برای م ال، ممکن ااف از کسی خوااته شود تا قهرااتی از هماه کاربردهاای احتماالی گیره کاغاذ را باه جای نگاه داری یا دااته کاغاذ بیاان کند.ارگار،1384،به نقل از آقاجاانی،.)1390تفکرهمگارا باا هوش رابطه دارد اما تفکر واگارا ویژگای مهام آاریننادگی ااف)ایف،.)1386
2-12 رويکرد شناختی حل مسئله
نرریه های شناختی بر نقشی که گفتار درونی در جهف تنرایم راتار ایفا می کندتاکید می نمایاد.ااکار))غیر منطقای((2 و))تحریف شده((3می توانند موجب بدراتاری ارد شاوند.برای م ال،کودکی که قول از رایدن نوبتش در بازی وارد می شاود با خود اکر می کند که))دیگران زیااد باازی مای کننادوان عادتنه نیسف((.تغییر دادن ااکار یا ))خودگویی((کودک باه وییی واقعی تر مانند))می دانم که بی قاراری مای کانم،من باید منترر نوبف بمانم((به کنترل راتاار او کما خواهاد کرد.هدف های درمان شناختی شامل ااایایش تواناایی مراجا
-444530099000
1-Frgas 1-Irrational 2-Distorted
43
درحل مسئمه وباز بینی راتار خود می باشند.مداخالت شناختی برای درمان ADHDغالوا در ارتواط با راهوردهاای راتااری مورد ااتفاده قرار می گیرند)کانر،ترجمه میر نسب،.)1389
2-13 سالمت عمومی
2-14 توصیف وتعريف سالمت عمومی
انسان موجودی متفکر ااف که نه بدلیل حاوادثی کاه بارایش اتفاق می ااتد،بمکه بادلیل نحااوه وناو نگارش نساوف باه ق ایا،مسایل،مشکالت وحوادثی که با آن روبرو مای شودااالمف جسمانی وروانی خود را تحاف تااثیر قارار مای دهاد)آقایی وهمکاران،.)1386االمتی موضوعی مشترک دربسایاری از ارهناگ هااااف.درواق هاار جامعااه ای بااه عنااوان بضشاای از ارهنااگ خود،مفهااوم خاصاای از اااالمتی دارد.وجااود محاایط اااالم
خانوادگی،ضروری ترین عامل دراالمف روانی ااف.این محیط را مااای تاااوان آن طاااوری تنرااایم کردکاااه دربهواااود وضااا ااراد،اگرموثرنواشد حداقل موجب تضریب آن نگردد)موروکاوف وگیمی تند1،.)1993آاایب پاذیری اااراد خاانواده دربرابار اشارها ومسایل مضتمف زندگی،پژوهشگران ودرماانگران را در اال های اخیر به بررای االمف روانی وعوامل وابسته باه آن اوق داده ااف.موضو بهداشف واالمف روانی از زمانی که بشر وجود داشته وخصوصا از زماانی کاه او زنادگی اجتمااعی را شرو کرده،مطرح بوده ااف زیرا انسان همواره ااالمتی خاود را دواف داشته وتمهیدات اراوانی را درپیشاگیری ازاباتالا به انوا بیماری ها وگراتاری های روانی که آراماش او را برهم می زند،اراهم می ااخته وجهاف مقابماه باا اشاارهای روانی هم بسیار تالش مای کارده اااف)اقیهی،1384،ت.)35ولای بع ی ازمسایل مشکالت خاصی را برای اع ای خانواده رقم مای زند وباعث ااترر دراع ای خانواده باه ویاژه والادین مای گردد)هدا2وهمکاران،2010،امدا3وهمکاران،)2009وکیفیف زنادگی اع ای خانواده را تحف تاثیر قرار می دهد)اادینو4وهمکاران،.)2007بدون ااالمف روان ااالمتی معناا ندارد.االمف روان بطور نیدیکی بادیگرشرایط االمتی هموساته ااف.
کسانی که دارای مشکالت االمف روان هستند،احتمال خطردراالمف جسمانی آنها هم وجود دارد وااراد دارای اخاتالتت جسامانی به احتماال زیااد دارای مشاکالت ااالمف روان هساتند)ایتون وپاتل5،.)2009به طورکمی روان شنااان معتقدند االمف روانای
-44458572500
3-Morokoff & Gilliland 4-Hedda 5-Selda 1-Schieve 2-Eaton & Patel
44
هنگامی وجود دارد که انساان راتااری صاحیح ومناااوی باا جامعه خود داشته باشد.این راتار برخااته ازاندیشه واقا گرا ،درک وعکس العمل منااب ااف از این رو ارد ااالم باا جامعه رابطه االمی برقرار می کند.بنابراین می توان گفاف االمف وبهداشف به این معنا ااف که شض ،عالوه بر دور بودن از مشکالت وبیماریهای روانی ،باشرایط خود به خاوبی ااازش
داشته ودر تعامل با اطراایاان واااراد جامعاه موااق ودر نتیجه ،دارای رغوف وشوق زندگی باشد)مواوی،.)1388
االمتی ی موضو وند بعدی ااف که اازمان بهداشاف جهاانی1 به ابعاد جسمی،روانی واجتماعی اشاره نماوده اااف وصاراا عدم ح ور بیماری یا ناتوانی به عنوان االمتی تعریاف نمای شود)تیمور،2003 به نقل ازآشتیانی وکندوان،.)1390بعد جسمی که معمول ترین بعد االمتی ااف که نساوف باه ابعااد دیگار االمتی می توان آن راارزیاابی کرد.ااالمف جسامی در حقیقاف ناشی از عممکرد دراف اع ااا باادن وهمااهنگی آنهاا بااهم نشانه االمف جسمی ااف.به عنوان نمونه برخی از نشانه هاای االمف جسمی عوارتند از ظاهر خوب وطویعی،وزن منااب،اشتهای کاای،خواب راحف ومنرم ،حرکات بدنی هماهنگ ،طویعای باودن نوض و اشار خون و.....
دربعد روانی انجش االمف روانی نسوف به االمف جسمی مشکل تر خواهد بود.در این بعد تنها نداشتن بیماری روانی مد نرار نیسف بمکه داشتن عکس العمل منااب در برابر مشکالت وقادرت تطابق با شرایط محیطی جنوه مهمی از االمف روانی را تشکیل می دهد.اازگاری ارد با خودش ودیگران ،ق اوت نسوتا صاحیح در برخورد با مسایل ،داشتن روحیه انتقاد پاذیری وداشاتن عممکردمنااب دربرخوردبا مشکالت برخی از نشانه هاای ااالمف
روانی می باشد)مواویان،.)1392
یکی از زمینه های عماده بیماریهاومشاکالت روانای وعاوارض جسمی واجتماعی آن احسار پووی،بیهودگی وتیلیل روحای ااااف
کاااه ناشااای ازاقااادان بعاااد معناااوی در اااااراد مااای باشد.ایمان،هدادار بودن،پای بندی اخالقی،تعاون،داشتن حسن ظن وتوجه بیشتر به مسایل معنوی باعث کاهش اضاطراب،تیلیل روحی وعوارض ناشی از آن می شود.جنوه هاای معناوی زنادگی باعث می شودارد همواره برای اهداف عالی تار زنادگی تاالش نمایدودر مقابل کموودها ومشکالت تحمال وبردبااری بیشاتری داشته وهمواره از رضایف خاطربرخودارباشد.بنابراین تقویف جنوه معنوی به االمف جسم وروح اارادونهایتا ااالمف جامعاه کم بسیایی خواهد کرد.
دربعد اجتماعی ازدو جنوه قابال برراای اااف؛یکی ارتوااط االم ارد با جامعاه ،خانواده،مدرااه،محیط شاغمی ودیگاری
-444518605500
3-World Health Organization (WHO)
45
االمتی کمی جامعه که با توجه به شاخ های بهداشاتی قابال محااوه،می توان االمف جامعاه را تعیاین وباا هام مقایساه کرد)حاتمی وهمکاران،2006؛به نقل از مواویان،.)1392
االمتی ضامن ایان کاه یا روناد پویاااف ،ولای باا گذشاف زمان،مفهوم آن تغییرمی کناد.تعاریف گونااگونی از ااالمتی
ارایه شده کاه در ایان جاا باه کار بع ای از آنهاا مای پردازیم.االمف روان یعنی احسار خاوب داشاتن واطمیناان از کار آمدی خود،اتکا به خود،ظرایف رقاباف،تعمق باین نسامی وخود شکواایی توانایی های باالقوه اکری،هیجاانی و...مای باشد.االمف روان نقش مهمی را در ت مین پویایی وکار آمادی هر جامعه ایفا می کند)حدادی و همکاران،2006،باه نقال از مهری،.)1388واهن) 1991( 1ااالمف روانای را وضاعیتی از بماوغ روان شناختی تعریف می کندکاه عواارت اااف از حاداک راثر بضشی ورضایف بداف آمده از کانش وری ااردی واجتمااعی کاه شامل احسااات وبازخوردهای م وف نساوف باه خاود ودیگاران ااف)به نقل از اقیهی،1384،ت.)53
آژانس عمومی االمف کانادا))2010دوازده تعیین کننده ااالمف
را ونین مشض کرده ااف -1درآمد ووضعیف اقتصادی -2شوکه هاای حمایاف اجتمااعی -3
تحصیالت واواد -4شرایط کار وااتضدام -5 محیط های اجتماعی -6 محیط های ایییکای -7 تمارین هاای شاض ااالمف ومهاارت مقابمه ای -8 رشد کودکی االم -9ااتعداد ژنتیکی و زیساتی -10خدمات بهداشتی -11 جنسیف -12ارهنگ در میان تعیین کننده های اجتماعی االمف ،آنهایی که مربوط
به تیه بندی اجتماعی هستند دتیل ااااای ناابرابری ااالمف
مشااض شااده اناادزیرا آنهااا منااابعی ماننااد قاادرت ،شااان اجتماعی،االمف ،داناش وارتواطاات اجتمااعی را توزیا مای کنند.این مناب باا دااته واایعی از تعیاین کنناده هاای ثانویااه کااه در جااای خااود برااالمف تاااثیر گذارنااد،همراه هستند.درمیان تعیین کنناده هاای اهرااف شاده ،در آماد و وضعیف اجتماعی ،تحصیالت واواد،شرایط کار وااتضدام وجنسیف تعیین کننده های اولیه االمف هساتند.زیرا آنهاا باا تیاه بندی اجتماعی همراه هستند بقیه تعیین کننده هاا ثانویاه هستندکه وضعیف اجتماعی را به بازه های ااالمف مرباوط مای اازند.به عنوان م ال آنهایی که داترای بهتری باه منااب مادی دارند،می توانند خاناه هایی را انتضااب کنناد کاه عوامل ارتقاا االمف را در همسایگی شان داشته باشند.مانند
-444562420500
1-chauhan
46
شوکه های حمایف اجتمااعی قاوی ،تساهیالت تفریحای و ااطوح پایین اشارهای محیطی)وینگرت1،.)2010
2-15 اهمیت سالمت
توجه به وضعیف االمف جسمی و روانی،اجتمااعی،ارهنگی درهار جامعه و اراهم اوردن زمینه تزم برای تحقق ی زندگی پویا و االم ضامن االمتی آن جامعه بارای ااال هاای آیناده مای باشد.برای داف یابی به ونین هدف ارزشامندی ،پیشاگیری از بروزاختالتت عاطفی ،اضطرابی و ااسردگی اماری تزم واااااای می باشد.
این اختالتت عاالوه بار اثارات ناامطموب شضصای در جواناان ،مشکالت اجتماعی عدیده ای را برای جوام در برخواهد داشف لذا شناخف ،تشضی ،درمان وپیشگیری از آنها حاایی اهمیاف می باشد)کریمی وهمکاران ،2001،به نقل از مهری،.)1388
با توجه به این که یکی از محورهای ارزیابی ااالمف جواما مضتمف،وضعیف بهداشف روانی ان جامعه ااف واالمف روانی مای تواند نقش مهمی در ت مین پویایی وکارامدی هر جامعه ایفا کند.از آنجا کاه داناش آماوزان از اقشاار مساتعد جامعاه واازندگان اردای هر کشور می باشند بنابراین االمف روانای آنان از اهمیف ویژه ای جهف یادگیری و اایایش آگاهی عممی برخوردار ااف)دادخواه،2004؛به نقل از مهری،.)1388باتوجاه به مسایمی همدون اایایش شیو اختالتت روانای در کشاورهای در حال تواعه ،رشد روز اایون جمعیف ومشکالت متنااب با آن از قویل شهر نشینی،اروپاشی خانواده های گساترده ومشاکالت اقتصادی وجایگیینی بیماریهای غیر واگیرهمدون بیماریهاای روانی بر بیماریهای واگیر دار،ضرورت انجاام مطالعاات در زمینه االمف روانی مشض می گردد)کریستوار2،1998،به نقل از حسینی وهمکاران،.)1389
2-16 ديدگاه های مختلف درباره سالمت عمومی
2-16-1 ديدگاه زيستی روانی اجتماعی
ایااان دیااادگاه شاااامل تاثیرمتقابااال جنواااه هاااای زیستی،روانی،اجتماعی زندگی شض ااف که به توضیح هری می پردازیم.
الااف:نقش عواماال زيسااتی:ایان واژه شااامل عواماال ژنتیکاای وارآیندهایی ااف که ما به وااطه آنها ،ویژگی هایی را از والدین به ارث مای باریم،وهمدنین کارکردهاای ایییولاوژی اردی ااف.برای م ال،آیا بدن دارای اااختاری ناق ،مانناد نق در دریده قمب ویا نق درایستم دااعی مانناد مواارزه با عفونف ویا واکنش های حساایتی م ل گرد وغوار نشان مای
-444529337000
2-Wingert 1-Christopher
47
دهد؟بدن از داتگاه های پیدیاده ای تشاکیل شاده اااف کاه کارکرد االم وکارآمد این داتگاه ها باه عممکارد وتعامال این اجایا باا یکدیگربساتگی دارد)ااارااینو1،2002؛ترجماه شفیعی وهمکاران(.
ب(نقش عوامل روانی:راتار وارآیندهای روانی،مرکیتوجه عمم روانشناای هستند که عوارتنداز شناخف ها،احسااات وانگییه ها.شناخف اعالیتی ااف روانی شامل دریااف،یادگیری،به یاد آوردن،تعویر وتفسیر،اکرکردن،باورها وحل مشاکل.هیجان هااا باااه احساااااات هنااای ماااا گفتاااه مااای شاااودکه بااار ااکار،راتاروایییولوژی ما اثر می گذارد واز آنها اثر می پذیرند.بع ی از هیجان ها م واف وخوشاایند هساتند ماننااد دلوستگی، وبع ی دیگر منفی هستندمانند ااسردگی.اشضاصی که هیجان های آنها م وف ااف در مقایسه با آنانی کاه هیجاان های منفی دارندگمتر مستعد بیماری هستندواحتمات به مییان بیشتری از االمف خود مراقواف ماای کننادوزودتر از بیمااری بهواااود مااای یابند.)ااااارااینو،2002،ترجماااه شااافیعی وهمکاران،.)1391
ج(نقش عوامل اجتماعی:مردم در دنیای اجتمااعی زنادگی ماای کنند،مابا گروه ها وااراد مضتمف در ارتواطیم.به ماوازات تمار با دیگران ،هم آنها برما اثر می گذارند وهام ماابر آنها اثر می گذاریم.اما زنادگی اجتمااعی گساترده تار از مردمی ااف که می شناایم یا مالقات می کنیم وشاامل دوایار اجتماعی مضتمفی مانند جامعه وخانواده ااف که هر اطحی از آن بر اطح دیگر اثر می گذارد)اارااینو،2002،ترجمه شفیعی وهمکاران،.)1391
2-16-2 ديدگاه فراخنای زندگی)طول عمر(
با گذشف زمان،ااراد از طریق ارآیندی که «رشد» نامیده می شود،تغییر می کنند.درحین رشد،هر دورانی از عمرتحف تاثیر وقای اال های قومی ااف وخود بر وقای اال های بعدی اثر می گذارد.ایستم های زیستی از هر لحاا در تغییرند.کمیاه ایستم های بدن به لحا اندازه ،قادرت وکاارایی،در دوران کودکی ونوجوانی رشد می کنندودرانین پیری رو به ااول مای نهند)تورتورا وگرابواسگی2،.)1993روابط اجتماعی ااراد باا رشد تغییرمی کند، کودکان در اطوح آموزشی وکااری پیشاراف ماای کننااد ودر ااانین پیااری بازنشسااته ماای شوند.بع ای از تغییرات اجتماعی با االمف وبیماری مرتوط اااف.کودکان در دوران نوجااوانی وجوانی،بااه تاادریج مساائولیف قوااول ماای
-444527559000
2-Sarafino 1-Tortora & Grabowsk
48
کنند.درعین حال روابط اجتماعی با همساتن تاثیر بسیار بر آنها دارد آنها به مورد قوول واق شادن از طارف همسااتن خااود،بی اناادازه نیازدارنااد.این مساائمه اغمااب نوجوانااان وجوانان را به راتارهای غیر بهداشتی وا می دارد ویا مای تواند آغازگر به وجاود آمادن مشاکالت روانای باشاد)تگرکا وااتون1،.)1985
2-16-3 مکتب زيست گرايی
مکتب زیسف گرایی در مطالعه راتار انسان،بیشاترین اهمیاف را به بااف ها واع ای بدن قایل مای شاود.این مکتاب ،کاه پایه اصمی رواننیشکی را تشکیل مای دهد،بیشاتربه بیمااری روانی توجه دارد نه بهداشف روانی،زیرا بیماری روانای را جیااایر بیماریها به حسااب مای آورد.اماا رواننیشاکی در اواخر قرن هیجده،شاخه ای از پیشاکی شاناخته مای شاودوبه درمان بیماری روانی مای پردازد.دیادگاه رواننیشاکی،برای تویین بیماری روانی،به پدیده ها واختالل های ایییولوژیا اهمیااف ماای دهااد.این دیاادگاه از عماام پیشاکی الهااام ماای گیرد؛زیرا عمم پژشکی معتقد ااف که بیماری جسامی در اثار بی نرمی در عممکرد یا در خود داتگاه به وجود می آید.اگر راتارشض از هنجار منحرف شده،به این دلیل خواهد بود کاه داتگاه روانی او اختالل پیدا کرده ااف.بنابراین اارض بار این ااف که در آینده نوعی نق در داتگاه عصوی کشف خواهد شد وهمه اختالل های اکری وراتاری برااار آن قابال تویاین خواهد بود.طوق این دیادگاه اخااتالل هاای روانای بار اثار نیازهای شضصی ،عقاید،آرزوهای اجتماعی وارزش هایی که بااا مضالفف روبرو می شوند،بروز نمی های پژشکی کشف خواهد شد)گنجی،.)1388
2-16-4 مکتب روان تحلیل گری ديدگاه آلفرد آدلر
ازنرر آدلر زندگی «باودن»نیساف ،بمکاه شادن اااف.آدلربه
هنگام مسئولیف ومعناداری مفاهیم درشیوه زنادگی2 اعتقااد داردوشیوه زندگی ااراد رامتفاوت می داند.به نرراو محارک اصمی راتار بشر هدف هاا وانتراار او از آیناده بود.هادف انسان ،نیااز باه ااازگاری باامحیط وپاااخ گاویی باه آن ااف.ارد دارای االمف روان از نرار آدلار،روابط خاانوادگی صمیمی ومطموبی دارد وجایگاه خویش را در خاانواده وگاروه
-444528638500
2-Lagreca & Estone 1-Lif-Style
49
های اجتماعی بدراتی می شناااد.ارد ااالم مرتواا ماهیاف اهداف وادراک خویش پرداخته واشاتواهاتش را بار طارف مای کند)شولتیو همکاران،2005،ترجمه اید محمدی،.)1391
ديدگاه اريک اريکسون
اریکسون1 اعتقاد دارد االمف روان شناختی نتیجه عممکرد قوی وقدرتمند«ایگو»ااف.من عنوان ومفهومی ااف که نشان دهناده توانایی ویکناروگی اعمال وتجارب شض باه صاورت انطوااقی واازشی ااف.
هنگامی که رشد انسان واازمان های اجتماعی به نحو مناااب هماهنااگ شااود،در هاار کاادام از مراحاال رشااد رواناای اجتماعی،توانایی ها وااتعدادهای شض ظهاور مای یابد.باه طور خالصه ،مراحل وتواناایی هاای مرباوط باه ایان مرحماه عوارتند از -1مرحمه اعتماد در برابر عدم اعتماد.2توانایی مرتوط باا
این مرحمه امید ااف.
-2خود مضتاری دربرابرشرم وتردید.3توانایی مرتوط باااین مرحمه«اراده» ااف.
-3ابتکااار در براباار گناااه.4 توانااایی ماارتوط بااااین مرحمه«هدف»ااف.
-4کارایی دربرابر احسار حقارت.5 تواناایی مارتوط باااین مرحمه«شایستگی»ااف.
-5هویف یابی در برابر اردر گمای نقاش.6 تواناایی مارتوط بااین مرحمه«واادااری»ااف.
-6صاامیمیف دربرابرکنااارجویی.7 توانااایی ماارتوط بااااین مرحمه«عشق»ااف.
-7تولاااد دربرابااار رکاااود.8تواناااایی مااارتوط باااااین مرحمه«مراقوف» ااف.
-8کمال در برابر یار وناامیدی.9 تواناایی مارتوط باااین مرحمه«خردمندی» ااف.
-444561531500
2-Erik Erikson
1-Autonomy Versusshomeanddoubt.
2-Trust Versusmistrust.
3-Inittative Versusguilt.
4-Industry Versusinferiorify.
5-Identity Versusroleconfusion.
6-Intimacy Versusisolation.
7-Generativity Versusstgnation.
8-Integrity Versusdespair.
50
به عقیده اریکساون ااالمف روان شاناختی هرقارد باه هماان اندازه ااف که او بتواند توانایی متنااب با هر کادام از مراحل زندگی را کسب کند)اریکسون،.)1975
ديدگاه اريک فروم
اری اروم1 تصور روشنی از شضصیف االم نشان می دهاد.ونین انسانی از نرر اروم،عمیقا عشق می ورزد،آاریننده ااف،قوه تعقمش را کامال پرورانده ااف،جهان وخود را به طاور عینای درک می کند،حس هویف پایاداری دارد وباا جهاان در پیوناد ااف.از نرر اروم وهار جنوه شضصیف ااالم،در روشان اااختن
جهف گیری بارور موثر ااف.این وها جنوه عوارتناد از عشاق بارور،تفکر بارور،خوشوضتی و وجدان اخالقی.ااروم میاان دو نااو وجاادان اخالقاای قاادرت گاارا ااارق گذاشااته ااااف.وجدان
اخالقی«قدرت گرا»که نمایانگر قدرت خارجی درونی شده بود و راتار شض را هدایف می کند.وجدان اخالقی انساان گارا کاه «تداعی خود» بوده وازتاثیر عامل خاارجی آزاد ااف)شاولتی وهمکاران،2005،اید محمدی،.)1391
ديدگاه کارل يونگ
یونگ2 ،نقطه نرر خود درباره تحمیل روانای را روان شنااای تحمیمی نامید.گروه او نرریه اروید درباره ناخودآگااه را پذیراف ولی آن را به عنوان ناخود آگااه شضصای ناام بارد وادعا کرد که ااراد دارای نیاز مشترکی نیی هستند کاه آن را ناخود آگاه جمعی نامید.براااار نرار او نااخود آگااه جمعی شامل خاطراتی هستند که از ی نسل باه نسال دیگرباه ارث رایده ااف.او این خاطرات را که تصاوراتی هساتند کاه جنوه های مهم تجربه های انواشته شده نو انسان را نشاان ماای دهااد،طرح هااای بااااتاتی)کهن الگااو( نامیااد.اوگفف ناخودآگاه شض ااااا از وییهایی کاه زماانی آگااه باوده اند،ولی به دلیل اراموشی وارکوبی از خود آگاه ناا پدیاد شده اند،تشکیل شده ااف.ولی محتوای ناخودآگاه جمعی هرگاای در خود آکاه نووده،وهرگی بصورت اردی بدااف نیامده،بمکااه از طریق توارث به شض رایده ااف.یونگ نمونه هایی از طرح های بااتانی خدا ومادر بداف داده اااف.ازنرر او دو طارح بااتانی دیگر یعنی شضصیف محرمانه و «خود» با هم ارتوااط دارند.درحالی که خود واقعی ااف شضصیف محرمانه تا حادودی نقاب اجتماعی کا بی ااف که ااراد در جامعه باه خاود زده اند.برااار نرر یونگ ارد االم کسی اااف کاه باین شضصایف
-444524828500
9-Erich From 1-Yong
51
محرمانه وخود وی ناهماهنگی زیادی نیساف.او همدناین باین آنیما1 )طرح بااتانی زنانه در مرد(وآنیمور2 )طرح بااتانی مردانه در زن(تمایی قایل شاده اااف.هر اارد تحاف تااثیر هردو،هم آنیما وهم آنیمور واا ااف.وی شض االم از نرر روانشناای خواه زن وخواه مرد،بایاد باین ایان دو تعاادل برقرار کند.او از نرر تمایالت اجتماعی ااراد بین دو تیام شضصیتی برون گرا3 و درون گرا4 تفاوت قایل شد.
یعنی ااراد برون گرا از نرار اجتمااعی باه بیارون محایط اطراف خود توجه دارند،در حالی که ااراد درون گرا از نرر اجتماعی محتاط وکم حراندوتوجه بیشاتری باه تجاارب هناای وشضصی خویش دارند.)آزاد،.)1389
2-16-5 مکتب انسان گرا
نقطاااه نرااار مکتاااب انساااان گااارا وباااه عقیاااده راجاارز«آارینناادگی»5مهاام تاارین میاال اتاای انسااان اااالم
ااف.همدنین شیوه های خاصی که موجب تکامل واالمف خاود مای شوند،به مییان محوتی بستگی دارند که کودک در شیر خوارگی دریااف کرده ااف.«ارضای توجه م وف غیر مشاروط» ودریاااف غیر مشروط محوف وتایید دیگران بارای رشاد وتکامال ااالمف
روانی ارد،با اهمیف ااف.این ااراد ااقد نقاب وماا بوده وبا خودشان رو رااف هستند.ونین اارادی آمادگی تجرباه را دارندولذا بساته نیساتند،انعطاف پذیرناد وحالاف تادااعی ندارند واز بقیه انسان ها عاطفی ترهستند؛زیرا در مقایسه با انسانهای تدااعی ،عواطاف م واف ومنفای واای تاری را تجربه می کنند.از نررراجرز،ااااای تارین خصوصایف شضصایف االم«زندگی هساتی دار»یعنای آمااده اااف ودر هار تجربااه ااختاری را می یابد وبرااار مقت یات تجرباه لحراه بعادی ،به اادگی دگرگون می شود.انسان االم به ارگانیسام خاویش اعتماد می کند.باه طاور خالصاه ویژگای هاای انساان ااالم
عوارتند از آمادگی کسب تجربه،زنادگی هساتی دار واحساار آزادی)راجرز،.)1987
2-16-6 مکتب رفتار گرايی
االمف روانی وانسان کامل به عقیده ااکینر،معادل با راتار منطوق با قوانین و ضوابط جامعه ااف.ونین انسانی وقتی با مشکل روبرو می شود تا هنگامی که از طریق جامعاه بهنجاار
-444541719500
2-Anima 3-Animus 4-Extroverts 5-Introver 6-Creativity
52
تمقی شاود از طریاق «شایوه اصاالح راتاار»1بارای بهواودی وبهنجار کردن راتاار خاود واطراایاانش باه طاور متنااوب ااتفاده می جوید.به عالوه انساان ااالم بایاد آزاد باودن خودش را نوعی توهم بنندارد،وبداند که راتار او تابعی از محیط ااف وهر راتار تواط معدودی از عوامل محیطی مشض می گردد.انسان االم کسی ااف که تایید اجتماعی بیشتری بضاطر راتارهای متنااب از محیط واطراایانش دریااف می کند.شاید معیار تماویحی دیگار در ماورد خصوصایف انساان ااالم از دیدگاه ااکینر این باشد که انسان باید از عمم ،نه بارای پیش بینی ،بمکه برای تسمط بر محیط خویش ااتفاده کناد.در این معنا ارد االم کسی ااف که بتواناد بارای انجاام هار روش، بیشتر از اصول عممی ااتفاده کند وبه نتایج اودمندی براد ومفاهیم هنی م ل امیال،هدامندی ،غایف نگری ومانند آنها را کنار بگذارد)نجات وایروانی،.)1378
2-16-7 مکتب هستی گرايی
نرر ویکتور ارانکال2،ماهیاف وجاودی انساان از ااه عنصار معنویف3،آزادی4 ومسئولیف5 تشکیل شده اااف وااالمف مساتمیم تجربه شض به این اه عامل ااف.معیار انجش معنادار باودن زندگی کیفیف آن ااف ناه کمیاف آن.حصاول کااربرد معنویاف ،آزادی ومساائولیف نیاای بااا خااود انسااان ااااف.بنابرنرریه
ارانکل انسان کامل بودن یعنی با کسی یا وییی ارااوی خود پیواتن. شض برخوردار از االمف روانی باه عقیاده ارانکال دارای این ویژگی هااف؛آزادی انتضااب عمال دارد،مسائولیف هدایف زندگی وارنوشف خویش را مای پاذیرد،معمول نیروهاای خارجی نیسف،از زندگی معنای منااوی یااته اااف،بر زنادگی تسمط آگاهانه دارد،ارزش های خالقیف،تجربه وگرایش خودش را نمایان وآشکار مای ااازد،از توجاه باه خاودش اراتار مای رود،آینده نگار اااف،تعهد حر اه ای وشاغل دارد،تواناایی ای ار ودریااف عشق را دارد،عشق هدف نهایی شض برخاوردار از االمف روانشناختی ااف. به عقیاده ارانکال انساانی کاه واجد این صفات وخصوصیات باشد «انسان از خاود اراروناده» نامیده می شود)نجات وایروانی،.)1378
2-16-8 مکتب شناختی
-444561150500
1-Behavioour Modification. 2-Victor Frankl 3-Spiritual 4-Freedom 5-Responsibility
53
بنا بر نرریه ویمیام گالاار1 انساان ااالم کسای اااف کاه واقعیف را انکار نکند،بمکه با موقعیف ها به صاورت واقا گرایانه روبه رو شود.هویف مواق داشاته باشاد یعنای عشاق ومحوف دریااف نماید.هم ،احسار ارزشمندی کند وهم دیگاران احسار ارزشمندی او را تایید کنند.مسئولیف زندگی وراتارش را بنذیرد وبه شکل مسائوتنه راتاار کند،پاذیرش مسائولیف کاممترین نشانه االمف روانی ااااف.توجه او باه لاذات دراز مدت منطقی تر ومنطوق با واقعیف باشد.برزمان حال وآیناده تاکید کند،نه بر گذشته وتاکیاد او از آیناده نیای جنواه درون نگااری داشااته باشااد نااه بصااورت خیااالی پااردازی باشااد.واقعیف درمااانی گالااار نیاای باار اااه اصاال قوااول واقعیف،ق اوت در درااتی راتاار2وپاذیرش مسائولیف راتاار واعمااال ااااتوار ااااف ووناندااه در شضصاای ایاان تحقااق یابد،نشانگر االمف روانی ااف)نجات وایروانی،.)1378
2-17 تحقیقات انجام شده داخلی وخارجی
2-17-1 تحقیقات داخلی
-آزادی ومحمد طهرانی )1392(در پژوهشی که به منرور آموزش مهارتهای زندگی برهوش هیجانی با او مقابماه ای بار 266 دانششجوی زن )با میانگین انی 21اال(و238 دانشجوی مرد)باا میانگین انی22 اال(که به روش تصادای انتضاب شدندپرداخته شد.نتایج نشان دادکه هردر دو جنس،آموزش مهارت های زندگی برهوش هیجانی تاثیر معنا داری داشته ااف.
-در پژوهشی مشابه که تواط)حیدری وهمکااران)1392بااعنوان اراتحمیل مطالعات اثر بضشی آموزش مهارتهای زندگی براالمف روانی انجام شد به تنیجه داف یااتند که بین اندازه اثار مطالعات مورد بررای با توجه به طارح پاژوهش وجانس شارکف کنندگان ،تفاوت معنا داری وجود ندارد اماا باین انادازه اثر مطالعات مورد بررای با توجه باه اان شارگف کننادگان وتعداد جمسه های آموزش مهارت های زندگی تفاوت معنا داری وجود دارد.
-شهال پاکدامن وخانجاانی))1391پژوهشای باا عناوان آماوزش مهارتهای زندگی بر ارزندپروری ادراک شده وجم گرایای در دانشجویان پرداختند.نتایج پژوهش نشان دادآموزش مهارتهای زندگی بر شیوه های ارززند پروری تااثیر معناا داری دارد به طوری که نیدی به 50 درصد ازمودنی ها با شیوه ارزناد پروری مقتدرانه ،دارای جم گرایی خوبی بودند.
-درپژوهشاای دیگرنجفاای وهمکاااران))1391بااه بررااای نقااش مهارتهای زندگی در پایش بینای ااالمف روان داناش آماوزان
-444524320500
1-william Glasser 2-Reality therapy
54
پرداختند.نتایج نشاان داد کاه باین آگااهی از مهارتهاای زندگی واالمف روان)نشانگان مرضی کمتر( رابطه منفای معناای دار وجود دارد.
-پژوهش دیگری که تواط )بقایی مقدم،وهمکاران)1390در مورد اثر بضشی آموزش مهارتهای زندگی بر مییان اضطراب ،شادی وکنترل خشم نوجوانان با ناتوانی جسمی وحرکتی صورت گراف حاکی از آن بود پس ازآموزش مهارتهای زندگی بین میانگین نمرات اضطراب ،شادی وکنترل خشم دو گروه آزمایشی وکنترل تفاوت معنا داری وجود دارد.
-در موردی دیگر)گاط زاده)1390به بررای تاثیر آموزش مهارتهای زندگی بر االمف روانی دانشجویان دختر پرداخف که یااته ها گویای این مطمب بودند که آموزش مهارتهای زندگی منجر به اایایش االمف روان دانشجویان شده ااف.
-رم انی وطهماااوی))1390در پژوهشای بااعنوان اثار بضشای اموزش مهارتهای زندگی بر هوش هیجانی واو هاای دلوساتگی پرداختند.نتایج این مطالعه نشان داد که اموزش مهارتهاای زندگی بر دلوستگی ایمن با تماایی وبازااازی باا مادیریف هیجانی رابطه مستقیم واو های دلوستگی نا ایمن-اجتناابی ودو او گرا با هار دو مولفاه ،تماایی وبازااازی هیجاانی رابطه معکور دارند.
-درپژوهش مشابهیکهتواط )گودرزی وهمکاران)1389صورتگراف دریااتند کههوشمعنوی ومهارتهای زندگی هری بطور
جداگانه تاثیر معنی داری بر االمف روان دانشجویان داشته اما در تعامل باهم تاثیر معنی داری بر االمف روانی دانشجویان نمی گذارند.
-تحقیقات زیادی جمسات آماوزش مهاارت حال مسائمه را بار اازگاری وپرخاشگری موثر دانسته اند.برای م ال در تحقیقی که تواط قربان شیرودی وهمکاران))1390بر روی نمونه آماری 45 نفری از دانش آموزان دختر اال اول شهر رامسار انجاام شد،نشان دادکه اثر بضشی آماوزش حال مسائمه بار ااازگاری
وپرخاشگریدانش آموزان موثر بوده ااف.
-درباره موضو حل مسائمه ،تحقیقاات نشاان داده اااف کاه مهارت حل مسئمه با بسیاری از مفاهیم بهداشف روان ارتواط دارد؛ورا که موجب تقویف اعتماد به نفس در ااراد می گردد واحسار شایستگی وتسمط را در آنهاا تقویاف مای کند)محماد خانی،.)1386
-همدنین در پژوهش با نمونه های دانشجویی آموزش مهارت حل مسئمه رابطه معنا داری با االمف روان شناختی دارد.یااتاه های بداف آمده بر روی نمونه 420 نفری)148مارد و272 زن(از دانشجویان نشان می دهد که شیوه های حل مسئمه واالمف روان
55
شاااناختی باااا یکااادیگر در ارتوااااط هساااتند)بابا پاااور خیرالدین،.)1382
-در پژوهشی که تواط )باباپوروهمکاران)1382انجام گراف رابطه معنی داری بین شیو های حل مسئمه واالمف روانشناختی بداف آمد.
-در پژوهشی که تواط صولتی وهمکاران))1390باعنوان رابطاه جهف گیری مذهوی واالمف روان انجام دادند.نتایج نشاان داد بین جهف گیری مذهوی واالمف روان هموستگی معنی داری وجاود دارد.همدنین طوق نتایج هروه مییان جهف گیری مذهوی باتتر رود ،هموستگی آن با االمف روان در آزمودنی ها بیشاتر مای شود،اما این هموستگی تا اطح معینی))2/3-51/75 پایدار ااف واز این اطخ به بات )-3/67(نتیجه معکور می شود که نشاان از عدم هموستگی بین نگرش مذهوی واالمف روان دارد.
-پژوهشی که تواط امینی خویی وهمکااران )1390(باا عناوان رابطااه مهااارت هااای مقابمااه ای بااا اااالمف روان در میااان دانشجومعممان زن انجام شد بیانگر رابطه منفای معنای دار باااااااین مهارتهاااااااای مقابماااااااه ای بااااااایش اعال،عقالنی،پیشگیرانه،هیجانی واجتنابی باا ااالمف رواناای آزمودنی هااف.
- از دیگاار پااژوهش هااا ماای تااوان بااه پااژوهش مشااکی وهمکاران))1378 با موضو تاثیر برناماه آموزشای باا باه کارگیری عیت نفس وباورهای کنترل االمف بار ارتقاای ااالمف
روان دانشجویان اشاره کرد.نتایج نشان دادباین متغیرهاای مورد نرر در گروه آزمون نسوف به گروه گواه ،قول وبعد از مداخمه تفاوت معنی داری وجود دارد.
-پژوهشی تواط پیرخایفی))1391با عنوان ارتواط مولفه هاای اراشناختی خالقیف با االمف روان انجام شد.یااته هاا نشاان داد که در حوزه االمف روان خالقیاف متغیار ی تااثیر گاذار ااف.بنابراین با تحری وارتقای ان می تاوان باه ارتقاای االمف روان کم کرد.
2-17-2 تحقیقات خارجی
-ادوارد)2002(1 در تحقیق خود تحف عنوان آموزش حل مسئمه به نوجوانان دریااف که مییان ااترر واقدام به خودکشی در نوجوانان کاهش می یابد.ویمورن واامیف))2005دریااتند که آموزش مهارت های ارتواطی از مهارت های زندگی به نوجوانان باعث اایایش اعتماد به نفس ،احسار رضامندی از زندگی وبهوود حل مسئمه در بین آنها شده ااف.
-444520574000
1-Edward
56
-طیف وایعی از مطالعات دربااره موضاو حال مسائمه نشاان دهنده تاثیر آموزش مهارت حل مساله می باشاد.برای نموناه در ی مطالعه طولی تاثیر آموزش حال مسااله اجتمااعی بار اازگاری،ااااترر ،اااالمف وانگیاایه پیشااراف تحصاایمی تواااط بارکر)2002(1انجام شد.یااته هاا نشاان دادکاه باا کنتارل ان،جنس وااتعداد تحصایمی،توانایی حال مسااله تااثیر مفید ومستقیمی بر ااازگاری ااراد،ااطح اااترر آنها،جهاف یابی هیجانی وعممکرد دارد واین تغییرات تا مقاط بااتتر ادامه خواهد داشف.
-در مطالعه دیگر تواط بوممتو واانو)1996(2بر روی 34 زن و مرد ژاپنی 18 تا 24 االه کاه در دو گاروه 17 نفاری قارار گراتند،انجام شد.ی گروه از آموزش مهارتهاای حال مسااله اود جسف وگروه دیگر هی گونه درمانی دریااف نکرد.نتاایج مطالعات نشان داد که گروه بهره مند از آموزش مهارت هاای حل مساله ،در ااسردگی وتنیدگی کااهش قابال مالحراه ای در مقایسه با گروه گواه نشان دادند.
-یکی از شاخ های مهم ااالمف روانای تواناایی حال مسااله وتصاامیم گیااری ااااف.در ایاان تحقیااق آمااده ااااف کااه خااود ارزیابی،خود کار آمدی،خود پیروی وتشضی به موق موقعیاف های مساله دار از جممه معیار هایی هستند کاه باه واااطه آنهااا ماای تااوان اااطح روان تندراااتی ااااراد را باار آورد کرد)بورنشتاین2003،.)3
-اایون بر این پژوهش ها برخی مطالعات هم نقش آماوزش حال مساله را در بهوود وکارآمدی مهارت های مقابماه ای ماورد تایید قرار داده اند.باه طاور کمای ااو مقابماه ای باه تالشهای شناختی وراتااری بارای جماوگیری ،مادیریف وکااهش تنیدگی اشاره مای کند.شایوه مقابماه مسااله مادار شاامل کارهای اازنده ای می باشد که ارد در ارتوااط باا شارایط تنیدگی زا انجام می دهد.یااته های محققین نشاان داد کاه اارادی که بیشتر از مهارت هاای مقابماه مسائمه مادار در ارتواط با مشکالت ااتفاده می کنند،مواق تار وکاار آمادتر هستند)تزارور وامکمن1989،.)4
- یورانااف وهمکاااران) 2010( 5در مطالعااه شااان بااا عنااوان «پرخاشااااگری در بیرگساااااتن ومساااااله هااااای اااااالمف
روانی،اعتماد به نفس به عنوان ی میانجی» به این نتیجاه
-444517335500
1- Barker 2- Bvmmtv Vsanv 3- Bvrnshtayn
4- Lazarus Vflkmn 5- Ybrant et al
57
رایدند که مشکالت روانی درپرخاشگران جاوانباهپاایینبودن اعتماد به نفس مربوطمای شاود در حاالی کاهمشاکالت
روانی در قربانیان هم به پایین بودن اعتماد به نفس وهام به احسار قربانی شدن شان باز می گردد.همدنین یااتاه هاا نشان دهنده این حقیقف ااف که اعتماد به نفاس موجاب رشاد هویف پرخاشگرانه جوانان می شود.
-در پژوهشی که ونل ویکتوریا وهمکارانش)2009(1در ارتوااط با تاثیر آموزش مهارتهای زندگی وحل مسئمه بر جموگیری از اوا مصرف مواد انجام دادند باه ایان نتیجاه راایدند کاه مهارت های زندگی تاثیر م وتی برکااهش اااتفاده از ماواد مضدر والکل در دانش آموزان دارد.
-در پژوهشی که تواط ترنر وهمکاران )2008(2در ارتوااط باا آموزش مهارت های زندگی منجممه حل مسئمه وارتواطات ماوثر بااار روی نوجواناااان انجاااام شاااد نشاااان دادکاااه ایااان مهارتها،تواناییهای آنان را برای حل مشکل وااتفاده موثر از حمایتهای اجتماعی در آنان را اایایش می دهد.
-درپژوهشی که بوب تولیار وهمکااران)2010(3در ارتوااط باا مهارت های ارتواطی مورد نیاز دانشجویان انجام دادند باه این نتیجه رایدند که این مهارت ها بطاور وشامگیری باعاث اایایش اعتماد به نفس وارتواط با دیگران وانعطااف پاذیر شدن در آنان می گردد.
-اورتریس وهمکارانش)2007(4در پژوهشی بر روی دانش آماوزان نشان دادند که آموزش مهارتهای زندگی منجمماه مهاارت حال مسئمه و ارتواطات موثر تواناییهاایی را بارای حال مشاکل وااتفاده موثر از حمایتهای اجتماعی آنها را ااایایش مای دهد ونتیجه گیری نمودند که آمااوزش مهارتهاای حال مسائمه قدرت اازگاری با ااترر را اایایش می دهد.
فهرست منابع
-احمدی،حویب،))1382،روانشناای اجتماعی،شیراز،انتشارات دانشگاه شیراز.
-ارژنگی،وجه ا...،))1382،تاثیر راهوردی مقابمه ای درکاهش تنیدگی والدین کودکان عقب مانده هنی وناشنوا،دانشگاه تهران.
-اصغرنژاد،ارید).)1383نیازانجی آموزش مهارتهای زندگی در مقط راهنمایی شهر تهران،انستیتو رواننیشکی،تهران،مرکی تحقیقات بهداشف.
-امامی نایینی،نسرین،))1379،احسااات وهیجانات،تهران،اازمان بهییستی کشور،معاونف امورارهنگی وپیشگیری.
-امامی نایینی،نسرین،))1379،ارتواطات ،تهران،اازمان بهییستی کشور،معاونف امورارهنگی وپیشگیری.
-امامی نایینی،نسرین،))1379،ارتواطات درون خانوادگی،تهران،اازمان بهییستی کشور،معاونف امورارهنگی وپیشگیری.
-امینی خویی،ناصر؛شیضیانی،محمد؛اکوری،زهرا))1390رابطه مهارت های مقابمه ای با االمف روان درمیان دانشجو معممان
85
زن،اصمنامه عممی-پژوهشی جامعه شناای زنان،اال دوم،شماره دوم،ت.103
-آزاد،ح،).)1389آایب شناای روانی،واپ یازدهم،تهران،بع ف -آزادی،راول ومحمد طهرانی))1392آموزش مهارت های زندگی
برهوش هیجانی با او مقابمهای،اصمنامهمطالعات تربیتیو روانشناای، شماره .15-آقاجانی،احمد))1390،آموزشمهارتحلمسئمهبه
کودکان،مقاله تالیفی اصل نامه عممی-تضصصی کودک،نوجوان و
راانه،اال اول،شماره2-1 ،تابستان وپاییی،ص.99-80-آقاجانی،مریم،))1381،بررای آموزش مهارتهای زندگیبراالمف روان ومنو کنترل نوجوانان،پایاننامه کارشناایارشد دانشگاه الیهرا.
-آقایی،ا؛رییس دهکردی،ر؛وآتش پور،ر،ح.).)1386رابطه خوش بینی وبد بینی با االمف روان در ااراد بیرگسال شهر اصفهان،دانش وپژوهش درروانشناای،دانشگاه آزاد ااالمی
واحد خورااگان)اصفهان(،130-117،.33 -باباپورخیرالدین،جمیل؛راول زاده طواطوایی،ایدکاظم؛اژه ای،جواد؛اتحی آشتیانی،عمی).)1382بررای رابطه شیوه های حل مسئمه واالمف روانشناختی دانشجویان،مجمه عممی-پژوهشی روانشناای،اال هفتم،شماره 25،ت.3-16 -برکوتیس،لئونارد،))1383،روانشناای اجتماعی،ترجمه محمد حسین ارجاد،عوار محمدی اصل،انتشارات اااطیر.
-بقایی مقدم،گمنار؛مم پور،مضتار؛امیری،شعمه؛مولوی،حسین).)1390اثر بضشی اموزش مهارت های زندگی بر مییان اضطراب ،شادی .کنترل خشم نوجوانان با ناتوانی جسمی –حرکتی،مجمه عممی-پژوهشی عموم راتاری ،دورهننجم،شماره4،ت.305-310
-پاکدامن، شهال وخانجانی، زینب))1391آموزش مهارتهایزندگی بر ارزند پروری ادراک شدهوجمگراییدردانشجویان، اصمنامه روانشناای وعمومتربیتی،االاوم،دوره دوم، شماره .9-پیشکیان ،ااطمه))1378،بررای شیوه هایمقابمهبا ااترر
در دختران وپسران.پایان نامه کارشناای ارشد،دانشگاه تهران.
-پیرخایفی،عمیرضا،))1391،ارتواط مولفه های اراشناختی خالقیف با االمف روان در دانشجویان،اصمنامه عممی-پژوهشی شناخف اجتماعی،اال اول،شماره2،ت.101
-حسینی،ح؛صادقی،ا؛رجب زاده،ر؛رضازاده،ج؛نووی،ح؛و رعنایی،م.).)1390بررای االمف روان در دانشجویان دانشگاه
86
عموم پیشکی وعوامل مرتوط با آن.مجمه دانشگاه عموم پیشکی
خرااان،3، 2، ت.23-28-خوشکام،زهرا،دکترممپور،مضتار.دکترمولوی،حسین))1378،اثربضشیآموزشحلمسالهگروهی
برمهارتهای اجتماعی دانش آموزان با آایب بینایی،پژوهش درحیطه کودکان اات نایی/اال هشتم،شماره 156، .141-2 -دیماتئو،ام رابین،))1378،روانشناای االمف،ترجمه اید مهدی
مواویاصل،محمدرضاااتریار،مسعودآ ربایجانی،اکورعواای،انتشارات امف.-رم انی،زهرهوطهمااوی، زهرا))1390،اثربضشیآموزش مهارت
های زندگی بر هوش هیجانی واو های دلوستگی،اصمنامه وپژوهش،دانشگاه آزاد واحد خورااگان،اال اوم،شماره دوم. -اارااینو،ا،پ،).)2002روان شناای االمف،ترجمه اروغ شفیعی وهمکاران،))1391،تهران،رشد.
-اازمان جهانی بهداشف))1993،برنامه آموزش مهارت های زندگی،ترجمه واقتوار ربابه نوری قاام آبادی وپروانه محمدخانی))1379،تهران،اازمان بهییستی کشور.
- ایف،عمی اکور).)1371روانشناای پرورشی، تهران مواسه انشارات آگاه ،واپ هفتم ،ت 541 -ایف،عمی اکور،))1372،روانشناای پرورشی،تهران،انتشارات آگاه.
-ایف عمی اکور،))1382،روانشناای تربیتی ،انتشارات پیام نور،واپ دهم.
-ایف عمی اکور،))1386،روانشناای پرورشینوین درروانشناای یادگیری وآموزش،تهران،نشر دوران.-شولتی،د؛وشولتی،ر.ال.).)2005ترجمهاید
محمدی.).)1391نرریه های شضصیف،تهران ،نشرویرایش. -صولتی،ایدکمال؛ربیعی،محمد؛شریعتی))1390رابطه بین جهف گیری مذهوی واالمف روان،مجمه دانشگاه عموم پژشکی قم،دوره پنجم،شماره اوم،ت.42
-طارمیان،ارهاد،))1378،«مهارت های زندگی تعاریف وموانی نرری»،مجمه ژراای تربیف،اال اول،شماره .4 -طارمیان،ارهاد،ماهجویی،ماهیار،اتحی،طاهر،))1378،مهارت زندگی،واپ دوم،تهران،انتشارات تربیف. -ایشر،رابرت))1386،آموزش تفکربه کودکان،ترجمه مسعود رضایی مقدم وااسانه نجاریان،اهواز،راش.
-ارگار،پیترهیوز))1384،روانشناای بازی،ترجمه کامران
گنجی،تهران،رشد.
87
-قاامی،ر،دتور، ،کریمی زاروی،م)0)1391مقایسه شاخکمیاالمف روان زنان ومردان به شیوهتحمیل اندازهگیریتربیتی.175-159)10(3
-قربان شیرودی،شهره؛خمعتوری،جواد؛تودار،ایدراول؛مومغی،نفسیه؛صا لحی،محمد))1390مقایسه اثربضشی روش های آموزش مهارت ابراز وجود وحل مساله براازگاری وپرخاشگری دانش آموزان دختر اال اول متواطه .
-اقیهی، ،ن.))1384،بهداشف واالمف روان در آینده عمم ودین،قم،حیات اوی.
-کارتمج،جی،میمیرن،جیاف))1386ترجمهنررینژاد،محمدحسین،مشهدآاتان قدر رضوی،واپ پنجم.-کانر،ای کیف،جف،جولیف ال))1389،راهنمای تشضیودرماناختاللکمتوجهی/بیشاعالیدرکودکانوبیرگساتن،ترجمه دکترمیرنسب،محسن،ناشر انتشاراتارجمند،واپ اوم.-کدیور،پروین))1382،روانشناایتربیتی،تهران،اازمان
مطالعه وتدوین کتب عموم انسانی دانشگاه ها)امف(.
-کمینکه ،ال. ک.).)1380مهارت های زندگی،ترجمه محمد خانی،تهران ،انتشارات انند هنر.
-کنعانی کتمجانی،شهناز،))1382،بررای رابطه میان خودپنداره وپیشراف تحصیمی دانش آموزان راهنمایی ومتواطه ااتان گیالن،رشف،اازمان آموزش وپرورش ااتان گیالن.
-کنعانی کتمجانی،شهناز،))1384،بررای مییان توانمندی دانش آموزان متواطه ااتان گیالن در ااتفاده از مهارت های زندگی، رشف،اازمان آموزش وپرورش ااتان گیالن.
-گاط زاده،عوداتمیر).)1390تاثیر آموزش مهارتهای زندگی بر االمف روان دانشجویان دختر،اصمنامه عممی پژوهشی زن وارهنگ،اال اوم،شماره نهم،ت.111-119
-گنجی،ح،.).)1388بهداشف روانی،واپ دهم،تهران؛اراواران.
-
گودرزی،کورش؛اهرابی،ااروز؛ارخی،نورعمی؛جمهری،ارهاد))1389
.اثر بضشی تعاممی هوش معنوی وآموزش مهارت های زندگی براالمف روانی دانشجویان،اصمنامه عممی-پژوهشی مطالعات روان شناای بالینی،اال اول،شماره اول،ت.16
-محمدخانی،شهرام؛ابراهیم زاده،ناهید).)1378راهنمای تشضی مشکالت روانی-اجتماعی دانش آموزان،اازمان آنوزش وپرورش ااتان گیالن،کارشناای مشاوره متواطه.
-مشکی،مهدی؛غفرانی پور،ا ل ا...؛ آزاد االح،پرویی؛حاجی زاده، ابراهیم).)1378بررای تاثیر برنامه آموزشی با به
88
کار گیری عیت نقس وباورهای کنترل االمف بر ارتقای االمف روان دانشجویان،اصمنامه عممی-پژوهشی،دوره دوازدهم،شماره
4،ت.38
-مواوی،ر،.).)1388تاثیر روابط اجتماعی صمیمانه بر بهداشف روان.معراف.134،.113-18
-مواویان، .)1392(.بررای وضعیف راتارهای ارتقاادهنده االمف وعوامل مرتوط با آن در دانش آموزان.پایان نامه کارشناای ارشد،آموزش پراتاری دانشگاه عموم پیشکی گیالن. -مهری، ؛وصدیقی،ز.).)1388بررای االمف روانی دانشجویان وعوامل مرتوط با آن.مجمه عموم پیشکی دانشگاه آزاد
ااالمی،21، 4، .298-304
-میرویسی،لیمی).)1385آموزش مهارتهای اجتماعی دراازگاری دختران دانشجومستقر در خوابگاههای دانشجویی عموم پژشکی تهران.پایان نامه کارشناای ارشد،دانشگاه عموم بهییستی وتوانوضشی.
-نجات،ح؛وایروانی،م.).)1378مفهوم االمف روان در مکاتب روان شناای.اصمنامه اصول بهداشتی،3، .160-166 -نجفی،محمود؛بیگدلی،ایمان هللا؛دهشیری، غالمرضا؛رحیمیان بوگر،ااحق؛طواطوایی،موای).)1391نقش مهارتهای زندگی در پیش بینی االمف روان دانش آموزان،اصمنامه عممی –پژوهشی ارهنگ مشاوره وروان درمانی،اال اوم ،شماره 11،ت.101-116 -نوری قاام آبادی،ربابه،))1377،مهارت حل مسئمه،تهران،اازمان بهییستی کشور،معاونف امور ارهنگی وپیشگیری.
-نوری قاام آبادی،ربابه،))1377،مهارت خودآگاهی،تهران،اازمان بهییستی کشور،معاونف امور ارهنگی وپیشگیری.
-نوری قاام آبادی،ربابه،))1377،مهارت مقابمه،تهران،اازمان بهییستی کشور،معاونف امور ارهنگی وپیشگیری.
-نوری قاام آبادی،ربابه،))1377،مهارت های اجتماعی،تهران،اازمان بهییستی کشور،معاونف امور ارهنگی وپیشگیری.
-نوری قاام آبادی،ر؛لاير طهمااویان ،ک؛)تیرماه .)1377اعالیف وشیوه های مهارتهای زندگی از مجموعه آموزشی برنامه آموزش مهارت زندگی،معاونف پرورشی وزارت آموزش وپرورش ومعاونف امور ارهنگی وپیگیری اازمان بهییستی کشور.
-نی پرور،ریحانه،))1383،آشنایی با برنامه آموزش مهارتهای زندگی،تهران،اازمان بهییستی کشور،معاونف امور ارهنگی وپیشگیری.
89
-نی پور،).)1383آشنایی با برنامه های مهارت زندگی،تهران ،معاونف امور ارهنگی وپیشگیری اازمان بهییستی. -هومن،حیدرعمی؛گنجی،کامران؛امیدی ار،احمد).)1392ارا تحمیل مطالعات اثر بضشی آموزش مهارت های زندگی براالمف روانی،اصمنامه عممی –پژوهشی روانشناای تحولی،اال دهم،شماره 37،ت.39-50
ب(مناب انگمیسی
-Bob, L .& Roisin,D.(2010).Using products to support communication skills development: a case study for connect format preferences among
postgraduate.
-Botvin.G .J.(2001)."complementary development of prevention 4 mental health promotion programs for Canadian children based on contemporary
scientific paradigm". Canadian journal of journal, 44(3),7-227.
-Bova, C., burwick,N.T.&Quinones,M.(2008) improving womenS adjustment to Hiv in ffectionResalts of The positive life skilla workshop project,journal of the Associathon of nurses in AIDS care , 19 (1),58-65
-Dreer, E, Elliot, R, Fletcher, C, Swanson, M(2005 ). Social problem solving abilities and psychological adjustment of persons in low vision
rehabilation.R ehabilation psychology ,89,3,232-238.
an adolescence-Edward c. predicting sucide ideation inproblem solving as mode vator and apopulation:examining the role of socialdiator . persindiv diff.2002;32;1279-91
-Elliot,T.R.;Shewchuk, R.M.& Richard, J.S.(1999).Caregiver social problem solving a bilities and family member adjustment to recent –onset physical
disability.Rehabilitation psychology,44,104-123.
-Forneris, T,Danish, S. J,Scoll DL.Setting goals, solving problems and
seeking social support ,Pub med adolescence ,(2007):(165):103-114.
-Herrman, H.,Moodie,R ., Saxena,S.(2008) Mental Health Promotion.
International Encyclopedia of Public Health,406-418.
90
-Hedda,M., James, H.W .,& Aaron,E.T.(2010).Families with chidren who have autism sepecturm disordes.Stress and support.social scince Journa, 77,7-12.
-Jaffee, W.B, 8D'zurilla, T.J,2009. Personality, problem solving and Adolescent substance use, Behavior Therapy , 40,93-101
-La Greca,A,M.,& Stone, W,L.(1985).Behavioral In N.Schneidermax & J.T.Tapp(Eds). Behavioral medicine the biopsyhosocial approach.Hillsdale,NI:Erlbaum.
-Mardani,A.,Daniali,M.,Mardani,S.,Khajavi,Y.(2011).Knowledge of Life Skills and its Relationship with Mental Health in Iranian University Students.European Journal of social .25(4):489-505.
-McTavish,Sandra.(2000).Life Skills:Activities for success and well being
.New York :Lippincott Williams & Wilkins.
Monkong,L.,Pongpanich,S.,Viwatwongkasem,C.,Chantavanich,S.,Wopiromsar - n,Y.,Katz, L.S.(2009).The effectiveness of program developed from
cognitive experiential self-thory and life skills technique on adolescent coping with stress.Nepal Medical College journal,11(4),225-8
-Morokoff,P.J.& Gilliland,R (1993).Stress, Sexual Functioning, and marital Satisfaction.Journal of sexual Research,30,1,43-53.
-Picklesimer.B.K,Hooper.D.R.etal(1998)."Life skills, adolescene and career choices".journal of mental health counseling ,20(3),11-279.
-Rogers, K.B,(1987).Using current research to make "good" decisions about grouping.NASSP Bulletin,82,38-46.
-Selda,K & Ulku,T .(2009).Impactof autistic children on the lives of Mothers.Procedia social and behavioral scinces ,1,2374-2540.
-Schieve,L.A.,Blumberg,S.J.,Rice,C.,Visser,S.N.,& Boyle,C.(2007).The relationship between autism and parenting stress,pediatric,1,114-121.
91
- Torora,G.J.,& Grabowski,S.R.(1993).Principles of anatomy and physiology(7thed).New York:Harper Collins.
-Turner,N.E, Macdonald, J. & Somercst, M .(2008).Life skills, Mathematic all reasoning and critical thinking :Acurrical for prevention of problem gambling.Joumal of Gambling studies, Newyork, 24(3),PP.367-380.
-Victoria, W, Karina, W, & Rainer,K.S.(2009).The life skills and program TPSY:Positive influences on school bonding and prevention of substance misuse .Journal of Adolsccence ,32(6).Pp.1391-1401.
-wilburn VR, smit DE.stress,self-esteem and suicidal ideation in late adolescents. Adol.2005;40(157):33-45
-Wingert, S.(2010).Social Determinants of Mental Health and well-Being Aboriginal peoplesin Canada.Athesis submitted in partial Fulfillment of the Requirmerts for the Degree of Doctor of philosophy.The university of philosophy. The university of westeren Ontario.London,ontarrio,canadn.
–Wu,T.f.;custer,R.L.&Dyrenfurth,m.(1996).Technological and personal Problem solving styles ;is ther a difference ?jornal .F tech nology education,7.2
-Ramesht,M.,Farshad,C.(2009) Study of Life skills truining in prevention of drug abuse in student.Third seminar of students mental health.